Norska leiðin og sú íslenzka í auðlindamálum - vantar par kauphéðna í ríkisstjórnina? Ole Anton Bieltvedt skrifar 20. október 2022 13:01 Ég hef fjallað nokkuð um þá nýlegu ákvörðun norsku ríkisstjórnarinnar, að taka afnotagjald, auðlindagjald, af fiskeldisfyrirtækjum fyrir afnot þeirra af hafinu, fjörðum landsins, frá 1. janúar 2023. Vil ég fara frekar ofan í saumana á því máli hér. Nýtt prinsipp Hér er eiginlega um nýja stefnumörkun að ræða, þar sem nýtt prinsipp er lagt til grundvallar, nefnilega það, að þau grunnverðmæti, sem felast í hafi, landi og lofti hvers lands, séu sameign þjóðar, og, að þeir einstaklingar eða þau fyrirtæki, sem nýta sér þessa sameign í reksturs- og hagnaðarskyni skuli greiða fyrir þau afnot leigu eða afnotagjald; auðlindagjald. Leiga eða greiðsla fyrir afnot er auðvitað viðtekin regla í samskiptum og viðskiptum manna, og samræmist þessi stefnumörkun því viðteknum viðskiptaháttum. Verð- og eignarstimpill á umhverfið Þetta er líka spor í þá átt, að setja verðgildis- og eignarstimpil á umhverfið, opna augu manna fyrir verðmæti þess og eignarrétti almennings á því. Hingað til hafa margir litið svo á, að nýta mætti umhverfið, sem ekki er í séreign, hér hafið, eins og enginn ætti það, eða þá, að menn eignuðu sér það sjálfir við notkun. Fótunum er auðvitað kippt undan slíkri skoðun eða afstöðu með þessu nýja prinsippi. Skýrar línur lagðar. Eðli og stærð auðlindagjaldsins Í Noregi eru 150 fyrirtæki, sem stunda fiskeldi í fjörðum landsins. Eru mörg fremur lítil, en vega þó þungt í atvinnulífi síns byggðarlags. Vill ríkisstjórnin ekki raska því byggðajafnvægi, sem greinin skapar, og ákvað því að beina auðlindagjaldtökunni fyrst og fremst að stærstu fyrirtækjunum. Þessi fyrirtæki eru 32-38, eftir því, hver stærðamörkin endanlega verða. Auðlindagjaldið verður reiknað á hagnað fiskeldisfyrirtækis, eftir greiðslu reglulegs skatts, eins og öll önnur fyrirtæki greiða, á þann hátt, að 20% þess hreina hagnaðar, sem eftir stendur, renni til sveitarfélagsins, sem fyrirtækið hefur aðsetur í, og 20% til ríkisins, þannig, að eigendur/ hluthafar fyrirtækjanna halda 60% af hagnaðinum. Er gert ráð fyrir því, að taka þessa auðlindagjalds muni skila norskum sveitarfélögum, þar sem þessi starfsemi fer fram, 25 milljörðum ísl. króna 2023 og norska ríkinu sömu fjárhæð, alls 50 milljörðum ísl. króna. Þarf ekki að fjölyrða um, að þessar viðbótartekjur sveitarfélaganna munu stórauka getu þeirra til uppbyggingar innviða og bættrar þjónustu við íbúa. Verða þeim stórfelld lyftistöng. Áhrifin hér - sofandaháttur - brýnt að stjórnvöld bregðist við Mörg norsk fiskeldisfyrirtæki eru nú þegar komin með sinn rekstur til Íslands. Hér virðast þau geta komið sér fyrir, án þess að greiða kóngi eða presti neitt! Í Noregi er það hins vegar svo, að aðstaða til fiskeldis er boðin út, rekstursleyfin seld hæstbjóðendum, og fær ríkið stórfé fyrir. Á dögunum voru seld ný leyfi fyrir 24.644 tonnum MTB, og fékk norska ríkið um 50 milljarða ísl. króna fyrir. Í hitteðfyrra fékk norska ríkið um 90 milljarða fyrir þau reksturleyfi, sem þá voru seld. Ef sá skilningur minn er réttur, að hér kosti rekstursleyfi til fiskeldis lítið eða ekkert, er því ekki nema von, að Norðmenn flykkist hingað. Er þetta þá um leið vísbending um ótrúlegan sofandahátt íslenzkra stjórnvalda. Það virðist vanta par kauphéðna, menn með sæmilegt viðskipta- og peningavit, í ríkisstjórnina! Þegar það svo bætist nú við, að norsk fiskeldisfyrirtæki þurfa að greiða 40% af eftir-skatts-hagnaði sínum til sveitarfélaga og ríkis í Noregi, er sjálfgefið, að Norðmenn munu stórauka sókn sína í íslenzkt fiskeldi. Er því bráðbrýnt, að íslenzk stjórnvöld átti sig á þessari stöðu og bregðist fljótt og rétt við! Það viðbragð getur í raun aðeins verið, að samræma íslenzkar reglur um greiðslu fyrir rekstursleyfi, á grundvelli útboðs, svo og innleiðingu sama auðlindagjalds fyrir fiskeldi hér, og verður í Noregi. Það vekur nokkra furðu, að íslenzk stjórnvöld virðast hafa verið sofandi á verðinum með þessi brýnu og miklu hagsmunamál landsmanna. Auðlindagjaldið af sjávarútveginum Íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki hafa haft mikinn hagnað af sínum fiskveiðum, fiskverkun og fisksölu. Var hagnaður þeirra 11 stærstu 2021 yfir 60 milljarðar króna, og hafa þau byggt upp eigiðfé upp á mörg hundruð milljarða ísl. króna. Búið er að þrefa og þjarka mikið um sanngjarnt auðlindagjald, sem sjávarútvegurinn skuli greiða ríkinu, þjóðinni, en um það hefur engin sátt náðst. Síðasta auðlindagjaldið, sem undirritaður veit um, er fyrir árið 2020. Þá nam það 4,8 milljörðum króna. Í heildarsamhengi rétt upp í nös á ketti. Væri ekki ráð, að fylgja fordæmi forfeðra okka og frænda í Noregi og innleiða hér leigugjald, afnotagjald, af okkar sameiginlegu íslenzku fiskimiðum - auðlindagjald -, sem næmi 20% af árlegum hagnaði fyrir sveitarfélög, 20% fyrir ríkið og eigendur/hluthafar fyrirtækjanna héldu 60%!? Með þessum hætti hefðu sveitarfélög fengið 12 milljarða fyrir árið 2021 og ríkið aðra 12 milljarða. Fyrir árið 2020 hefði auðlindagjaldið reyndar ekki verið nema tæpur helmingur af þessu, vegna þess, að þá var afkoma sjávarútvegsfyrirtækja mun lakari, en, það er einmitt málið; með þessum hætti væru hagsmunir útgerðar og þjóðar þeir sömu, við öll í sama báti, og ættu allir að geta sætzt á það. Höfundur er samfélagsrýnir og dýraverndarsinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun Skoðun Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Sjá meira
Ég hef fjallað nokkuð um þá nýlegu ákvörðun norsku ríkisstjórnarinnar, að taka afnotagjald, auðlindagjald, af fiskeldisfyrirtækjum fyrir afnot þeirra af hafinu, fjörðum landsins, frá 1. janúar 2023. Vil ég fara frekar ofan í saumana á því máli hér. Nýtt prinsipp Hér er eiginlega um nýja stefnumörkun að ræða, þar sem nýtt prinsipp er lagt til grundvallar, nefnilega það, að þau grunnverðmæti, sem felast í hafi, landi og lofti hvers lands, séu sameign þjóðar, og, að þeir einstaklingar eða þau fyrirtæki, sem nýta sér þessa sameign í reksturs- og hagnaðarskyni skuli greiða fyrir þau afnot leigu eða afnotagjald; auðlindagjald. Leiga eða greiðsla fyrir afnot er auðvitað viðtekin regla í samskiptum og viðskiptum manna, og samræmist þessi stefnumörkun því viðteknum viðskiptaháttum. Verð- og eignarstimpill á umhverfið Þetta er líka spor í þá átt, að setja verðgildis- og eignarstimpil á umhverfið, opna augu manna fyrir verðmæti þess og eignarrétti almennings á því. Hingað til hafa margir litið svo á, að nýta mætti umhverfið, sem ekki er í séreign, hér hafið, eins og enginn ætti það, eða þá, að menn eignuðu sér það sjálfir við notkun. Fótunum er auðvitað kippt undan slíkri skoðun eða afstöðu með þessu nýja prinsippi. Skýrar línur lagðar. Eðli og stærð auðlindagjaldsins Í Noregi eru 150 fyrirtæki, sem stunda fiskeldi í fjörðum landsins. Eru mörg fremur lítil, en vega þó þungt í atvinnulífi síns byggðarlags. Vill ríkisstjórnin ekki raska því byggðajafnvægi, sem greinin skapar, og ákvað því að beina auðlindagjaldtökunni fyrst og fremst að stærstu fyrirtækjunum. Þessi fyrirtæki eru 32-38, eftir því, hver stærðamörkin endanlega verða. Auðlindagjaldið verður reiknað á hagnað fiskeldisfyrirtækis, eftir greiðslu reglulegs skatts, eins og öll önnur fyrirtæki greiða, á þann hátt, að 20% þess hreina hagnaðar, sem eftir stendur, renni til sveitarfélagsins, sem fyrirtækið hefur aðsetur í, og 20% til ríkisins, þannig, að eigendur/ hluthafar fyrirtækjanna halda 60% af hagnaðinum. Er gert ráð fyrir því, að taka þessa auðlindagjalds muni skila norskum sveitarfélögum, þar sem þessi starfsemi fer fram, 25 milljörðum ísl. króna 2023 og norska ríkinu sömu fjárhæð, alls 50 milljörðum ísl. króna. Þarf ekki að fjölyrða um, að þessar viðbótartekjur sveitarfélaganna munu stórauka getu þeirra til uppbyggingar innviða og bættrar þjónustu við íbúa. Verða þeim stórfelld lyftistöng. Áhrifin hér - sofandaháttur - brýnt að stjórnvöld bregðist við Mörg norsk fiskeldisfyrirtæki eru nú þegar komin með sinn rekstur til Íslands. Hér virðast þau geta komið sér fyrir, án þess að greiða kóngi eða presti neitt! Í Noregi er það hins vegar svo, að aðstaða til fiskeldis er boðin út, rekstursleyfin seld hæstbjóðendum, og fær ríkið stórfé fyrir. Á dögunum voru seld ný leyfi fyrir 24.644 tonnum MTB, og fékk norska ríkið um 50 milljarða ísl. króna fyrir. Í hitteðfyrra fékk norska ríkið um 90 milljarða fyrir þau reksturleyfi, sem þá voru seld. Ef sá skilningur minn er réttur, að hér kosti rekstursleyfi til fiskeldis lítið eða ekkert, er því ekki nema von, að Norðmenn flykkist hingað. Er þetta þá um leið vísbending um ótrúlegan sofandahátt íslenzkra stjórnvalda. Það virðist vanta par kauphéðna, menn með sæmilegt viðskipta- og peningavit, í ríkisstjórnina! Þegar það svo bætist nú við, að norsk fiskeldisfyrirtæki þurfa að greiða 40% af eftir-skatts-hagnaði sínum til sveitarfélaga og ríkis í Noregi, er sjálfgefið, að Norðmenn munu stórauka sókn sína í íslenzkt fiskeldi. Er því bráðbrýnt, að íslenzk stjórnvöld átti sig á þessari stöðu og bregðist fljótt og rétt við! Það viðbragð getur í raun aðeins verið, að samræma íslenzkar reglur um greiðslu fyrir rekstursleyfi, á grundvelli útboðs, svo og innleiðingu sama auðlindagjalds fyrir fiskeldi hér, og verður í Noregi. Það vekur nokkra furðu, að íslenzk stjórnvöld virðast hafa verið sofandi á verðinum með þessi brýnu og miklu hagsmunamál landsmanna. Auðlindagjaldið af sjávarútveginum Íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki hafa haft mikinn hagnað af sínum fiskveiðum, fiskverkun og fisksölu. Var hagnaður þeirra 11 stærstu 2021 yfir 60 milljarðar króna, og hafa þau byggt upp eigiðfé upp á mörg hundruð milljarða ísl. króna. Búið er að þrefa og þjarka mikið um sanngjarnt auðlindagjald, sem sjávarútvegurinn skuli greiða ríkinu, þjóðinni, en um það hefur engin sátt náðst. Síðasta auðlindagjaldið, sem undirritaður veit um, er fyrir árið 2020. Þá nam það 4,8 milljörðum króna. Í heildarsamhengi rétt upp í nös á ketti. Væri ekki ráð, að fylgja fordæmi forfeðra okka og frænda í Noregi og innleiða hér leigugjald, afnotagjald, af okkar sameiginlegu íslenzku fiskimiðum - auðlindagjald -, sem næmi 20% af árlegum hagnaði fyrir sveitarfélög, 20% fyrir ríkið og eigendur/hluthafar fyrirtækjanna héldu 60%!? Með þessum hætti hefðu sveitarfélög fengið 12 milljarða fyrir árið 2021 og ríkið aðra 12 milljarða. Fyrir árið 2020 hefði auðlindagjaldið reyndar ekki verið nema tæpur helmingur af þessu, vegna þess, að þá var afkoma sjávarútvegsfyrirtækja mun lakari, en, það er einmitt málið; með þessum hætti væru hagsmunir útgerðar og þjóðar þeir sömu, við öll í sama báti, og ættu allir að geta sætzt á það. Höfundur er samfélagsrýnir og dýraverndarsinni.
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun