Hannes segir Eirík hafa borið þungan hug til Geirs

„Geir var hafður fyrir rangri sök,“ segir Hannes Hólmsteinn.

Afstaða hans kemur auðvitað engum á óvart sem fylgst hefur með þjóðmálaumræðunni undanfarin ár og áratugi. Velunnurum Sjálfstæðisflokksins og Geirs hefur alla tíð sviðið það að Geir hafi verið dreginn fyrir Landsdóm og dæmdur þar fyrir að hafa vanrækt upplýsingaskyldu sína gagnvart ríkisstjórninni í aðdraganda fjármálahrunsins 2008, en Geir var þá forsætisráðherra. Níu dómarar í Landsdómi af fimmtán sakfelldu Geir.

Þetta mál vill ekki deyja. Geir og hópur í kringum hann vill ekki una þessum málalokum og skiptir engu í þeirra huga að Geir var dæmdur án refsingar og var meira að segja ríkinu gert að greiða lögmannskostnað Geirs. Geir sendi málið til Mannréttindadómsstóls Evrópu sem komst að þeirri niðurstöðu að 2017 að íslenska ríkið hafi ekki gerst brotlegt við ákvæði Mannréttindasáttmála Evrópu.

Undirtitill bókar Hannesar segir sína sögu: „stjórnmálarefjar og lagaklækir“. Þar sem Vísir grípur niður í doðrant Hannesar um Landsdómsmálið er hann að fjalla um Eirík Tómasson og færir fyrir því margvísleg rök að hann sé bullandi vanhæfur til eiga sæti í Landsdómi.

Blaðamenn eru engir dómarar

Hæfishugtakið hefur löngum viljað vefjast fyrir landsmönnum og Vísir spurði Hannes hvort það væri ekki svo að þó menn létu í ljósi persónulega skoðun sína þá gerði það þá varla vanhæfa til að gæta faglega hlutleysis? Þó öðru máli gegni um hagsmuni sem gera menn sjálfkrafa vanhæfa?

„Ég ræði það sérstaklega í bókinni. Lögfræðingar telja, að við ákveðin skilyrði geri menn sig vanhæfa með því að láta í ljós eindregna afstöðu til sakarefnisins. Ég ræði meðal annars hæstaréttardóma um það,“ segir Hannes.

Og hann gefur ekki mikið fyrir dæmi sem blaðamaður Vísis tekur úr eigin reynsluheimi, að hann hljóti að gera greinarmun á störfum sínum og svo persónulegri skoðun.

„Ekki er hægt að jafna saman blaðamönnum, sem skrifa um menn, og dómurum, sem geta tekið mikilvægar ákvarðanir um líf þeirra og örlög. Hugmyndin er sú, að þeir nálgist úrlausnarefnið ekki með fyrirfram mótaðar eindregnar skoðanir,“ segir Hannes og bendir blaðamanni á að lesa sig til um þetta atriði, í bók sinni. Og þá er það líklega rétta skrefið.

Eiríkur sækir fast að fá stöðu við hæstarétt

Kaflinn um Eirík Tómasson hæstaréttardómara er ítarlegur en þar dregur Hannes til ýmsa atburði sem hver um sig gerir Eirík fullkomlega vanhæfan í að fella dóma yfir Geir H. Haarde. Þeir hafi eldað saman grátt silfur um áratugaskeið og verið andstæðingar, ef ekki svarnir óvinir.

Ekki er það síst aðgengi Hannesar að Davíð Oddssyni nú ritstjóra Morgunblaðsins en áður forsætisráðherra og seðlabankastjóra með meiru, sem veitir fágæta innsýn í baksvið þess máls sem var helsta fréttamál þess tíma.

Meðal þess sem Hannes tekur til sem hann telur sýna glögglega að Eiríkur beri þungan hug til Geirs er Hæstaréttardómaramálið 2003. Eiríkur var meðal átta umsækjenda og sótti það fast að fá stöðuna. Björn Bjarnason dómsmálaráðherra veitti embættið en Eiríkur gekk í aðdragandanum á fund Halldórs Ásgrímssonar flokksbróður síns, sem þá var utanríkisráðherra til að fá stuðning hans sem var auðsótt.

„Skildu þeir í styttingi“

Næst óskaði Eiríkur eftir því að fá fund með forsætisráðherranum, Davíð Oddssyni, og við grípum þar niður í bókina.

Er þetta samkvæmt viðtali Hannesar við Davíð. Og Hannes bætir við: „Björn Bjarnason hafði spurnir af hinum einkennilega erindrekstri Eiríks Tómassonar við utanríkisráðherra og forsætisráðherra um embætti, sem dómsmálaráðherra skyldi veita. Það hafði þó engin áhrif á ákvörðun hans. Björn mat það svo, að líklega yrði Ólafur Börkur Þorvaldsson heppilegasti dómarinn, enda dómstjóri, sem hefði getið sér gott orð.“ (Bls. 222).

Hættir í Bridge-klúbbi Davíðs

Svo hratt sé hlaupið yfir sögu skipaði Björn Ólaf Börk Þorvaldsson sem dómara við réttinn og var sú stöðuveiting afskaplega umdeild en Ólafur Börkur er frændi Davíðs og taldist ekki hæfastur umsækjenda. Í bókinni segir að Eiríkur hafi orðinn hinn reiðasti en hann var þá meðal annars í sérstökum bridge-hópi með Davíð og fleirum. Svo enn sé flett í bók Hannesar um Landsdómsmálið:

„Í bræði sinni rauf Eiríkur öll tengsl við Davíð. Briddsfélagarnir höfðu ætlað saman með eiginkonum sínum til Ítalíu þá um haustið, en Eiríkur tilkynnti, að þau hjónin, hann og Þórhildur, færu hvergi, yrðu Davíð og eiginkona hans með í ferðinni. Ákvað Davíð að sitja heima, enda hafði hann ýmsum skyldum að gegna um það leyti. Þá um haustið tilkynnti Eiríkur síðan, að hann væri hættur að spila bridds við þá félaga. Rauf Eiríkur einnig öll tengsl við Jón Steinar Gunnlaugsson, sem hann taldi (ranglega) hafa einhverju ráðið um embættisveitinguna. Hafði Jón Steinar komið því á framfæri við dómsmálaráðherra ótilkvaddur, að hann teldi eðlilegast að skipa Ragnar H. Hall í embættið.“ (Bls. 224).

„Hin ofsafengnu viðbrögð Eiríks“

Skipanin sú endaði í kæruferli og næsta ár en strax næsta ár var Eiríkur meðal átta umsækjenda um stöðu við hæstarétt sem þá hafði losnað. Geir H. Haarde fjármálaráðherra skipaði í þá stöðu, vegna þess að Björn taldist ekki hæfur vegna kærumála sem enn voru í ferli vegna fyrri embættisveitingarinnar. Geir skipaði Jón Steinar Gunnlaugsson og enn fór allt í háa loft í þjóðfélaginu. En reiðastur allra var þó, að sögn Hannesar, Eiríkur Tómasson. Um þetta segir í Landsdómsmálið - stjórnmálarefjar og lagaklækir:

„En hin ofsafengnu viðbrögð Eiríks í tvígang, árin 2003 og 2004, sýndu þó, að aðstæður voru óvenjulegar. Sérstök heift var í síðari málinu, þegar Geir veitti Jóni Steinari embætti hæstaréttardómara, eins og sást á þeim orðum Eiríks, að eftir þetta gætu venjulegir borgarar ekki treyst því lengur að fá réttláta úrlausn mála gegn ríkinu fyrir dómstólum. Nú átti sá, sem sennilega var reiðastur allra yfir þessari ákvörðun Geirs, að setjast í dómarasæti yfir honum.“ (Bls. 228).

Hannes Hólmsteinn nefnir ýmis atriði önnur sem hann telur sýna svo ekki verði um villst að Eiríkur hafi talið sig átt Geir og Sjálfstæðisflokknum rauðan belg fyrir gráan að gjalda. Og megi að öllu því samanlögðu teljast vanhæfur til að dæma Geir.