Vilja allir fljúga? Ólafur St. Arnarsson skrifar 8. júní 2023 08:01 Með árunum finnst mér millilandaflug farið að verða minna og minna spennandi. Öryggisleitin á flugstöðinni er niðurlægjandi. Hnútur í maganum í flugtaki. Innilokunarkenndin í flugvélinni þrúgandi. Það fer hrollur um mig þegar ég hugsa um farþegaþotu sem upphitaðan þrýstiklefa á næstum hljóðhraða. Ef eitthvað klikkar, þá er maður dauður. Og nú er flugviskubitið verulega farið að naga mig. Fyrir mig eru nokkrir kostir eru í stöðunni. Flytja til meginlandsins. Hætta að ferðast frá landinu eða ferðast með umhverfisvænni ferðamátum en flugi. Að ferðast með skemmtiferðaskipi væri möguleiki. Þannig slyppi ég við hnútinn í maganum , innilokunarkenndina og þrýstiklefann. En kolefnissporið væri líklega nær tvöfalt meira en flugið. Svo er það farþegaskipið Norræna. Ef ég tæki bílinn með væri kolefnissporið mitt líklega aðeins minna en flugið. Ef ég sleppti því að taka bílinn með er kolefnissporið loksins farið að minnka verulega. Líklega er kolefnisspor þessa ferðamáta um átta sinnum minna en að ferðast með flugi. Samt er það þrisvar sinnum meira en að ferðast með millilandahraðlestinni Eurostar sem fer m.a. milli London og Parísar. Kolefnisspor hvers farþega í Eurostar er álíka mikið og kolefnisspor rafmagnsbíls á Íslandi með tveimur farþegum. Þegar ferðast er með Eurostar millilandahraðlestinni um Holland kemur öll orkan frá Hollenskum vindmyllum. Á nítjándu öld voru þar um níu þúsund vindmyllur. Þetta voru sérhæfðar vindmyllur til að dæla vatni, mala korn, saga við og fleira. Þó svo Hollendingar hafi haft 325 km lestarnet um miðja nítjándu öld var engin lest knúin með vindmyllum eins og nú er gert. Það var fyrst gert á Krímskaga 1931 milli Balaklava og Sevastopol og var í notkun í þar til þjóðverjar hertóku Sevastopol 1941. Um miðja nítjándu öld var búið að sjálfvirknivæða alla þætti vindmyllunnar. Þegar vindurinn breytti um stefnu þurfti ekki lengur að snúa henni upp í vindinn með handafli. Þegar vindurinn jókst þurfti ekki lengur að minnka seglfötinn með höndunum. Stórstígar framfarir urðu einnig í nýtni. Engar af þessum tækninýjungum voru þó nýttar. Gufuvélin kæfði allar tækninýjungar í vindmyllum. Þegar kom að viðhaldi vindmylla þá var hvorki farið í að auka sjálfvirkni þeirra né nýtni heldur skipt út fyrir gufuvél. Sömu sögu er að segja af notkun vindsins á hafi. Um miðja nítjándu öld voru smíðuð seglskip sem gátu farið milli Íslands og Skotlands á innan við sólarhring. En gufuskipin gátu farið enn hraðar og í logni bar gufuskipið af. Þannig kæfði gufuvélin líka frekari tækninýjungar á seglskipum og það leið ein og hálf öld þar til smíðað var seglskip sem fór lengra á einum sólarhring en seglskipið Champion of the Seas með 780 farþega innanborðs. Farþegaskip sem kemst milli Íslands og Skotlands á einum sólarhring með kolefnisspor lægra en Eurostar hefur aldrei verið smíðað. Þannig er það með flest skip. Flest skip eru sérsmíðuð í þau verkefni sem þau eru ætluð í. Það er þó ýmislegt sem bendir til þess að það sé hægt að smíða skip sem uppfyllir þessar kröfur. Í seinni heimsstyrjöldinni smíðuðu þjóðverjar 77 metra langa kafbáta "Elektro-U-Boote" sem komust langleiðina til Skotlands án þess að koma upp á yfirborðið. Orkan kom úr blýrafgeymum. Japanir eiga í dag 84 metra langa kafbáta sem leika sér að því að fara milli Íslands og Skotlands á einum sólarhring án þess að koma upp á yfirborðið. Orkan í þessum kafbátum kemur frá liþíum jóna rafhlöðum samskonar þeim og eru í nútíma rafmangsbílum. Ef það er nú þegar hægt að smíða rafmagnskafbáta sem komast milli Íslands og Skotland á minna en sólarhring er hægt að smíða rafmagnsskip sem getur það. Rafmagnsskip knúið með rafmagni fengið úr vindmyllum í landi hljómar undarlega. Á hafi er vindurinn stöðugri og áreiðanlegri en á landi. Til hvers að reisa vindmyllur til að knýja skip ef nægur er vindurinn á leiðinni? Af hverju ekki að nota vindinn milliliðalaust til að knýja skip áfram og setja segl á skipið? Ólíkt vindmyllum þykja seglskip falleg. Ólíkt Champion of the Seas þarf ekki fullt af mannskap til þess að haga seglum eftir vindi á nútíma seglskipi. Sem dæmi er DynaRig seglbúnaðurinn á 107 metra einkasnekjunni Black Pearl algjörlega sjálfvirkur. Ef tekið er tillit til kostnaðar og líkum á að ferðir falli niður vegna blíðviðris gæti hentugasta lausnin verið einhverskonar útgáfa af rafmagns- og seglskipi. Kolefnisspor er þegar farið að hafa áhrif hegðun fólks. Í könnun sem náði til 27 landa og 6 heimsálfa kom fram að næstum annar hver maður myndi velja farkost með lægra kolefnisspor ef sá farkostur væri jafn þægilegur og verðið svipað. Sjöundi hver er tilbúinn að borga meira fyrir meiri óþægindi ef kolefnissporið er umtalsvert lægra. Ferðatími skiptir fólk ekki eins miklu máli og ætla mætti. Ef ferðin er þægileg, jafnvel skemmtileg og gefur möguleika á að stunda fjarvinnu má ferðatíminn jafnvel vera margfaldur á við þann ferðakost sem stystan tíma tekur. Í fyrra kom fjórði hver ferðamaður til Íslands með skipi. Hálf milljón manns. Í ár lítur út fyrir að þeir verði enn fleiri. Það er kominn tími á að bjóða upp á ferðakost til og frá Íslandi sem er á pari við kolefnisspor Eurostar. Höfundur starfar hjá Skógræktinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fréttir af flugi Loftslagsmál Skemmtiferðaskip á Íslandi Mest lesið Halldór 01.02.2025 Halldór Er samþykki barna túlkunaratriði? Ólöf Tara Harðardóttir Skoðun Vegna meintra „föðurlandssvika og siðferðisleysis“ Gunnars Magnússonar Geir Sveinsson Skoðun Loðnustofninn hruninn Björn Ólafsson Skoðun Að kasta steinum úr glerhúsi Páll Steingrímsson Skoðun Munum við upplifa enn eitt „mikla stökkið framávið“? Jason Steinþórsson Skoðun Trump og forsetatilskipanir Helga Dögg Sverrisdóttir Skoðun Er Ísland tilbúið fyrir gervigreindarbyltinguna? Sigvaldi Einarsson Skoðun Býður grunnskólakerfið upp á öfuga hvatastýringu fyrir kennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Áróðursstríð Ingu Eydís Hörn Hermannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að kasta steinum úr glerhúsi Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Býður grunnskólakerfið upp á öfuga hvatastýringu fyrir kennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Vegna meintra „föðurlandssvika og siðferðisleysis“ Gunnars Magnússonar Geir Sveinsson skrifar Skoðun Er Ísland tilbúið fyrir gervigreindarbyltinguna? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Loðnustofninn hruninn Björn Ólafsson skrifar Skoðun Munum við upplifa enn eitt „mikla stökkið framávið“? Jason Steinþórsson skrifar Skoðun Starfa stjórnmálamenn ekki í þágu almennings?: Um „blaðamannablaður“ og „óvandaða falsfréttamiðla“ Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun HA ég Hr. ráðherra? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Trump og forsetatilskipanir Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Spörum með breyttri verðstefnu í lyfjamálum Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Ómæld áhrif kjaradeilu kennara Anton Orri Dagsson skrifar Skoðun Hlutverk í fjölskyldum Matthildur Bjarnadóttir skrifar Skoðun Erfitt að treysta þegar upplifunin er að samfélagið forgangsraði ekki börnum Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Janúarblús vinstristjórnarinnar Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Skipbrot meðaltalsstöðugleikaleiðarinnar Aðalgeir Ásvaldsson skrifar Skoðun Áróðursstríð Ingu Eydís Hörn Hermannsdóttir skrifar Skoðun Fyrir hvern vinnur þú? Sigurður Freyr Sigurðarson skrifar Skoðun Kostaboð Eydís Hörn Hermannsdóttir skrifar Skoðun Um kjaradeilu sveitarfélaga og kennara Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Næring íþróttafólks: Þegar orkuna og kolvetnin skortir Birna Varðardóttir skrifar Skoðun Hvað næst RÚV? Hilmar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðir í sæng með kvótakóngum Björn Ólafsson skrifar Skoðun Glannalegt tal um gjaldþrot Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Bókvitið verður í askana látið! Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Læknis- og sjúkraþjálfunarfræði fyrir alla Eiríkur Kúld Viktorsson skrifar Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Birtingarmynd fortíðar í nútímanum Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Mun seðlabankastjóri standa við orð sín Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Þegar réttarkerfið bregst – hvað kostar það börnin? Anna María Ingveldur Larsen skrifar Skoðun 97 ár í sjálfboðaliðastarfi Borghildur Fjóla Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Með árunum finnst mér millilandaflug farið að verða minna og minna spennandi. Öryggisleitin á flugstöðinni er niðurlægjandi. Hnútur í maganum í flugtaki. Innilokunarkenndin í flugvélinni þrúgandi. Það fer hrollur um mig þegar ég hugsa um farþegaþotu sem upphitaðan þrýstiklefa á næstum hljóðhraða. Ef eitthvað klikkar, þá er maður dauður. Og nú er flugviskubitið verulega farið að naga mig. Fyrir mig eru nokkrir kostir eru í stöðunni. Flytja til meginlandsins. Hætta að ferðast frá landinu eða ferðast með umhverfisvænni ferðamátum en flugi. Að ferðast með skemmtiferðaskipi væri möguleiki. Þannig slyppi ég við hnútinn í maganum , innilokunarkenndina og þrýstiklefann. En kolefnissporið væri líklega nær tvöfalt meira en flugið. Svo er það farþegaskipið Norræna. Ef ég tæki bílinn með væri kolefnissporið mitt líklega aðeins minna en flugið. Ef ég sleppti því að taka bílinn með er kolefnissporið loksins farið að minnka verulega. Líklega er kolefnisspor þessa ferðamáta um átta sinnum minna en að ferðast með flugi. Samt er það þrisvar sinnum meira en að ferðast með millilandahraðlestinni Eurostar sem fer m.a. milli London og Parísar. Kolefnisspor hvers farþega í Eurostar er álíka mikið og kolefnisspor rafmagnsbíls á Íslandi með tveimur farþegum. Þegar ferðast er með Eurostar millilandahraðlestinni um Holland kemur öll orkan frá Hollenskum vindmyllum. Á nítjándu öld voru þar um níu þúsund vindmyllur. Þetta voru sérhæfðar vindmyllur til að dæla vatni, mala korn, saga við og fleira. Þó svo Hollendingar hafi haft 325 km lestarnet um miðja nítjándu öld var engin lest knúin með vindmyllum eins og nú er gert. Það var fyrst gert á Krímskaga 1931 milli Balaklava og Sevastopol og var í notkun í þar til þjóðverjar hertóku Sevastopol 1941. Um miðja nítjándu öld var búið að sjálfvirknivæða alla þætti vindmyllunnar. Þegar vindurinn breytti um stefnu þurfti ekki lengur að snúa henni upp í vindinn með handafli. Þegar vindurinn jókst þurfti ekki lengur að minnka seglfötinn með höndunum. Stórstígar framfarir urðu einnig í nýtni. Engar af þessum tækninýjungum voru þó nýttar. Gufuvélin kæfði allar tækninýjungar í vindmyllum. Þegar kom að viðhaldi vindmylla þá var hvorki farið í að auka sjálfvirkni þeirra né nýtni heldur skipt út fyrir gufuvél. Sömu sögu er að segja af notkun vindsins á hafi. Um miðja nítjándu öld voru smíðuð seglskip sem gátu farið milli Íslands og Skotlands á innan við sólarhring. En gufuskipin gátu farið enn hraðar og í logni bar gufuskipið af. Þannig kæfði gufuvélin líka frekari tækninýjungar á seglskipum og það leið ein og hálf öld þar til smíðað var seglskip sem fór lengra á einum sólarhring en seglskipið Champion of the Seas með 780 farþega innanborðs. Farþegaskip sem kemst milli Íslands og Skotlands á einum sólarhring með kolefnisspor lægra en Eurostar hefur aldrei verið smíðað. Þannig er það með flest skip. Flest skip eru sérsmíðuð í þau verkefni sem þau eru ætluð í. Það er þó ýmislegt sem bendir til þess að það sé hægt að smíða skip sem uppfyllir þessar kröfur. Í seinni heimsstyrjöldinni smíðuðu þjóðverjar 77 metra langa kafbáta "Elektro-U-Boote" sem komust langleiðina til Skotlands án þess að koma upp á yfirborðið. Orkan kom úr blýrafgeymum. Japanir eiga í dag 84 metra langa kafbáta sem leika sér að því að fara milli Íslands og Skotlands á einum sólarhring án þess að koma upp á yfirborðið. Orkan í þessum kafbátum kemur frá liþíum jóna rafhlöðum samskonar þeim og eru í nútíma rafmangsbílum. Ef það er nú þegar hægt að smíða rafmagnskafbáta sem komast milli Íslands og Skotland á minna en sólarhring er hægt að smíða rafmagnsskip sem getur það. Rafmagnsskip knúið með rafmagni fengið úr vindmyllum í landi hljómar undarlega. Á hafi er vindurinn stöðugri og áreiðanlegri en á landi. Til hvers að reisa vindmyllur til að knýja skip ef nægur er vindurinn á leiðinni? Af hverju ekki að nota vindinn milliliðalaust til að knýja skip áfram og setja segl á skipið? Ólíkt vindmyllum þykja seglskip falleg. Ólíkt Champion of the Seas þarf ekki fullt af mannskap til þess að haga seglum eftir vindi á nútíma seglskipi. Sem dæmi er DynaRig seglbúnaðurinn á 107 metra einkasnekjunni Black Pearl algjörlega sjálfvirkur. Ef tekið er tillit til kostnaðar og líkum á að ferðir falli niður vegna blíðviðris gæti hentugasta lausnin verið einhverskonar útgáfa af rafmagns- og seglskipi. Kolefnisspor er þegar farið að hafa áhrif hegðun fólks. Í könnun sem náði til 27 landa og 6 heimsálfa kom fram að næstum annar hver maður myndi velja farkost með lægra kolefnisspor ef sá farkostur væri jafn þægilegur og verðið svipað. Sjöundi hver er tilbúinn að borga meira fyrir meiri óþægindi ef kolefnissporið er umtalsvert lægra. Ferðatími skiptir fólk ekki eins miklu máli og ætla mætti. Ef ferðin er þægileg, jafnvel skemmtileg og gefur möguleika á að stunda fjarvinnu má ferðatíminn jafnvel vera margfaldur á við þann ferðakost sem stystan tíma tekur. Í fyrra kom fjórði hver ferðamaður til Íslands með skipi. Hálf milljón manns. Í ár lítur út fyrir að þeir verði enn fleiri. Það er kominn tími á að bjóða upp á ferðakost til og frá Íslandi sem er á pari við kolefnisspor Eurostar. Höfundur starfar hjá Skógræktinni.
Skoðun Vegna meintra „föðurlandssvika og siðferðisleysis“ Gunnars Magnússonar Geir Sveinsson skrifar
Skoðun Starfa stjórnmálamenn ekki í þágu almennings?: Um „blaðamannablaður“ og „óvandaða falsfréttamiðla“ Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar
Skoðun Erfitt að treysta þegar upplifunin er að samfélagið forgangsraði ekki börnum Ragnheiður Stephensen skrifar
Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen skrifar