Lús 22-falt yfir norskum mörkum og 44-falt yfir eigin viðmiðum Jón Kaldal skrifar 10. júní 2023 08:01 Í sjókvíum Arnarlax, dótturfélags norska sjókvíaeldisrisans SalMar, hefur undanfarnar fjórar vikur verið 22-sinnum meira af lús á eldislöxunum en móðurfélagið kemst upp með að láta viðgangast í sjókvíum við Noreg. Þetta er grafalvarlegt mál því á vorin ganga seiði villtra laxa til sjávar úr ám en rannsóknir hafa sýnt að ekki þurfa nema örfáar lýs að setjast á gönguseiði til að drepa þau. Ekkert áhættumat hér við land Laxalús fjölgar sér og streymir úr sjókvíunum í margföldu magni þess sem getur skapast við náttúrulegar aðstæður enda mögulegir hýslar fyrir þetta sníkjudýr miklu fleiri í þrengslunum innan netapokanna en í sjónum innan fjarðar. Einmitt af þessum ástæðum byggir eitt helsta áhættumat vegna sjókvíaeldis á stöðlum yfir hversu mikið af lús er að meðaltali á hverjum eldislaxi á hverjum tíma. Það er að segja, þannig er það í Noregi. Hér við land hafa stjórnvöld ekki séð ástæðu til að leggja fram slíkt áhættumat né fela eftirlitsstofnunum valdheimildir til framleiðslustýringar þegar sjókvíaeldisfyrirtækin missa tökin á ástandinu í kvíunum. Laxalús étur eldislaxinn lifandi og veldur skelfilegum áverkum, einsog sjá má á þessari mynd sem var tekin af starfsmanni ónefnds sjókvíaeldisfyrirtækis hér á landi. Villtur lax losar sig við lúsina þegar hann gengur í árnar því hún þolir ekki ferskt vatn. Eldislaxinn getur enga björg sér veitt fastur í sjókvíunum.Aðsend Í Noregi er sett vikulegt hámark við 0,2 laxalýs á hvern eldisfisk á göngutíma seiða villtra laxastofna úr ám. Ef lúsin fer yfir þau mörk gera norskar eftirlitsstofnanir kröfu um aðgerðir. Annað hvort skal eitrað fyrir lúsinni eða slátrað upp úr sjókvíunum. Og ef lúsafárið er viðvarandi eru heimildir um framleiðslumagn á viðkomandi svæði skornar niður. Hér við land eru engar slíkar heimildir til staðar. Þess vegna kemst Arnarlax upp með að hafa 22-sinnum meira af lús á eldislaxinum í Arnarfirði en ef fyrirtækið væri með nákvæmlega sömu starfsemi við Noreg. 31 leyfi fyrir eitrunum eða lyfjum Frá því í maí 2017 hefur MAST gefið út 31 staðbundin leyfi fyrir notkun skordýraeiturs eða lyfjafóðurs vegna lúsasmits í sjókvíaeldi. Nú síðast fyrir nokkrum dögum á einu svæði í Patreksfirði og tveimur í Arnarfirði. Af þessum 31 lyfja- eða eitrunarleyfum hafa fimmtán verið gefin út fyrir Arnarfjörð. Við þetta ástand myndu stjórnvöld í Noregi skoða hvort ekki væri ástæða til að lækka magn af eldislaxi sem haft er í sjókvíum í firðinum. Íslensk stjórnvöld eru hins vegar á þveröfugri leið og hafa auglýst áform um að tvöfalda það magn af eldislaxi sem hingað til hefur verið alið í Arnarfirði, úr 10.000 tonnum í 20.000 tonn. Þegar því magni verður náð má gera ráð fyrir að fjöldi eldislaxa verði tíu til tólf milljónir alls í Arnarfirði. Til að setja þá tölu í samhengi telur gjörvallur íslenski villti laxastofninn um sextíu þúsund fiska. Miðað við reynslu undangenginna ár mun þessi gríðarlegi fjöldi leiða enn meiri hörmungar yfir eldislaxana og villta laxfiska í firðinum (villtan lax, sjóbirting og sjóbleikju). Norskur sjóbirtingur þakinn laxalús úr sjókvíum. Vöktun á lús og möguleg viðbrögð eftirlitsstofnana eru mun strangari í Noregi en hér. Meira en helmingur sjóbirtings við strendur Vestur-Noregs eru svo illa haldinn af lúsasmiti sem berst úr sjókvíum með eldislaxi, að tilveru þeirra er ógnað. Þetta kemur fram í vöktun norsku Hafrannsóknarstofnunarinnar. Dæmi er um sjóbirting með yfir 100 laxalýs. Dagar þeirra fiska eru nánast örugglega taldir.Aðsend 44-falt yfir eigin viðmiðum Í matsáætlun Arnarlax, sem lögð var fram til Skipulagsstofnunar í vor, vegna áforma um aukið eldi í Arnarfirði kemur þetta fram: „Við lúsatalningar og vöktun á lúsasmiti í sjókvíum er notast við leiðbeiningar Matvælastofnunar og kröfur staðals Aquaculture Stewardship Council (ASC) vegna laxalúsar hafðar til hliðsjónar. Á þeim tíma árs sem sjávarhiti er yfir 4°C er lús talin á eldisfiski á 14 daga fresti en með viku millibili á þeim tíma sem seiði laxfiska ganga til sjávar („sensitive period“). Göngutíminn er skilgreindur sem tímabilið vika 14 til 22 (apríl/maí). Viðmið ASC staðalsins gerir ráð fyrir að á göngutíma seiða laxfiska til sjávar sé ekki meira en 0,1 kynþroska kvenlús á hvern eldisfisk að meðaltali.“ Þetta hljómar einsog tekið sé fast og af ábyrgð á málum hjá Arnarlaxi. Lús hefur aftur á móti verið yfir þessum mörkum ASC staðalsins á hverju einasta vori frá því að opinber skráning á Mælaborði fiskeldis hófst árið 2020. Í nýjustu skýrslum á vefsvæði Arnarlax kemur fram að við lúsatalningar í vor hefur lús verið yfir þessum mörkum á öllum svæðum í Arnarfirði, hæst í sjókvíum þar sem meðalfjöldi fullorðinna lúsa var 4,4 á hverjum eldislaxi, en það er 44-falt hærri en viðmið ASC staðalsins sem Arnarlax segist styðjast við. Þetta þarf ekki að vera svona. Þetta á ekki að vera svona. Til að breyta þessu þurfa stjórnvöld hins vegar að setja lög- og reglugerðir þar sem velferð eldisdýranna, vernd umhverfis og lífríkis eru í öndvegi fremur en hagsmunir og hagnaður fyrirtækjanna. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum - The Icelandic Wildlife Fund. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Kaldal Fiskeldi Sjókvíaeldi Mest lesið Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Græðgi Kolbrún Bergþórsdóttir Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Núna er næst! Bjarney Bjarnadóttir,Jóhanna M. Þorvaldsdóttir Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Að gefnu tilefni Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Löng barátta XD fyrir jafnrétti og frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Sjá meira
Í sjókvíum Arnarlax, dótturfélags norska sjókvíaeldisrisans SalMar, hefur undanfarnar fjórar vikur verið 22-sinnum meira af lús á eldislöxunum en móðurfélagið kemst upp með að láta viðgangast í sjókvíum við Noreg. Þetta er grafalvarlegt mál því á vorin ganga seiði villtra laxa til sjávar úr ám en rannsóknir hafa sýnt að ekki þurfa nema örfáar lýs að setjast á gönguseiði til að drepa þau. Ekkert áhættumat hér við land Laxalús fjölgar sér og streymir úr sjókvíunum í margföldu magni þess sem getur skapast við náttúrulegar aðstæður enda mögulegir hýslar fyrir þetta sníkjudýr miklu fleiri í þrengslunum innan netapokanna en í sjónum innan fjarðar. Einmitt af þessum ástæðum byggir eitt helsta áhættumat vegna sjókvíaeldis á stöðlum yfir hversu mikið af lús er að meðaltali á hverjum eldislaxi á hverjum tíma. Það er að segja, þannig er það í Noregi. Hér við land hafa stjórnvöld ekki séð ástæðu til að leggja fram slíkt áhættumat né fela eftirlitsstofnunum valdheimildir til framleiðslustýringar þegar sjókvíaeldisfyrirtækin missa tökin á ástandinu í kvíunum. Laxalús étur eldislaxinn lifandi og veldur skelfilegum áverkum, einsog sjá má á þessari mynd sem var tekin af starfsmanni ónefnds sjókvíaeldisfyrirtækis hér á landi. Villtur lax losar sig við lúsina þegar hann gengur í árnar því hún þolir ekki ferskt vatn. Eldislaxinn getur enga björg sér veitt fastur í sjókvíunum.Aðsend Í Noregi er sett vikulegt hámark við 0,2 laxalýs á hvern eldisfisk á göngutíma seiða villtra laxastofna úr ám. Ef lúsin fer yfir þau mörk gera norskar eftirlitsstofnanir kröfu um aðgerðir. Annað hvort skal eitrað fyrir lúsinni eða slátrað upp úr sjókvíunum. Og ef lúsafárið er viðvarandi eru heimildir um framleiðslumagn á viðkomandi svæði skornar niður. Hér við land eru engar slíkar heimildir til staðar. Þess vegna kemst Arnarlax upp með að hafa 22-sinnum meira af lús á eldislaxinum í Arnarfirði en ef fyrirtækið væri með nákvæmlega sömu starfsemi við Noreg. 31 leyfi fyrir eitrunum eða lyfjum Frá því í maí 2017 hefur MAST gefið út 31 staðbundin leyfi fyrir notkun skordýraeiturs eða lyfjafóðurs vegna lúsasmits í sjókvíaeldi. Nú síðast fyrir nokkrum dögum á einu svæði í Patreksfirði og tveimur í Arnarfirði. Af þessum 31 lyfja- eða eitrunarleyfum hafa fimmtán verið gefin út fyrir Arnarfjörð. Við þetta ástand myndu stjórnvöld í Noregi skoða hvort ekki væri ástæða til að lækka magn af eldislaxi sem haft er í sjókvíum í firðinum. Íslensk stjórnvöld eru hins vegar á þveröfugri leið og hafa auglýst áform um að tvöfalda það magn af eldislaxi sem hingað til hefur verið alið í Arnarfirði, úr 10.000 tonnum í 20.000 tonn. Þegar því magni verður náð má gera ráð fyrir að fjöldi eldislaxa verði tíu til tólf milljónir alls í Arnarfirði. Til að setja þá tölu í samhengi telur gjörvallur íslenski villti laxastofninn um sextíu þúsund fiska. Miðað við reynslu undangenginna ár mun þessi gríðarlegi fjöldi leiða enn meiri hörmungar yfir eldislaxana og villta laxfiska í firðinum (villtan lax, sjóbirting og sjóbleikju). Norskur sjóbirtingur þakinn laxalús úr sjókvíum. Vöktun á lús og möguleg viðbrögð eftirlitsstofnana eru mun strangari í Noregi en hér. Meira en helmingur sjóbirtings við strendur Vestur-Noregs eru svo illa haldinn af lúsasmiti sem berst úr sjókvíum með eldislaxi, að tilveru þeirra er ógnað. Þetta kemur fram í vöktun norsku Hafrannsóknarstofnunarinnar. Dæmi er um sjóbirting með yfir 100 laxalýs. Dagar þeirra fiska eru nánast örugglega taldir.Aðsend 44-falt yfir eigin viðmiðum Í matsáætlun Arnarlax, sem lögð var fram til Skipulagsstofnunar í vor, vegna áforma um aukið eldi í Arnarfirði kemur þetta fram: „Við lúsatalningar og vöktun á lúsasmiti í sjókvíum er notast við leiðbeiningar Matvælastofnunar og kröfur staðals Aquaculture Stewardship Council (ASC) vegna laxalúsar hafðar til hliðsjónar. Á þeim tíma árs sem sjávarhiti er yfir 4°C er lús talin á eldisfiski á 14 daga fresti en með viku millibili á þeim tíma sem seiði laxfiska ganga til sjávar („sensitive period“). Göngutíminn er skilgreindur sem tímabilið vika 14 til 22 (apríl/maí). Viðmið ASC staðalsins gerir ráð fyrir að á göngutíma seiða laxfiska til sjávar sé ekki meira en 0,1 kynþroska kvenlús á hvern eldisfisk að meðaltali.“ Þetta hljómar einsog tekið sé fast og af ábyrgð á málum hjá Arnarlaxi. Lús hefur aftur á móti verið yfir þessum mörkum ASC staðalsins á hverju einasta vori frá því að opinber skráning á Mælaborði fiskeldis hófst árið 2020. Í nýjustu skýrslum á vefsvæði Arnarlax kemur fram að við lúsatalningar í vor hefur lús verið yfir þessum mörkum á öllum svæðum í Arnarfirði, hæst í sjókvíum þar sem meðalfjöldi fullorðinna lúsa var 4,4 á hverjum eldislaxi, en það er 44-falt hærri en viðmið ASC staðalsins sem Arnarlax segist styðjast við. Þetta þarf ekki að vera svona. Þetta á ekki að vera svona. Til að breyta þessu þurfa stjórnvöld hins vegar að setja lög- og reglugerðir þar sem velferð eldisdýranna, vernd umhverfis og lífríkis eru í öndvegi fremur en hagsmunir og hagnaður fyrirtækjanna. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum - The Icelandic Wildlife Fund.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun