Söfn, ferðaþjónusta og takmörk samkeppnisrekstrar opinberra aðila Jóhannes Þór Skúlason skrifar 24. mars 2023 08:31 Hilmar J. Malmquist forstöðumaður Náttúruminjasafns Íslands birti grein í vikunni þar sem farið er hörðum orðum um erindi Samtaka ferðaþjónustunnar og Perlu Norðursins ehf. til Samkeppniseftirlitsins varðandi fyrirhugað sýningarhald safnsins á Seltjarnarnesi. Ég get fullvissað Hilmar og annað safnafólk um að Samtök ferðaþjónustunnar hafa góðan skilning á eðli og mikilvægi safnastarfsemi, sem og því að um starfsemi höfuðsafna gildi sérstök lög sem hljóti að koma til skoðunar í þessu samhengi. Ég átta mig einnig á því að húsnæðissaga Náttúruminjasafns er þyrnum stráð og að brýnt er að hún fái farsælan endi sem fyrst, enda hefur SAF frekar talað fyrir því en hindrað, m.a. við ráðherra menningarmála. Eðlileg spurning í ljósi íslenskra og evrópskra laga Það er ekki rétt að í erindi SAF felist almenn aðför að safnastarfsemi. Það er hins vegar afstaða samtakanna að rekstur opinberra aðila í samkeppni við einkaaðila sé óæskilegur. SAF eru ekki ein um þessa afstöðu, enda standa bæði íslensk löggjöf og Evrópulöggjöf til þess að takmarka þátttöku opinberra aðila á samkeppnismarkaði. Þannig fjallar t.d. 14. grein samkeppnislaga um heimildir til að koma í veg fyrir að opinbert fé sé nýtt til að greiða niður samkeppnisrekstur. Um það segir m.a. á vef Samkeppniseftirlitsins: Á grundvelli 14. gr. samkeppnislaga getur Samkeppniseftirlitið mælt fyrir um fjárhagslegan aðskilnað milli samkeppnisrekstrar opinbers aðila og þess rekstrar sama aðila sem nýtur einkaleyfis eða verndar, t.d. í því formi að þiggja opinbert fé til starfseminnar. Þegar kveðið er á um fjárhagslegan aðskilnað í þessu samhengi er það gert í þeim tilgangi að opinbert fé sé ekki nýtt til að greiða niður samkeppnisrekstur. Erindi SAF og Perlu Norðursins til Samkeppniseftirlitsins snýr að því að fá svar þar til bærra yfirvalda um það hvort þessi tiltekni sýningarrekstur opinberra aðila og hugsanlega önnur sambærileg tilfelli falli innan marka þessara lagaheimilda um samkeppnisrekstur eða ekki. Mat SAF og Perlu Norðursins er að hann geri það ekki miðað við þær forsendur sem lagðar eru upp m.a. í fýsileikakönnun frá september 2020. Ræktun andans og holdsins Hilmar hnýtur m.a. um tilvísun í erindinu til líkamsræktarstöðva sem reknar eru af sveitarfélögum. Nú vitum við öll að líkamsræktarstöðvar og söfn hafa mismunandi eðli og tilgang, þótt mannrækt sé þar beggja vegna í öndvegi. Ólíkt eðli rekstursins breytir þó ekki því að í raun er um sömu spurningu að ræða: Fellur rekstur hins opinbera í samkeppni við rekstur einkaaðila innan eða utan ramma laga sem um það fjalla? Vera má að Samkeppniseftirlitið komist að þeirri niðurstöðu að rekstur sýninga á vegum höfuðsafna eins og Náttrúruminjasafns Íslands falli innan marka lagarammans sem líkamsræktarstöðvarnar falla utan vegna eðlis starfseminnar og sérlaga um hana. SAF telja hins vegar að svo sé ekki. Gerum ekki fjöðurina að fimm hænum Það er röng ályktun hjá Hilmari að undir erindi SAF og Perlu Norðursins feli í sér einhvers konar almenna aðför að „öllum söfnum og aðilum í landinu sem sinna sýningahaldi á vegum sveitafélaga og ríkis“, þar á meðal Þjóðminjasafni og Listasafni Íslands. Mér er ekki kunnugt um að einkaaðilar haldi úti öðrum sýningum sem sambærilegar eru við sýningar Þjóðminjasafns eða Listasafns Íslands á þeim grunni sem erindið byggir, og satt að segja er mér mjög til efs að sambærileg tilvik séu útbreidd í safnageiranum eða að þau finnist yfirleitt. Málið snýr ekki heldur um umfjöllunarefni minja og náttúrusafna almennt, því að ýmislegt varðandi þessa tilteknu sýningu Náttúruminjasafns afmarkar málið við hana. Það tengjast t.d. ekki allar minjasýningar á landinu sambærilegri sýningu í Perlunni beint og það eru heldur ekki allar minjasýningar byggðar á fýsileikakönnun sem tiltekur sérstaklega að sýning þeirra verði „sambærileg“ við sýninguna í Perlunni. Hér er SAF því gerð upp almenn stríðsyfirlýsing sem á ekki við rök að styðjast. Það þykir mér leitt. Mikilvægt hlutverk safna fyrir ferðaþjónustu Það er óumdeilt að söfn gegna afar mikilvægu hlutverki fyrir íslenska ferðaþjónustu, enda eru safnaheimsóknir mjög ofarlega á listanum yfir afþreyingu sem erlendir ferðamenn segjast sækja hér á landi. Samtök ferðaþjónustunnar myndu fagna því mjög ef stjórnendur safna nýttu betur þau tækifæri sem felast í þjónustu við ferðamenn, sem gæti bæði styrkt fjárhagslegan grunn safnastarfseminnar og auðgað upplifun ferðamanna enn frekar. Markviss markaðssetning og starf safna á ferðaþjónustumarkaði er vel þekkt víða erlendis en hefur af einhverjum ástæðum tekið nokkuð seint við sér hér á landi. SAF myndu fagna samtali við safnageirann um uppbyggingu safnastarfsemi hér á landi í samhengi við ferðaþjónustu, og ég leyfi mér því að nýta þetta tækifæri til að bjóða Hilmari og öðrum fulltrúum safnageirans til skrafs og ráðagerða um það málefni. Það er enda líklegri leið til sameiginlegs árangurs en frekari hnýtingar í fjölmiðlum. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhannes Þór Skúlason Ferðamennska á Íslandi Söfn Seltjarnarnes Samkeppnismál Mest lesið Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson Skoðun Ólögmæt sóun skattfjár Markús Ingólfur Eiríksson Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium Skoðun Skoðun Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Verndum íslenskuna- líka á Alþingi Íslendinga Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ungt fólk er meira en bara meme og sketsar á TikTok Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson skrifar Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson skrifar Sjá meira
Hilmar J. Malmquist forstöðumaður Náttúruminjasafns Íslands birti grein í vikunni þar sem farið er hörðum orðum um erindi Samtaka ferðaþjónustunnar og Perlu Norðursins ehf. til Samkeppniseftirlitsins varðandi fyrirhugað sýningarhald safnsins á Seltjarnarnesi. Ég get fullvissað Hilmar og annað safnafólk um að Samtök ferðaþjónustunnar hafa góðan skilning á eðli og mikilvægi safnastarfsemi, sem og því að um starfsemi höfuðsafna gildi sérstök lög sem hljóti að koma til skoðunar í þessu samhengi. Ég átta mig einnig á því að húsnæðissaga Náttúruminjasafns er þyrnum stráð og að brýnt er að hún fái farsælan endi sem fyrst, enda hefur SAF frekar talað fyrir því en hindrað, m.a. við ráðherra menningarmála. Eðlileg spurning í ljósi íslenskra og evrópskra laga Það er ekki rétt að í erindi SAF felist almenn aðför að safnastarfsemi. Það er hins vegar afstaða samtakanna að rekstur opinberra aðila í samkeppni við einkaaðila sé óæskilegur. SAF eru ekki ein um þessa afstöðu, enda standa bæði íslensk löggjöf og Evrópulöggjöf til þess að takmarka þátttöku opinberra aðila á samkeppnismarkaði. Þannig fjallar t.d. 14. grein samkeppnislaga um heimildir til að koma í veg fyrir að opinbert fé sé nýtt til að greiða niður samkeppnisrekstur. Um það segir m.a. á vef Samkeppniseftirlitsins: Á grundvelli 14. gr. samkeppnislaga getur Samkeppniseftirlitið mælt fyrir um fjárhagslegan aðskilnað milli samkeppnisrekstrar opinbers aðila og þess rekstrar sama aðila sem nýtur einkaleyfis eða verndar, t.d. í því formi að þiggja opinbert fé til starfseminnar. Þegar kveðið er á um fjárhagslegan aðskilnað í þessu samhengi er það gert í þeim tilgangi að opinbert fé sé ekki nýtt til að greiða niður samkeppnisrekstur. Erindi SAF og Perlu Norðursins til Samkeppniseftirlitsins snýr að því að fá svar þar til bærra yfirvalda um það hvort þessi tiltekni sýningarrekstur opinberra aðila og hugsanlega önnur sambærileg tilfelli falli innan marka þessara lagaheimilda um samkeppnisrekstur eða ekki. Mat SAF og Perlu Norðursins er að hann geri það ekki miðað við þær forsendur sem lagðar eru upp m.a. í fýsileikakönnun frá september 2020. Ræktun andans og holdsins Hilmar hnýtur m.a. um tilvísun í erindinu til líkamsræktarstöðva sem reknar eru af sveitarfélögum. Nú vitum við öll að líkamsræktarstöðvar og söfn hafa mismunandi eðli og tilgang, þótt mannrækt sé þar beggja vegna í öndvegi. Ólíkt eðli rekstursins breytir þó ekki því að í raun er um sömu spurningu að ræða: Fellur rekstur hins opinbera í samkeppni við rekstur einkaaðila innan eða utan ramma laga sem um það fjalla? Vera má að Samkeppniseftirlitið komist að þeirri niðurstöðu að rekstur sýninga á vegum höfuðsafna eins og Náttrúruminjasafns Íslands falli innan marka lagarammans sem líkamsræktarstöðvarnar falla utan vegna eðlis starfseminnar og sérlaga um hana. SAF telja hins vegar að svo sé ekki. Gerum ekki fjöðurina að fimm hænum Það er röng ályktun hjá Hilmari að undir erindi SAF og Perlu Norðursins feli í sér einhvers konar almenna aðför að „öllum söfnum og aðilum í landinu sem sinna sýningahaldi á vegum sveitafélaga og ríkis“, þar á meðal Þjóðminjasafni og Listasafni Íslands. Mér er ekki kunnugt um að einkaaðilar haldi úti öðrum sýningum sem sambærilegar eru við sýningar Þjóðminjasafns eða Listasafns Íslands á þeim grunni sem erindið byggir, og satt að segja er mér mjög til efs að sambærileg tilvik séu útbreidd í safnageiranum eða að þau finnist yfirleitt. Málið snýr ekki heldur um umfjöllunarefni minja og náttúrusafna almennt, því að ýmislegt varðandi þessa tilteknu sýningu Náttúruminjasafns afmarkar málið við hana. Það tengjast t.d. ekki allar minjasýningar á landinu sambærilegri sýningu í Perlunni beint og það eru heldur ekki allar minjasýningar byggðar á fýsileikakönnun sem tiltekur sérstaklega að sýning þeirra verði „sambærileg“ við sýninguna í Perlunni. Hér er SAF því gerð upp almenn stríðsyfirlýsing sem á ekki við rök að styðjast. Það þykir mér leitt. Mikilvægt hlutverk safna fyrir ferðaþjónustu Það er óumdeilt að söfn gegna afar mikilvægu hlutverki fyrir íslenska ferðaþjónustu, enda eru safnaheimsóknir mjög ofarlega á listanum yfir afþreyingu sem erlendir ferðamenn segjast sækja hér á landi. Samtök ferðaþjónustunnar myndu fagna því mjög ef stjórnendur safna nýttu betur þau tækifæri sem felast í þjónustu við ferðamenn, sem gæti bæði styrkt fjárhagslegan grunn safnastarfseminnar og auðgað upplifun ferðamanna enn frekar. Markviss markaðssetning og starf safna á ferðaþjónustumarkaði er vel þekkt víða erlendis en hefur af einhverjum ástæðum tekið nokkuð seint við sér hér á landi. SAF myndu fagna samtali við safnageirann um uppbyggingu safnastarfsemi hér á landi í samhengi við ferðaþjónustu, og ég leyfi mér því að nýta þetta tækifæri til að bjóða Hilmari og öðrum fulltrúum safnageirans til skrafs og ráðagerða um það málefni. Það er enda líklegri leið til sameiginlegs árangurs en frekari hnýtingar í fjölmiðlum. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar.
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson skrifar
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun