Landbúnaðarstefna og búvörusamningar Hermann Ingi Gunnarsson skrifar 13. febrúar 2023 12:00 Fyrir helgi birti matvælaráðherra inn á samráðsgátt stjórnvalda Tillögu að þingsályktun um landbúnaðarstefnu til ársins 2040. Það er löngu tímabært og ber að fagna á sama tíma er umræða um endurskoðun búvörusamninga er að hefjast. Nú eins og oft áður þegar líða fer að þann tíma þegar á að ræða um samninga við bændur um framleiðslu á matvöru fyrir landsmenn og gesti okkar fara hagsmunaaðilar „frelsis og réttlætis“ verslunarinnar að láta heyra í sér á þá leið að samningar eins og eru við bændur séu engöngu til þess að binda bændur í klafa tiltekinnar framleiðslu og hækka verð til neytenda og virðist það vera tónn sem er látinn í ljós í punktum um styrkjakerfi í þingsályktunni. Íslenska ríkið semur við bændur um framleiðslu ýmissa vara fyrir rúma 17 milljarða á hverju ári auk tollverndar. Fyrir það framleiða bændur nær allar mjólkurvörur (150 milljón lítra) og lambakjöt ( 9400 tonn) sem þjóðin neytir, 75% af því svínakjöti (6400 tonn) og alifuglakjöti (9400 tonn) sem við neytum og 85% af nautakjöti (5000 tonn). Framleiðsla á grænmeti er svo breytileg og eru mikil sóknarfæri þar eins og í akuryrkju og öðrum minni búgreinum. Fyrir þessa fjárhæð sem hefur rýrnað um 6,5% miðað við hlutfall af vergri landsframleiðslu frá því núverandi samningur tók gildi fær landinn tugþúsundir tonna af mat sem að öðrum kosti yrði varla framleiddur í þessu magni. Hvernig náum við fram öflugri landbúnaði sem hefur burði til að auka framleiðslu bæði í magni og fjölbreytni? Landbúnaðurinn þarf aukinn stuðning hvort sem það er í formi framlaga frá ríkinu eða í formi tollverndar. Ef horft er til þessarar hefðbundnu framleiðslu sem við tölum um dagsdaglega, sem er nautgriparækt (mjólk og kjöt) og sauðfjárrækt, þá er óhætt að halda því fram að þær séu kjölfestan í landbúnaðarkerfinu eins og það er í dag. Allt tal um að breyta kerfinu og færa greiðslur frá þessum greinum og setja á aðrar greiðslur til bænda sem eru ekki tengdar framleiðslu eru eingöngu til þess að veikja stoðir þessara greina og um leið burðarvirki landbúnaðarkerfisins. Þar hafa sumir ráðamenn og „frelsarar“ talað mikið um óframleiðslutengdan stuðning eða „grænar greiðslur“ eins og landgreiðslur, býlisstuðning, gripagreiðslur, jarðræktarstuðning og loftslagsgreiðslur. Þessar greiðslur tryggja með engu móti að þeir fjármunir sem ríkið setur til málafloksins séu notaðir til framleiðslu matvæla og allra síst á hagkvæman og skilvirkan hátt. Það er hægt að nota þessa tegund af stuðningi til að styðja við ýmsa aðra framleiðslu og til að styðja við svæði sem eiga undir högg að sækja. Í ríkisstjórnarsáttmálanum var talað um eflingu kornræktar og það hefur verið einn af þeim frösum sem hefur verið haldið á lofti í mörg ár – en ekkert gerst, ekki frekar en þegar kyrjað er um eflingu landbúnaðarins. Það verður ekki neitt til úr neinu. Við eflum ekki íslenskan landbúnað með því að draga úr stuðningi við eina grein til að efla aðra. Við þurfum að auka útgjöld til landbúnaðarmála og þar þarf að stórauka útgjöld til garðyrku og kornræktar, nýliðunar og fjárfestingar. Eins og matvælaráðherra talaði um nýlega eru bændur orðnir of gamlir og augljós þörf á meiri endurnýjun í greininni. En af hverju ætti einhver ungur einstaklingur að fjárfesta í landbúnaði eins og staðan er í dag? Vextir eru í kringum 10% af jarðalánum og stefna eða miklufrekar stefnuleysi ríkissins í landbúnaðarmálum er verulega óljós og breytileg eftir því hver situr í brúnni hvert sinn. Við verðum að fá raunverulegan kost fyrir bændur til að fjármagna sig á lágum vöxtum til langs tíma. Jarðir og bú ættu ekki að bera hærri vexti og hafa sömu lánakjör og íbúðarhús á almennum markaði. Við sem þjóð þurfum líka að ákveða góða landbúnaðarstefnu til 20−30 ára sem leggur stóru línurnar um hvernig við ætlum að tryggja framleiðslu matvara hér á landi, og samtímis að tryggja starfsöryggi bænda til lengri tíma. Ég hvet matvælaráðherra og aðra þá sem vinna að því að endurskoða búvörusamninga og mótun landbúnaðarstefnu að horfa til þess sem hefur gefist vel ekki síður en að horfa til framtíðar til að við sem þjóð getum búið við öflugan landbúnað til ókominna ára. Höfundur er kúabóndi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hermann Ingi Gunnarsson Búvörusamningar Landbúnaður Mest lesið „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Iðkum nægjusemi, nýtum náttúruna Borghildur Gunnarsdóttir,Ósk Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hægt með krónunni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Fyrir helgi birti matvælaráðherra inn á samráðsgátt stjórnvalda Tillögu að þingsályktun um landbúnaðarstefnu til ársins 2040. Það er löngu tímabært og ber að fagna á sama tíma er umræða um endurskoðun búvörusamninga er að hefjast. Nú eins og oft áður þegar líða fer að þann tíma þegar á að ræða um samninga við bændur um framleiðslu á matvöru fyrir landsmenn og gesti okkar fara hagsmunaaðilar „frelsis og réttlætis“ verslunarinnar að láta heyra í sér á þá leið að samningar eins og eru við bændur séu engöngu til þess að binda bændur í klafa tiltekinnar framleiðslu og hækka verð til neytenda og virðist það vera tónn sem er látinn í ljós í punktum um styrkjakerfi í þingsályktunni. Íslenska ríkið semur við bændur um framleiðslu ýmissa vara fyrir rúma 17 milljarða á hverju ári auk tollverndar. Fyrir það framleiða bændur nær allar mjólkurvörur (150 milljón lítra) og lambakjöt ( 9400 tonn) sem þjóðin neytir, 75% af því svínakjöti (6400 tonn) og alifuglakjöti (9400 tonn) sem við neytum og 85% af nautakjöti (5000 tonn). Framleiðsla á grænmeti er svo breytileg og eru mikil sóknarfæri þar eins og í akuryrkju og öðrum minni búgreinum. Fyrir þessa fjárhæð sem hefur rýrnað um 6,5% miðað við hlutfall af vergri landsframleiðslu frá því núverandi samningur tók gildi fær landinn tugþúsundir tonna af mat sem að öðrum kosti yrði varla framleiddur í þessu magni. Hvernig náum við fram öflugri landbúnaði sem hefur burði til að auka framleiðslu bæði í magni og fjölbreytni? Landbúnaðurinn þarf aukinn stuðning hvort sem það er í formi framlaga frá ríkinu eða í formi tollverndar. Ef horft er til þessarar hefðbundnu framleiðslu sem við tölum um dagsdaglega, sem er nautgriparækt (mjólk og kjöt) og sauðfjárrækt, þá er óhætt að halda því fram að þær séu kjölfestan í landbúnaðarkerfinu eins og það er í dag. Allt tal um að breyta kerfinu og færa greiðslur frá þessum greinum og setja á aðrar greiðslur til bænda sem eru ekki tengdar framleiðslu eru eingöngu til þess að veikja stoðir þessara greina og um leið burðarvirki landbúnaðarkerfisins. Þar hafa sumir ráðamenn og „frelsarar“ talað mikið um óframleiðslutengdan stuðning eða „grænar greiðslur“ eins og landgreiðslur, býlisstuðning, gripagreiðslur, jarðræktarstuðning og loftslagsgreiðslur. Þessar greiðslur tryggja með engu móti að þeir fjármunir sem ríkið setur til málafloksins séu notaðir til framleiðslu matvæla og allra síst á hagkvæman og skilvirkan hátt. Það er hægt að nota þessa tegund af stuðningi til að styðja við ýmsa aðra framleiðslu og til að styðja við svæði sem eiga undir högg að sækja. Í ríkisstjórnarsáttmálanum var talað um eflingu kornræktar og það hefur verið einn af þeim frösum sem hefur verið haldið á lofti í mörg ár – en ekkert gerst, ekki frekar en þegar kyrjað er um eflingu landbúnaðarins. Það verður ekki neitt til úr neinu. Við eflum ekki íslenskan landbúnað með því að draga úr stuðningi við eina grein til að efla aðra. Við þurfum að auka útgjöld til landbúnaðarmála og þar þarf að stórauka útgjöld til garðyrku og kornræktar, nýliðunar og fjárfestingar. Eins og matvælaráðherra talaði um nýlega eru bændur orðnir of gamlir og augljós þörf á meiri endurnýjun í greininni. En af hverju ætti einhver ungur einstaklingur að fjárfesta í landbúnaði eins og staðan er í dag? Vextir eru í kringum 10% af jarðalánum og stefna eða miklufrekar stefnuleysi ríkissins í landbúnaðarmálum er verulega óljós og breytileg eftir því hver situr í brúnni hvert sinn. Við verðum að fá raunverulegan kost fyrir bændur til að fjármagna sig á lágum vöxtum til langs tíma. Jarðir og bú ættu ekki að bera hærri vexti og hafa sömu lánakjör og íbúðarhús á almennum markaði. Við sem þjóð þurfum líka að ákveða góða landbúnaðarstefnu til 20−30 ára sem leggur stóru línurnar um hvernig við ætlum að tryggja framleiðslu matvara hér á landi, og samtímis að tryggja starfsöryggi bænda til lengri tíma. Ég hvet matvælaráðherra og aðra þá sem vinna að því að endurskoða búvörusamninga og mótun landbúnaðarstefnu að horfa til þess sem hefur gefist vel ekki síður en að horfa til framtíðar til að við sem þjóð getum búið við öflugan landbúnað til ókominna ára. Höfundur er kúabóndi.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun