Tilgangslausar kvalafullar hvalveiðar Tómas Guðbjartsson skrifar 30. ágúst 2023 11:30 Þegar ég var strákur var oft hvalkjöt í matinn og í minningunni fannst mér það bara allt í lagi matur. Pabbi hafði ungur unnið í Hvalstöðinni og heima hjá okkur þóttu hvalveiðar sjálfsagðar. Meðfram læknanámi vann ég sem leiðsögumaður fyrir erlenda ferðamenn um hálendi Íslands, en um svipað leyti var sett á alþjóðlegt hvalveiðibann. Stuttu síðar man ég vel hversu hneykslaðir erlendu ferðamennirnir voru þegar við Íslendingar tókum upp svokallaðar vísindaveiðar á hvölum, þvert á alþjóða samþykktir. Sem verðandi vísindamaður hélt ég í einfeldni minni að slíkar veiðar hlytu að hafa göfugan tilgang þar sem leitað væri að staðreyndum og tilfinningar settar til hliðar. Ég átti því til að verja þessar veiðar gagnvart erlendum gestum mínum - þær væru jú stundaðar í okkar eigin lögsögu og engir segðu okkur fyrir verkum. Auk þess væru hvalirnir jú að éta upp fiskistofnana og sjálfsagt að nýta syndandi kjötið sem væri svo eftirsótt erlendis. Sannleikurinn um hvalveiðar átti hins vegar eftir að elta mig uppi í 12 ára sérnámi í Svíþjóð og Bandaríkjunum, þar sem ég náði að víkka sjóndeildarhring minn. Þar sá ég hvalveiðar frá hinni hliðinni og hversu mikilvæg samstaða þjóða er til að vernda náttúruna gegn ágangi mannsins og rányrkju. Ég flutti síðan heim fyrir tæpum tveimur áratugum en á þeim tíma hefur afstaða mín gegn hvalveiðum aðeins styrkts. Enda hrannast staðreyndirnar upp, margar studdar vísindalegum rökum á meðan aðrar höfða til mannúðar og ekki síst heilbrigðrar skynsemi. Fyrir mér eru helstu rökin gegn hvalveiðum þessi: Hvalir eru með tignarlegustu og stærstu skepnum jarðar. Þeir eru mikilvægur hluti af heilbrigðu vistkerfi hafsins þar sem þeir binda kolefni. Langflestar hvalategundir í heiminum eru í útrýmingarhættu og hlýnun jarðar af mannavöldum er ógn við tilvist þeirra. Í gegnum aldirnar hafa hvalir verið ofveiddir og Íslendingar hafa tekið drjúgan þátt í þeirri rányrkju. Það var ekki að ástæðulausu sem hvalveiðar voru bannaðar árið 1986 - en af óskiljanlegum ástæðum þráuðust Íslendingar, Norðmenn og Japanir við veiðar, í trássi við alþjóða samþykktir sem lönd um allan heim samþykktu. Þessi veiðar voru því á skjön við það samflot sem við Íslendingar höfum ávallt reynt að hafa að leiðarljósi í ýmsum mikilvægum málum, eins og mannréttindamálum, dýravelferð, mengunarmálum og tóbaksvörnum. Af hverju á annað að gilda um hvalveiðar? Veiðarnar geta varla talist sjálfbærar og dýrin drepin með kvalafullum aðferðum sem engan veginn standast skoðun í dag. Efnahagleg þýðing hvalveiða er algjörlega hverfandi fyrir Íslendinga. Á hinn bóginn er hvalaskoðun hratt vaxandi atvinnugrein, veitir fjölda starfa (ekki síst úti á landi), og veltir milljörðum. Augljóslega fara hvalveiðar illa saman við þjóðhagslega mikilvæga starfsemi hvalaskoðunarfyrirtækja Áhugi á hvalaafurðum er hverfandi og Japanir eina landið sem hefur keypt þær, með semingi reyndar. Þannig virðist þurfa styrki til að liðka fyrir sölunni og Hvalur hf. þurft að setja á fót eigið innflutningsfyrirtæki í Japan. Áhugi Japana á hvalkjöti fer ört dvínandi, ekki síst vegna andstöðu yngra fólks við hvalveiðar. Ljóst er að hluti afurðanna fer í japanskt dýrafóður og lýsi sem hægt er að afla með öðrum hætti. Íslensku hvalveiðibátarnir eru löngu úreltir og mengunarvaldar sem trauðla uppfylla nútíma öryggiskröfur. Sama á við Hvalstöðina í Hvalfirði sem varla stenst nútíma kröfur um hreinlæti við matvælaframleiðslu. Skammt frá heimili mínu í Ketildölum við Arnarfjörð halda hnúfubakar til stóran hluta ársins. Þetta er þriðju stærstu skepnur jarðar og gleðja augu allra sem þá berja augum. Á síðustu öld var gengið mjög nærri hnúfubakastofninum, ekki síst hér við land, en með friðun þeirra 1955 á heimsvísu hefur stofninn náð sér aftur á strik, Vestfirðingum og öllu mannkyni reyndar til mikillar gleði. TG Ég er yfirleitt stoltur af því að vera Íslendingur en þegar kemur að hvalveiðum hér við land skammast ég mín. Það var vissulega högg fyrir 120 starfsmenn Hvals hf. þegar hvalveiðar voru stöðvaðar tímabundið með nær engum fyrir fyrirvara fyrr í sumar. Starfsmennirnir hafa þó nær allir haldið launum sínum, í störfum sem í langflestum tilvikum eru tímabundin, eða fengið aðra vinnu. Tekjutapið er því óverulegt. Ekki má heldur gleymast að Hvalur hf. hefur áður blásið af hvalavertíð með næstum engum fyrirvara. Það yrði saga til næsta bæjar ef hvalveiðar næðu að verða orsök stjórnarslita, jafnvel þótt ákvörðun matvælaráðherra um tímabundna stöðvun veiða hafi verið umdeild. Til grundvallar ákvörðuninni lágu sterk rök um dýravelferð, sem rakin voru í eftirlitsskýrslu Matvælastofnunar sem barst ráðherra í vor og niðurstöðu fagráðs um velferð dýra sem barst í júní, stuttu áður en veiðar áttu að hefjast. Ráðherra gat því ekki annað en brugðist við, en þess má geta að Hvalur hf. vissi af þessu ferli öllu og hafði áður fengið að bregðast við niðurstöðum skýrslunnar. Stöðvunin átti því ekki að koma fyrirtækinu á óvart. Þrátt fyrir upphrópanir sumra þingmanna undanfarna daga og hótanir um vantrausttillögu, vona ég að ráðherra standi í lappirnar og beygi ekki af leið vegna þrýstings. Enda mikilvægt að hafa í huga að meirihluti þjóðarinnar styður ákvörðun hennar. Vafasamar hvalveiðar okkar Íslendinga snúast nefnilega í grunninn ekki um tekjur og störf, heldur miklu frekar um dýravelferð og verndun lífríkis hafsins. Veiðarnar eru bæði ósjálfbærar og tilgangslausar og stríða gegn heilbrigðri skynsemi – sem eru nægileg rök til þess að hætta þeim fyrir fullt og allt. Höfundur er læknir, prófessor og náttúruverndarsinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tómas Guðbjartsson Hvalveiðar Mest lesið Hættustig Gauti Kristmannsson Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving skrifar Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Minnkandi ábati stýrivaxta á verðbólgu Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir skrifar Skoðun Víðátta og margbreytni hins sjötta skilningarvits Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frestun á afgreiðslu Samgönguáætlunar er fagnaðarefni Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Blekking goðsagna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í sambandi við Suðurnesin Steinunn Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til ráðherra Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Utanbæjarmaður eða útlendingur… stjórnaðu þér Arnrún María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Samgöngur - Ekki eftir neinu að bíða Hafsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Á undan áætlun í ríkisfjármálum Bjarni Benediktsson skrifar Sjá meira
Þegar ég var strákur var oft hvalkjöt í matinn og í minningunni fannst mér það bara allt í lagi matur. Pabbi hafði ungur unnið í Hvalstöðinni og heima hjá okkur þóttu hvalveiðar sjálfsagðar. Meðfram læknanámi vann ég sem leiðsögumaður fyrir erlenda ferðamenn um hálendi Íslands, en um svipað leyti var sett á alþjóðlegt hvalveiðibann. Stuttu síðar man ég vel hversu hneykslaðir erlendu ferðamennirnir voru þegar við Íslendingar tókum upp svokallaðar vísindaveiðar á hvölum, þvert á alþjóða samþykktir. Sem verðandi vísindamaður hélt ég í einfeldni minni að slíkar veiðar hlytu að hafa göfugan tilgang þar sem leitað væri að staðreyndum og tilfinningar settar til hliðar. Ég átti því til að verja þessar veiðar gagnvart erlendum gestum mínum - þær væru jú stundaðar í okkar eigin lögsögu og engir segðu okkur fyrir verkum. Auk þess væru hvalirnir jú að éta upp fiskistofnana og sjálfsagt að nýta syndandi kjötið sem væri svo eftirsótt erlendis. Sannleikurinn um hvalveiðar átti hins vegar eftir að elta mig uppi í 12 ára sérnámi í Svíþjóð og Bandaríkjunum, þar sem ég náði að víkka sjóndeildarhring minn. Þar sá ég hvalveiðar frá hinni hliðinni og hversu mikilvæg samstaða þjóða er til að vernda náttúruna gegn ágangi mannsins og rányrkju. Ég flutti síðan heim fyrir tæpum tveimur áratugum en á þeim tíma hefur afstaða mín gegn hvalveiðum aðeins styrkts. Enda hrannast staðreyndirnar upp, margar studdar vísindalegum rökum á meðan aðrar höfða til mannúðar og ekki síst heilbrigðrar skynsemi. Fyrir mér eru helstu rökin gegn hvalveiðum þessi: Hvalir eru með tignarlegustu og stærstu skepnum jarðar. Þeir eru mikilvægur hluti af heilbrigðu vistkerfi hafsins þar sem þeir binda kolefni. Langflestar hvalategundir í heiminum eru í útrýmingarhættu og hlýnun jarðar af mannavöldum er ógn við tilvist þeirra. Í gegnum aldirnar hafa hvalir verið ofveiddir og Íslendingar hafa tekið drjúgan þátt í þeirri rányrkju. Það var ekki að ástæðulausu sem hvalveiðar voru bannaðar árið 1986 - en af óskiljanlegum ástæðum þráuðust Íslendingar, Norðmenn og Japanir við veiðar, í trássi við alþjóða samþykktir sem lönd um allan heim samþykktu. Þessi veiðar voru því á skjön við það samflot sem við Íslendingar höfum ávallt reynt að hafa að leiðarljósi í ýmsum mikilvægum málum, eins og mannréttindamálum, dýravelferð, mengunarmálum og tóbaksvörnum. Af hverju á annað að gilda um hvalveiðar? Veiðarnar geta varla talist sjálfbærar og dýrin drepin með kvalafullum aðferðum sem engan veginn standast skoðun í dag. Efnahagleg þýðing hvalveiða er algjörlega hverfandi fyrir Íslendinga. Á hinn bóginn er hvalaskoðun hratt vaxandi atvinnugrein, veitir fjölda starfa (ekki síst úti á landi), og veltir milljörðum. Augljóslega fara hvalveiðar illa saman við þjóðhagslega mikilvæga starfsemi hvalaskoðunarfyrirtækja Áhugi á hvalaafurðum er hverfandi og Japanir eina landið sem hefur keypt þær, með semingi reyndar. Þannig virðist þurfa styrki til að liðka fyrir sölunni og Hvalur hf. þurft að setja á fót eigið innflutningsfyrirtæki í Japan. Áhugi Japana á hvalkjöti fer ört dvínandi, ekki síst vegna andstöðu yngra fólks við hvalveiðar. Ljóst er að hluti afurðanna fer í japanskt dýrafóður og lýsi sem hægt er að afla með öðrum hætti. Íslensku hvalveiðibátarnir eru löngu úreltir og mengunarvaldar sem trauðla uppfylla nútíma öryggiskröfur. Sama á við Hvalstöðina í Hvalfirði sem varla stenst nútíma kröfur um hreinlæti við matvælaframleiðslu. Skammt frá heimili mínu í Ketildölum við Arnarfjörð halda hnúfubakar til stóran hluta ársins. Þetta er þriðju stærstu skepnur jarðar og gleðja augu allra sem þá berja augum. Á síðustu öld var gengið mjög nærri hnúfubakastofninum, ekki síst hér við land, en með friðun þeirra 1955 á heimsvísu hefur stofninn náð sér aftur á strik, Vestfirðingum og öllu mannkyni reyndar til mikillar gleði. TG Ég er yfirleitt stoltur af því að vera Íslendingur en þegar kemur að hvalveiðum hér við land skammast ég mín. Það var vissulega högg fyrir 120 starfsmenn Hvals hf. þegar hvalveiðar voru stöðvaðar tímabundið með nær engum fyrir fyrirvara fyrr í sumar. Starfsmennirnir hafa þó nær allir haldið launum sínum, í störfum sem í langflestum tilvikum eru tímabundin, eða fengið aðra vinnu. Tekjutapið er því óverulegt. Ekki má heldur gleymast að Hvalur hf. hefur áður blásið af hvalavertíð með næstum engum fyrirvara. Það yrði saga til næsta bæjar ef hvalveiðar næðu að verða orsök stjórnarslita, jafnvel þótt ákvörðun matvælaráðherra um tímabundna stöðvun veiða hafi verið umdeild. Til grundvallar ákvörðuninni lágu sterk rök um dýravelferð, sem rakin voru í eftirlitsskýrslu Matvælastofnunar sem barst ráðherra í vor og niðurstöðu fagráðs um velferð dýra sem barst í júní, stuttu áður en veiðar áttu að hefjast. Ráðherra gat því ekki annað en brugðist við, en þess má geta að Hvalur hf. vissi af þessu ferli öllu og hafði áður fengið að bregðast við niðurstöðum skýrslunnar. Stöðvunin átti því ekki að koma fyrirtækinu á óvart. Þrátt fyrir upphrópanir sumra þingmanna undanfarna daga og hótanir um vantrausttillögu, vona ég að ráðherra standi í lappirnar og beygi ekki af leið vegna þrýstings. Enda mikilvægt að hafa í huga að meirihluti þjóðarinnar styður ákvörðun hennar. Vafasamar hvalveiðar okkar Íslendinga snúast nefnilega í grunninn ekki um tekjur og störf, heldur miklu frekar um dýravelferð og verndun lífríkis hafsins. Veiðarnar eru bæði ósjálfbærar og tilgangslausar og stríða gegn heilbrigðri skynsemi – sem eru nægileg rök til þess að hætta þeim fyrir fullt og allt. Höfundur er læknir, prófessor og náttúruverndarsinni.
Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar
Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun