Ófremdarástand í matarframboði og þjónustu fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálf Björn Stefán Hallsson skrifar 26. ágúst 2022 09:00 Eftirfarandi er opið bréf til heilbrigðisráðherra, landlæknis og borgarstjóra Reykjavíkur sem fara með ábyrgð hvað þetta varðar. Stefna stjórnvalda hefur í þó nokkur ár verið „að hjálpa eldri borgurum og fötluðum að búa sem lengst heima“, með því að veita þeim þjónustu heima, í þeirri von að lífsgæði séu fullnægjandi þar. Markmiðið er að sjálfsögðu einnig að draga úr þörf fyrir þetta fólk í hjúkrunarheimilum eða sambærilegu húsnæði. Mikilvægur þáttur í þessu er aðstoð heima við mat fyrir þá sem ekki geta eldað og geta ekki leitað til aðstandenda um það. Hjá Reykjavíkurborg er í boði aðstoð fyrir eldri borgara og fatlaða við að hita kaldan mat sem þegar hefur verið að fullu eldaður og framreiða hann á matarborð, ásamt þrifum og frágangi á matarílátum eftir notkun. Þjónustan er á vegum Heimaþjónustu borgarinnar og er veitt af þjónustufólki með misjafna þekkingu og reynslu fólki sem vinnur af dugnaði og hefur tiltekinn hóp einstaklinga til að annast. Vinnan er skipulögð m.v. 15 mínútur til að sinna hverjum einstaklingi. Þjónustan er því takmörkuð, engin eldamennska er í boði, aðeins upphitun og frágangur. Til þess að þjónustan geti farið fram þarf maturinn að vera til staðar og að fullu eldaður og tilbúinn til upphitunar á sem skemmstum tíma, t.d. með örbylgjuofni á um 3-4 mínútum eða svo. Því miður eru valkostir á góðum heilsusamlegum, næringarríkum mat sem er eldaður og tilbúinn til upphitunar mjög takmarkaðir. Nánast algert vanmat og skeytingarleysi ríkir um mikilvægi þess að næringin sé heilsusamleg og góð og það sama varðar listaukandi gæði. Heima eldaður einfaldur matur er m.ö.o. ekki í boði. Þannig matur er rótgróinn þáttur í lífi og menningu okkar og er gildi hans mikilvægt fyrir alla, unga sem aldraða. Tæki og tól eru til staðar á heimilum flestra. Þetta er algerlega vanmetinn þáttur fyrir lífsgæði fólks sem ekki getur eldað sjálft. Það er ekki þar með sagt að eldamennska heima þurfi að vera daglega eða að hún þurfi að vera flókin, en það má eitthvað á milli vera að hún sé alls engin, lífsgæði þess horfin – aldrei fersku matur, aldrei fersk matarlykt, aldrei snerting við gæði þess, lífsgæði sem því fylgja og allir þekkja. Valkostur í boði á vegum Reykjavíkurborgar er um að fá heimsendan mat sem er tilbúinn til upphitunar. Val er um að fá sendingar daglega eða á tilteknum dögum gegn hagstæðu gjaldi. Maturinn er eldaður í eldhúsi borgarinnar við Vitatorg, sem þjónar einnig tilteknum eldhúsum í þjónustuíbúðarhúsum í borginni og hugsanlega fleirum. Metnaður og markmið eru væntanlega til staðar fyrir val á matvælum til eldamennsku og fyrir matargerðina og ætla má að reynt sé að fylgja því eftir af áhuga af þeim sem vinna við eldamennskuna. En af óþekktum ástæðum eru gæði matarins frá eldhúsinu afar dapurleg og maturinn er oft hreinlega ekki ætur. Fjöldi þeirra sem reiða sig á þessa þjónustu, „eða láta sig hafa það“, eins og heyrist, er verulegur í borginni. Svo virðist sem að eftirlit með gæðum að hálfu borgarinnar sé jafn dapurt og án metnaðar. Orð fer af því að óánægja sé mikil og mjög almenn á meðal þeirra sem þurfa að reiða sig á þessa þjónustu. Aðrir valkostir til daglegrar neyslu og til heimsendingar, eru afar fáir á fullelduðum mat tilbúnum til upphitunar og á skikkanlegu verði. Réttir frá veitingastöðum falla því miður ekki undir þá skilgreiningu vegna kostnaðar. Það sem helst er í boði eru matarréttir sem eru til sölu í matvöruverslunum, hjá Krónunni, Heimkaupum, Nettó og fleirum. Heimsendingar eru í boð frá þeim, en eru dýrar nema að kostnaðurinn deilist með öðrum vörum sem þörf er á að versla. Bónus býður áþekkan mat en engar heimsendingar. Fyrir utan Bónus er aðallega um að ræða rétti sem framleiddir eru undir merki Þykkvabæjar eða af Sláturfélagi Suðurlands undir merkinu 1944. Í boði eru 6 réttir frá þeim fyrrnefnda og um 20 réttir frá þeim síðarnefnda (aðallega kjötréttir, en einnig fiskréttir og súpur). Metnaður er nokkur í framleiðslunni, galli við réttina er að þeir eru framleiddir fyrir nokkra vikna geymsluþol í kæli, jafnvel enn þá lengur og eru þar af leiðandi með efnum fyrir geymsluþol, en einnig með fjölmörgum bætiefnum s.s. kryddefnum, bragðefnum, litarefnum, ýruefni, sýrustilli, bindiefnum, þráavarnarefnum, jafnvel rotvarnarefnum o.fl. Þetta eru efni sem fara ekki sérlega vel í meltingarveg fólks, og fara jafnvel afskaplega illa í suma, sérstaklega þegar þörf er á neyslu á réttunum allt að því daglega eða með stuttu millibili. Í þessu efni ríkir algert ófremdarástand, afar lítið framboð á góðu heilsusamlegu matarræði með rétt næringargildi, eða almennum einföldum heimilismat í Reykjavík fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálfir. Ég giska á að staðan sé svipuð að þessu leyti hjá öðrum bæjarfélögum. Um er að ræða ömurlegt ástand sem varðar heilbrigði, heilsufar og lífsgæði mjög mikils fjölda Íslendinga, jafnvel svo þúsundum skipti. Gríðarleg þörf er fyrir skilningi á þessu og úrbætur. Höfundur er arkitekt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldri borgarar Mest lesið Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson Skoðun Ólögmæt sóun skattfjár Markús Ingólfur Eiríksson Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium Skoðun Skoðun Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Verndum íslenskuna- líka á Alþingi Íslendinga Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ungt fólk er meira en bara meme og sketsar á TikTok Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson skrifar Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson skrifar Sjá meira
Eftirfarandi er opið bréf til heilbrigðisráðherra, landlæknis og borgarstjóra Reykjavíkur sem fara með ábyrgð hvað þetta varðar. Stefna stjórnvalda hefur í þó nokkur ár verið „að hjálpa eldri borgurum og fötluðum að búa sem lengst heima“, með því að veita þeim þjónustu heima, í þeirri von að lífsgæði séu fullnægjandi þar. Markmiðið er að sjálfsögðu einnig að draga úr þörf fyrir þetta fólk í hjúkrunarheimilum eða sambærilegu húsnæði. Mikilvægur þáttur í þessu er aðstoð heima við mat fyrir þá sem ekki geta eldað og geta ekki leitað til aðstandenda um það. Hjá Reykjavíkurborg er í boði aðstoð fyrir eldri borgara og fatlaða við að hita kaldan mat sem þegar hefur verið að fullu eldaður og framreiða hann á matarborð, ásamt þrifum og frágangi á matarílátum eftir notkun. Þjónustan er á vegum Heimaþjónustu borgarinnar og er veitt af þjónustufólki með misjafna þekkingu og reynslu fólki sem vinnur af dugnaði og hefur tiltekinn hóp einstaklinga til að annast. Vinnan er skipulögð m.v. 15 mínútur til að sinna hverjum einstaklingi. Þjónustan er því takmörkuð, engin eldamennska er í boði, aðeins upphitun og frágangur. Til þess að þjónustan geti farið fram þarf maturinn að vera til staðar og að fullu eldaður og tilbúinn til upphitunar á sem skemmstum tíma, t.d. með örbylgjuofni á um 3-4 mínútum eða svo. Því miður eru valkostir á góðum heilsusamlegum, næringarríkum mat sem er eldaður og tilbúinn til upphitunar mjög takmarkaðir. Nánast algert vanmat og skeytingarleysi ríkir um mikilvægi þess að næringin sé heilsusamleg og góð og það sama varðar listaukandi gæði. Heima eldaður einfaldur matur er m.ö.o. ekki í boði. Þannig matur er rótgróinn þáttur í lífi og menningu okkar og er gildi hans mikilvægt fyrir alla, unga sem aldraða. Tæki og tól eru til staðar á heimilum flestra. Þetta er algerlega vanmetinn þáttur fyrir lífsgæði fólks sem ekki getur eldað sjálft. Það er ekki þar með sagt að eldamennska heima þurfi að vera daglega eða að hún þurfi að vera flókin, en það má eitthvað á milli vera að hún sé alls engin, lífsgæði þess horfin – aldrei fersku matur, aldrei fersk matarlykt, aldrei snerting við gæði þess, lífsgæði sem því fylgja og allir þekkja. Valkostur í boði á vegum Reykjavíkurborgar er um að fá heimsendan mat sem er tilbúinn til upphitunar. Val er um að fá sendingar daglega eða á tilteknum dögum gegn hagstæðu gjaldi. Maturinn er eldaður í eldhúsi borgarinnar við Vitatorg, sem þjónar einnig tilteknum eldhúsum í þjónustuíbúðarhúsum í borginni og hugsanlega fleirum. Metnaður og markmið eru væntanlega til staðar fyrir val á matvælum til eldamennsku og fyrir matargerðina og ætla má að reynt sé að fylgja því eftir af áhuga af þeim sem vinna við eldamennskuna. En af óþekktum ástæðum eru gæði matarins frá eldhúsinu afar dapurleg og maturinn er oft hreinlega ekki ætur. Fjöldi þeirra sem reiða sig á þessa þjónustu, „eða láta sig hafa það“, eins og heyrist, er verulegur í borginni. Svo virðist sem að eftirlit með gæðum að hálfu borgarinnar sé jafn dapurt og án metnaðar. Orð fer af því að óánægja sé mikil og mjög almenn á meðal þeirra sem þurfa að reiða sig á þessa þjónustu. Aðrir valkostir til daglegrar neyslu og til heimsendingar, eru afar fáir á fullelduðum mat tilbúnum til upphitunar og á skikkanlegu verði. Réttir frá veitingastöðum falla því miður ekki undir þá skilgreiningu vegna kostnaðar. Það sem helst er í boði eru matarréttir sem eru til sölu í matvöruverslunum, hjá Krónunni, Heimkaupum, Nettó og fleirum. Heimsendingar eru í boð frá þeim, en eru dýrar nema að kostnaðurinn deilist með öðrum vörum sem þörf er á að versla. Bónus býður áþekkan mat en engar heimsendingar. Fyrir utan Bónus er aðallega um að ræða rétti sem framleiddir eru undir merki Þykkvabæjar eða af Sláturfélagi Suðurlands undir merkinu 1944. Í boði eru 6 réttir frá þeim fyrrnefnda og um 20 réttir frá þeim síðarnefnda (aðallega kjötréttir, en einnig fiskréttir og súpur). Metnaður er nokkur í framleiðslunni, galli við réttina er að þeir eru framleiddir fyrir nokkra vikna geymsluþol í kæli, jafnvel enn þá lengur og eru þar af leiðandi með efnum fyrir geymsluþol, en einnig með fjölmörgum bætiefnum s.s. kryddefnum, bragðefnum, litarefnum, ýruefni, sýrustilli, bindiefnum, þráavarnarefnum, jafnvel rotvarnarefnum o.fl. Þetta eru efni sem fara ekki sérlega vel í meltingarveg fólks, og fara jafnvel afskaplega illa í suma, sérstaklega þegar þörf er á neyslu á réttunum allt að því daglega eða með stuttu millibili. Í þessu efni ríkir algert ófremdarástand, afar lítið framboð á góðu heilsusamlegu matarræði með rétt næringargildi, eða almennum einföldum heimilismat í Reykjavík fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálfir. Ég giska á að staðan sé svipuð að þessu leyti hjá öðrum bæjarfélögum. Um er að ræða ömurlegt ástand sem varðar heilbrigði, heilsufar og lífsgæði mjög mikils fjölda Íslendinga, jafnvel svo þúsundum skipti. Gríðarleg þörf er fyrir skilningi á þessu og úrbætur. Höfundur er arkitekt.
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson skrifar
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun