Hvað lærðum við af fjöldatakmörkunum í leikskólastarfi? Bóas Hallgrímsson skrifar 8. mars 2023 11:01 Þann 28. febrúar árið 2020 var fyrsta tilfelli COVID-19 greint á Íslandi, fyrsta tilfellið var staðfest, nýr veruleiki blasti við okkur sem þjóð. Það leið ekki á löngu áður en að þessi nýi veruleiki rataði inn í skólastofnanir, starfsfólk í skólum og stjórnendur upplifðu síkvikan veruleika, dagsskipulag riðlaðist og að morgni hvers dags þurfti að „reisa skóla frá grunni“. Þær Ingibjörg Ósk Sigurðardóttir og Svava Björg Mörk rannsökuðu áhrif faraldursins og á leikskólastarf og skrifuðu í kjölfarið grein sem birt var á Netlu – Veftímarit um uppeldi og menntun þann 31. desember 2020. Titill greinarinnar var Kófið og leikskólinn: „Þetta var mögnuð „tilraun“ til að sjá gæðastarf verða til við skrítnar aðstæður“ Markmið rannsóknarinnar var, samkvæmt höfundum „að varpa ljósi á mat stjórnenda á hvaða áhrif takmarkanir í skólastarfi í fyrstu bylgju Covid-19 höfðu á leik barna í leikskólum og hlutverk starfsfólks“. Gögnum var safnað með spurningakönnun sem deilt var á 248 leikskóla um land allt og með átta einstaklingsviðtölum. Niðurstöður rannsóknarinnar eru um margt áhugaverðar, en áhrif takmarkana á leik barna voru umtalsverð. Rannsóknin leiddi í ljós að áhrif á leik barna voru jákvæð, börn nutu sín betur í leik, leikurinn dýpkaði og gæðastundir urðu fleiri og betri. Starfið varð yfirvegaðra og einfaldara. Hvert barn fékk meiri athygli og umönnun. Önnur áhugaverð niðurstaða var sú að starfsfólk varð síður veikt og líkum að því leiddar það væri vegna þess að álag dróst saman. Viðmælendur rannsakenda töldu tækifæri hafa orðið til með því að draga úr stífu dagsskipulagi og lofa börnunum að njóta stundarinnar, hvers augnabliks. Börnin höfðu meira andrými til þess að þróa leik sinn og eins fengu þau aukið umboð til þess að hafa áhrif á dagskrána í leikskólum landsins. Vellíðan barna og fullorðinna jókst á meðan takmarkanir voru í gildi sem er áhugavert . Vissulega kom fram að neikvæð áhrif hefðu komið fram, einkum og sérílagi í formi söknuðar og einmanaleika – en heilt yfir þóttu hin jákvæðu áhrif meiri og dýpri. Tveir þættir virtust hafa mest áhrif til hins betra; einfaldara dagsskipulag og færri börn í hverju leikrými. Eins var umfang leikfanga til skoðunar, en vegna smithættu var svöruðu 90% því játandi að leikföng hefðu verið fjarlægð af deildum leikskóla. Það þótti þó alls ekki koma að sök, börn finna nefnilega leiðir til sköpunar og leikefni þarf ekki að vera í ofgnótt. Auk þess sem þegar hefur verið upptalið kom það fram í niðurstöðum rannsóknarinnar að andrúmsloftið í leikskólunum varð rólegra, áreiti og hávaði dróst saman og að sú rósemd sem því fylgdi hafi leitt til aukinnar vellíðanar hjá bæði börnum og starfsfólki. Þessar niðurstöður ríma mjög vel við upplifun okkar hjá Hjallastefnunni af fagstarfi með börnum. En Hjallastefnan sem hugmyndafræði í menntun og uppeldi barna hefur alla tíð lagt á það mikla áherslu að barnahópar séu ekki of stórir og að starfsfólk hafi andrými til þess að mæta hverju barni á hverjum degi – að allt starfslið Hjallastefnuskóla nýti hvert tækifæri til þess að sýna hverju eins og einasta barni athygli og kærleika í hlýju viðmóti, snertingu og orðalagi. Lýðræðislegar æfingar fara fram á hverjum degi í Hjallastefnuskólum þar sem valtímar eru hluti af dagskipulagi og á valfundum er það áhugi hvers barns sem ræður förinni. Valfundir eru um helmingur af dagskrá skólanna og er valið hugsað til þess að mæta hverju barni. Með valinu fá börn notið sín í sjálfsprottnum leik sem byggir á áhugahvöt þeirra og hefur það að markmiði að gæta að frelsi einstaklingsins til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og þetta æfum við með öllum börnum sem Hjallastefnunni er treyst fyrir. Allra yngstu börnin taka vissulega ekki þátt í formlegum lýðræðisfundum en vísirinn að slíkum fundum er kynntur um leið og forsendur eru til staðar. Börn læra nefnilega mikið í gegnum leik og það nám sem fram fer í gegnum leik hefur jákvæð áhrif á hið formlegra nám sem þeirra bíður síðar á lífsleiðinni. Á meðan að dagskipulag á leikskólum er einfalt og fjöldi barna í hverju leikrými er hófstilltur þá verða sannarlega til galdrar á leikskólum og þetta þekkjum við af eigin raun. Fái börn notið sín í leik þá verða til galdrar. Leikföng í hinum hefðbundna skilningi eru ekki forsenda leiks, það er nefnilega galdur í því fólginn að notast við opinn efnivið sem hvetur til sköpunar og frumlegrar nálgunar. Trékubbar geta orðið að skýjakljúfum, risaeðlum, dádýrum, ökutækjum og ungabörnum. Trjágreinar geta orðið að geimskipum, töfrasprotum og hljóðnemum. Það eru engin takmörk fyrir því hvað leir getur verið í höndum skapandi barns – og öll börn eru skapandi og frumleg í hugsun. Ég hvet ykkur, lesendur góðir, til þess að eiga samtal við börn og upplifa það hvernig frumkraftur sköpunar á sér ávallt uppsprettu í hugum barna. Kæru Ingibjörg Ósk og Svava Björg ég veit að það er talsvert liðið frá birtingu greinarinnar en það er ekki langt síðan að ég rakst á hana. Ég vildi bara þakka ykkur fyrir að vinna þessa þörfu rannsókn og kynna niðurstöður hennar fyrir okkur og takk fyrir að draga það fram að fái börn notið þess að læra í gegnum leik, í ró og næði, þá er það best til þess fallið að auka á vellíðan og farsæld þeirra. Höfundur er framkvæmdastjóri Hjallastefnunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bóas Hallgrímsson Leikskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Sjá meira
Þann 28. febrúar árið 2020 var fyrsta tilfelli COVID-19 greint á Íslandi, fyrsta tilfellið var staðfest, nýr veruleiki blasti við okkur sem þjóð. Það leið ekki á löngu áður en að þessi nýi veruleiki rataði inn í skólastofnanir, starfsfólk í skólum og stjórnendur upplifðu síkvikan veruleika, dagsskipulag riðlaðist og að morgni hvers dags þurfti að „reisa skóla frá grunni“. Þær Ingibjörg Ósk Sigurðardóttir og Svava Björg Mörk rannsökuðu áhrif faraldursins og á leikskólastarf og skrifuðu í kjölfarið grein sem birt var á Netlu – Veftímarit um uppeldi og menntun þann 31. desember 2020. Titill greinarinnar var Kófið og leikskólinn: „Þetta var mögnuð „tilraun“ til að sjá gæðastarf verða til við skrítnar aðstæður“ Markmið rannsóknarinnar var, samkvæmt höfundum „að varpa ljósi á mat stjórnenda á hvaða áhrif takmarkanir í skólastarfi í fyrstu bylgju Covid-19 höfðu á leik barna í leikskólum og hlutverk starfsfólks“. Gögnum var safnað með spurningakönnun sem deilt var á 248 leikskóla um land allt og með átta einstaklingsviðtölum. Niðurstöður rannsóknarinnar eru um margt áhugaverðar, en áhrif takmarkana á leik barna voru umtalsverð. Rannsóknin leiddi í ljós að áhrif á leik barna voru jákvæð, börn nutu sín betur í leik, leikurinn dýpkaði og gæðastundir urðu fleiri og betri. Starfið varð yfirvegaðra og einfaldara. Hvert barn fékk meiri athygli og umönnun. Önnur áhugaverð niðurstaða var sú að starfsfólk varð síður veikt og líkum að því leiddar það væri vegna þess að álag dróst saman. Viðmælendur rannsakenda töldu tækifæri hafa orðið til með því að draga úr stífu dagsskipulagi og lofa börnunum að njóta stundarinnar, hvers augnabliks. Börnin höfðu meira andrými til þess að þróa leik sinn og eins fengu þau aukið umboð til þess að hafa áhrif á dagskrána í leikskólum landsins. Vellíðan barna og fullorðinna jókst á meðan takmarkanir voru í gildi sem er áhugavert . Vissulega kom fram að neikvæð áhrif hefðu komið fram, einkum og sérílagi í formi söknuðar og einmanaleika – en heilt yfir þóttu hin jákvæðu áhrif meiri og dýpri. Tveir þættir virtust hafa mest áhrif til hins betra; einfaldara dagsskipulag og færri börn í hverju leikrými. Eins var umfang leikfanga til skoðunar, en vegna smithættu var svöruðu 90% því játandi að leikföng hefðu verið fjarlægð af deildum leikskóla. Það þótti þó alls ekki koma að sök, börn finna nefnilega leiðir til sköpunar og leikefni þarf ekki að vera í ofgnótt. Auk þess sem þegar hefur verið upptalið kom það fram í niðurstöðum rannsóknarinnar að andrúmsloftið í leikskólunum varð rólegra, áreiti og hávaði dróst saman og að sú rósemd sem því fylgdi hafi leitt til aukinnar vellíðanar hjá bæði börnum og starfsfólki. Þessar niðurstöður ríma mjög vel við upplifun okkar hjá Hjallastefnunni af fagstarfi með börnum. En Hjallastefnan sem hugmyndafræði í menntun og uppeldi barna hefur alla tíð lagt á það mikla áherslu að barnahópar séu ekki of stórir og að starfsfólk hafi andrými til þess að mæta hverju barni á hverjum degi – að allt starfslið Hjallastefnuskóla nýti hvert tækifæri til þess að sýna hverju eins og einasta barni athygli og kærleika í hlýju viðmóti, snertingu og orðalagi. Lýðræðislegar æfingar fara fram á hverjum degi í Hjallastefnuskólum þar sem valtímar eru hluti af dagskipulagi og á valfundum er það áhugi hvers barns sem ræður förinni. Valfundir eru um helmingur af dagskrá skólanna og er valið hugsað til þess að mæta hverju barni. Með valinu fá börn notið sín í sjálfsprottnum leik sem byggir á áhugahvöt þeirra og hefur það að markmiði að gæta að frelsi einstaklingsins til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og þetta æfum við með öllum börnum sem Hjallastefnunni er treyst fyrir. Allra yngstu börnin taka vissulega ekki þátt í formlegum lýðræðisfundum en vísirinn að slíkum fundum er kynntur um leið og forsendur eru til staðar. Börn læra nefnilega mikið í gegnum leik og það nám sem fram fer í gegnum leik hefur jákvæð áhrif á hið formlegra nám sem þeirra bíður síðar á lífsleiðinni. Á meðan að dagskipulag á leikskólum er einfalt og fjöldi barna í hverju leikrými er hófstilltur þá verða sannarlega til galdrar á leikskólum og þetta þekkjum við af eigin raun. Fái börn notið sín í leik þá verða til galdrar. Leikföng í hinum hefðbundna skilningi eru ekki forsenda leiks, það er nefnilega galdur í því fólginn að notast við opinn efnivið sem hvetur til sköpunar og frumlegrar nálgunar. Trékubbar geta orðið að skýjakljúfum, risaeðlum, dádýrum, ökutækjum og ungabörnum. Trjágreinar geta orðið að geimskipum, töfrasprotum og hljóðnemum. Það eru engin takmörk fyrir því hvað leir getur verið í höndum skapandi barns – og öll börn eru skapandi og frumleg í hugsun. Ég hvet ykkur, lesendur góðir, til þess að eiga samtal við börn og upplifa það hvernig frumkraftur sköpunar á sér ávallt uppsprettu í hugum barna. Kæru Ingibjörg Ósk og Svava Björg ég veit að það er talsvert liðið frá birtingu greinarinnar en það er ekki langt síðan að ég rakst á hana. Ég vildi bara þakka ykkur fyrir að vinna þessa þörfu rannsókn og kynna niðurstöður hennar fyrir okkur og takk fyrir að draga það fram að fái börn notið þess að læra í gegnum leik, í ró og næði, þá er það best til þess fallið að auka á vellíðan og farsæld þeirra. Höfundur er framkvæmdastjóri Hjallastefnunnar.
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun