Skoðun

Ís­land fram­tíðar

Högni Elfar Gylfason skrifar

Í annað sinn á skömmum tíma er hafið eldgos á Reykjanesskaga. Svo virðist sem staðsetning gossins sé heppileg að því leyti að mannvirkjum eða fólki stafar ekki bráð hætta af því. Í framhaldinu og reyndar allt frá fyrra Fagradalsfjallsgosi hafa verið uppi vangaveltur ýmissa aðila um öryggi vega að Reykjanesbæ, Keflavíkurflugvelli og öðrum byggðum ásamt öruggi innviða á svæðinu.

Mikil áhættusækni yfirvalda

Um langt skeið hefur verið bent á nauðsyn þess að byggja upp góða millilandaflugvelli víðar á landinu en á Reykjanesi öryggisins vegna, en einnig til þess að fá betri dreifingu ferðamanna um landið og þar með betri nýtingu lands, minni átroðning ásamt meiri og betri afkomu ferðaþjónustufyrirtækja fjarri meginstraumnum sem í dag er mestur í kringum höfuðborgarsvæðið og austur með suðurströndinni.

Því miður hafa stjórnvöld að mestu skellt skollaeyrum við þessum ábendingum. Á sama tíma og tugmilljörðum er eytt í sífellt meiri uppbyggingu Keflavíkurflugvallar eru Akureyrar- og Egilsstaðaflugvellir að mestu látnir afskiptalausir. Miðað við stórkarlalegar fjárfestingar á Keflavíkurflugvelli ætti nauðsynleg uppbygging annarra flugvalla að vera smámál. Það er orðið tímabært að fleira ráði för við uppbyggingu flugvalla en hagkvæmnissjónarmið Excel skjala sem líkt og endranær gefa niðurstöður í samræmi við handvaldar forsendur og ekkert annað. Við skulum ekki gleyma því að ríkið ber ábyrgð á fleiru en eingöngu að tryggja hámarksarð ríkisstofnana og fyrirtækja og koma þá til dæmis öryggishagsmunir almennings fyrst upp í hugann.

Hagkvæmni fortíðar - Hættur framtíðar

Í langan tíma hafa “hagkvæmnissjónarmið” ráðið miklu um aðgerðir og uppbyggingu ríkisstjórna og Alþingis Íslands. Þannig hefur mestallri stjórnsýslu landsins, stofnunum, stórum fyrirtækjum og aðstöðu fyrir þau verið komið fyrir á höfuðborgarsvæðinu. Á sama tíma og æ síðan hefur verið markvisst dregið úr uppbyggingu og þjónustu á öllum sviðum úti á landi sem hefur valdið auknum kostnaði, vinnutapi, minni framleiðni fyrirtækja, skorti á grunnþjónustu og lakari lífsskilyrðum almennt. Þetta hefur svo ágerst enn frekar eftir því sem fleiri gefast upp og flytjast á mölina til að geta sótt nám, fengið atvinnu við hæfi og verið í námunda við mannsæmandi þjónustu heilbrigðisstofnana og fleira.

Hvenær munu forkólfar ríkisstjórnarinnar ásamt alþingismönnum snúa af þessari braut sem á endanum myndi leiða til þess að Ísland flokkaðist sem “Borgríki” með endalausum eyðibyggðum um allt land?

Það er til orðatiltæki sem segir að ekki sé skynsamlegt að geyma öll eggin í sömu körfunni, en það á svo sannarlega við í þessu tilfelli. Ef skoðaðar eru fyrirliggjandi upplýsingar um forsöguleg eldgos á Íslandi má því miður telja víst að á einhverjum tímapunkti muni koma að því að innviðir og illu heilli byggðir verði í hættu af sökum slíkra náttúruhamfara. Þá er eins gott að búið verði að dreifa áhættunni og innviðauppbyggingunni betur en raunin er í dag. Þannig mun íslendingum framtíðarinnar farnast best.

Þegar fólk sér að yfirvöld hafa áhuga á framkvæmdum úti á landi og sýna það í verki munu fleiri vilja búa víðar um landið, það kemur nefnilega ekkert egg ef engin er hænan.

Ísland allt

Til að snúa af þessari ógæfubraut þarf að hefja uppbyggingu samgönguinnviða um allt land af mun meiri krafti en verið hefur. Jarðgangagerð, uppbygging vega og slitlags á þeim, útrýming einbreiðra brúa, betri og meiri tengingar innan byggðalaga ásamt bættri viðhaldsþjónustu allsstaðar er nauðsynleg til að landið haldist í byggð og nýtist um leið öllum landsmönnum.

Klára þarf uppbyggingu farsímakerfisins um allt land. Ekki er nóg að farsímasamband sé á helstu vegum þegar slitrótt og á stundum ekkert samband er á fáfarnari vegum og jafnvel á heimilum og í fyrirtækjum í dreifbýli um allt land. Þessi uppbyggingu hefur allt með öryggi íbúa og ferðamanna að gera. Þá þarf að ljúka uppbyggingu ljósleiðaratenginga í dreifbýli, þorpum og bæjum þar sem sumsstaðar vantar mikið upp á.

Styrking heilbrigðisstofnana úti á landi ættu að fara í forgang og efling stofnana utan höfuðborgarsvæðisins þarfnast athygli yfirvalda.

Efling framleiðslugreina um allt land með ívilnunum gætu verið einn þáttur í endurskipulagningu þjóðfélagsins fremur en að almenningi og fyrirtækjum sé í sífellu refsað fyrir þá óskammfeilni að velja sér búsetu utan höfuðborgarsvæðisins líkt og nú er. Það hefur verið gert með hárri skattlagningu á ökutæki og eldsneyti, eyðileggingu póstþjónustu á landsbyggðinni, skertri starfssemi stofnana og fyrirtækja í eigu ríkisins á landsbyggðinni, sérstakri aukaálagningu á raforku til fólks og fyrirtækja í dreifbýli o.m.fl.

Ofurálagning yfirvalda á ökutæki þarfnast reyndar sérstakrar íhugunar í ljósi reynslunnar. Talað hefur verið um að fólk greiði eftir notkun vegakerfisins ásamt því að sífellt hærri skattar á ökutæki hafa verið réttlættir með tilvísun í mengun andrúmslofts og heimsendaspár af þess völdum. Þar sem bifreiðagjöld taka ekki mið af notkun, þá taka þau ekki heldur mið af mengun eða sliti á vegum og eru þar með ósanngjörn í núverandi mynd.

Hitt sem rætt hefur verið að breyta skuli innheimtu svo svokallaðir umhverfisvænir bílar taki þátt í kostnaði vegna slits þjóðvega þarfnast opinnar umræðu fremur en ákvarðana í reykfylltum bakherbergjum stofnana ríkisins. Það er nefnilega þannig að þegar eða ef farið verður að innheimta samkvæmt notkun vegakerfisins þarf að taka allar breytur með í reikninginn. Kílómetrafjöldinn er nefnilega eitt og gæði vega sem ekið er eftir annað. Þannig væri mjög ósanngjarnt ef þeir sem keyra bíla sína mest á lélegum malarvegum verði látnir greiða sama kílómetragjald og þeir sem aðallega aka á nýlegum malbikuðum vegum. Þetta er eitt atriði sem taka verður tillit til, en því miður hefur verið alltof algengt að nýjum sköttum sé “skellt á” almenning og fyrirtæki án rökræðna og rökstuðnings sem réttlætt getur gjörninginn. Stundum virðist engu líkara en að álagning nýrra skatta snúist fremur um hversu mikið eða lítið skuli leyfa fólki að halda eftir af tekjum sínum en að tekið sé mið af kostnaði samfélagsins sem ætluðum skatti sé ætlað að,standa undir.

Framtíðin getur verið björt

Íslendingar sem og aðrar þjóðir þurfa á samstöðu að halda til framtíðar. Ekki þvingaðri samstöðu rétttrúnaðar og fordæminga þeirra sem beita vilja rökhyggju og skynsemi í allri ákvarðanatöku. Miklu fremur samstöðu um að bera virðingu fyrir skoðunum annarra ásamt því að þola heilbrigða og sanngjarna gagnrýni sem þá getur leitt til betri niðurstöðu eftir góðar rökræður og samtal.

Höfundur er 4.varaþingmaður Miðflokksins í Norðvesturkjördæmi.




Skoðun

Sjá meira


×