Foreldrar – ábyrgðin er okkar Unnur Freyja Víðisdóttir skrifar 18. október 2023 15:00 Við lifum í stafrænum heimi þar sem hátt hlutfall grunnskólabarna eiga sinn eigin farsíma og eru þar af leiðandi með allar heimsins upplýsingar í vasanum. Nýlegir atburðir hafa undirstrikað hversu mikilvægt það er að við foreldrar fylgjumst vel með netnotkun barnanna okkar. Fyrir tveimur dögum síðan átti sér stað óhugnalegt atvik hér á landi þar sem 12 ára gömul stúlka var flutt á bráðamóttöku Landspítalans eftir að skólafélagar hennar höfðu kastað ætandi efnum í andlit hennar. Málið má rekja aftur til samfélagsmiðilsins Youtube þaðan sem skólafélagar stúlkunnar fengu hugmyndina. Þessi hræðilegi atburður er sterk áminning um hætturnar sem geta leynst á netinu innan um þann hafsjó af efni sem þar er að finna. Tilkoma internetsins og samfélagsmiðla hefur gjörbylt tækifærum fólks til samskipta og upplýsingaöflunar en það er mikilvægt að muna að ekki allar upplýsingar sem fyrirfinnast þar eru af hinu góða, sér í lagi fyrir ung og áhrifagjörn börn sem eiga oft erfiðara með að átta sig á afleiðingum gjörða sinna en við fullorðna fólkið. Við foreldrar og forráðamenn gegnum lykilhlutverki í að tryggja öryggi barnanna okkar, bæði í raunheimum og hinum stafræna heimi. Við myndum ekki hleypa börnunum okkar einum yfir fjölfarna götu án þess að kenna þeim umferðarreglurnar fyrst. Við réttum þeim hjálparhönd og leiðum þau yfir á meðan þau eru enn að læra reglurnar sem miða að því að gæta öryggis þeirra. Á sama hátt ættum við ekki að veita þeim óheftan og eftirlitslausan aðgang að netinu og samfélagsmiðlum án viðeigandi fræðslu og leiðbeininga. Við erum ekki „leiðinlega foreldrið“ að vilja aðstoða börnin og passa upp á þau í stafrænum heimi á meðan þau eru enn að taka út mikilvægan þroska. Hinn stafræni heimur endurspeglar nefnilega að mörgu leyti raunheiminn en í báðum þeirra má finna ljós og skugga, tækifæri og hættur. Þess vegna ættum við að hafa fræðslu og eftirlit í fyrirrúmi þegar kemur að netnotkun barnanna okkar. Fimm góð heilræði: 1. Fræðum þau fyrr og oftar: Eigum samtalið um netöryggi við börnin okkar áður en við veitum þeim aðgang að tækjum og höldum samtalinu áfram eftir því sem barnið eldist og þroskast. Tímarnir breytast hratt og tæknin með. Mikilvægt er að við séum vakandi fyrir nýjum samfélagsmiðlum og mögulegum hættum sem þeim geta fylgt svo að við getum veitt börnunum okkar viðeigandi fræðslu og handleiðslu. 2. Nýtum tæknina okkur í hag: Til eru smáforrit sem hægt er að nota til að takmarka aðgang barna að óæskilegu efni á netinu og stuðla þannig að öryggi þeirra þar. Kynnum okkur þessi smáforrit, notum þau af skynsemi og uppfærum þau reglulega. 3. Fylgjumst með og tökum virkan þátt: Þetta þýðir ekki að við eigum að njósna um netnotkun barnanna okkar heldur að sýna raunverulegan áhuga. Spyrjum um myndböndin sem þau horfa á, leikina sem þau spila og fólkið sem þau fylgjast með og eiga í samskiptum við á netinu. Þetta heldur okkur ekki aðeins upplýstum heldur stuðlar líka að opnum samskiptum á milli okkar og barnanna. Byggjum samtalið á trausti, virðingu og kærleika en ekki efasemdum, áhyggjum og ásökunum. 4. Eflum gagnrýna hugsun: Í stað þess að setja börnunum okkar einfaldlega bara reglur um netnotkun skulum við ræða ástæðurnar að baki þeim. Hvetjum börnin til að hugsa á gagnrýnin hátt um það sem þau skoða á netinu og hvernig þau geta brugðist við þegar þau rekast á óæskilegt efni þar. 5. Verum fyrirmyndir: Það er hægara að kenna heilræðin en halda þau. Sýnum börnunum okkar hvernig hægt er að nota netið á ábyrgan, öruggan og gagnlegan hátt. Deilum okkar eigin skjátíma með þeim, segjum þeim frá áhugaverðum greinum, fræðslumyndböndum og jákvæðum upplifunum á samfélagsmiðlum. Uppgangur internetsins og samfélagsmiðla hefur fært heiminn í hendur okkar og því fylgir ábyrgð - ábyrgð sem hvílir þungt á herðum okkar foreldra og forráðamanna. Börnin okkar, sem eru í eðli sínu forvitin og fús til að kanna heiminn, leita nefnilega til okkar eftir leiðsögn, visku og vernd. Við skulum tryggja að þau hafi þann skilning og þau verkfæri sem þau þurfa til að fóta sig í flóknu landslagi hins stafræna heims á öruggan hátt áður en við hleypum þeim þangað inn. Þegar öllu er á botninn hvolft getum við ekki stýrt öllu því efni sem sett er inn á netið, en við getum sannarlega leitt börnin okkar betur í gegnum netumferðina, hjálpað þeim að skilja reglurnar sem þar gilda og kennt þeim að bregðast rétt við þegar þau lenda í vanda. Höfundur er móðir og sérfræðingur í miðlalæsi hjá Fjölmiðlanefnd. Ítarefni: Miðlalæsi.is Sjá einnig: Guði sé lof að ég er ekki unglingur í dag Er 13 ára nýja 18 ára aldurstakmarkið? Nei, ekki barnið mitt! Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Grunnskólar Mest lesið Stórt inngrip í rekstur íþróttafélaga! Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Sannleikurinn í tengdamömmumálinu Ólöf Björnsdóttir Skoðun Flugan í ídýfunni Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Hann breytti öllu – og gerði það með háði Jónas Sen Skoðun Og hvað svo? Eyrún Birna Davíðsdóttir Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen Skoðun Óboðlegt svar um ótæka stjórnsýslu Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Ekki fylla höfnina af grjóti Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Að því að rjúfa vítahring kynslóðabundinna afbrota Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Eru græn svæði í útrýmingarhættu í Reykjavík? Sigrún Ásta Einarsdóttir skrifar Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar Skoðun „...ég lærði líka að nota gagnrýna hugsun“ Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar Skoðun Látið okkur í friði Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Gefðu fimmu! Ágúst Arnar Þráinsson skrifar Skoðun Allar hendur á dekk! Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Engin sátt án sannmælis Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að finna rétt veiðigjald... Bolli Héðinsson skrifar Skoðun Hvað viltu að samskiptin á vinnustaðnum kosti? Carmen Maja Valencia skrifar Skoðun Stórt inngrip í rekstur íþróttafélaga! Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Börn voga sér inn í afbrotaheim fullorðinna eða er það öfugt? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Og hvað svo? Eyrún Birna Davíðsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt svar um ótæka stjórnsýslu Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Sannleikurinn í tengdamömmumálinu Ólöf Björnsdóttir skrifar Skoðun Hann breytti öllu – og gerði það með háði Jónas Sen skrifar Skoðun Ekki fylla höfnina af grjóti Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Lengri útivistartími barna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að því að rjúfa vítahring kynslóðabundinna afbrota Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Flugan í ídýfunni Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir skrifar Skoðun Að mennta til lífs, ekki prófa Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Það er kominn tími til... Birgir Rúnar Davíðsson skrifar Skoðun Er EES samningurinn gagnlaus fyrir Ísland? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Er píptest rót alls ills? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Vertu bandamaður kæri bróðir! Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Frá frammistöðuvæðingu til farsældar Helga Þórey Júlíudóttir skrifar Skoðun Ísland á að verja með íslenskum lögum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fyrsta skrefið í átt að betri Menntasjóði Logi Einarsson skrifar Sjá meira
Við lifum í stafrænum heimi þar sem hátt hlutfall grunnskólabarna eiga sinn eigin farsíma og eru þar af leiðandi með allar heimsins upplýsingar í vasanum. Nýlegir atburðir hafa undirstrikað hversu mikilvægt það er að við foreldrar fylgjumst vel með netnotkun barnanna okkar. Fyrir tveimur dögum síðan átti sér stað óhugnalegt atvik hér á landi þar sem 12 ára gömul stúlka var flutt á bráðamóttöku Landspítalans eftir að skólafélagar hennar höfðu kastað ætandi efnum í andlit hennar. Málið má rekja aftur til samfélagsmiðilsins Youtube þaðan sem skólafélagar stúlkunnar fengu hugmyndina. Þessi hræðilegi atburður er sterk áminning um hætturnar sem geta leynst á netinu innan um þann hafsjó af efni sem þar er að finna. Tilkoma internetsins og samfélagsmiðla hefur gjörbylt tækifærum fólks til samskipta og upplýsingaöflunar en það er mikilvægt að muna að ekki allar upplýsingar sem fyrirfinnast þar eru af hinu góða, sér í lagi fyrir ung og áhrifagjörn börn sem eiga oft erfiðara með að átta sig á afleiðingum gjörða sinna en við fullorðna fólkið. Við foreldrar og forráðamenn gegnum lykilhlutverki í að tryggja öryggi barnanna okkar, bæði í raunheimum og hinum stafræna heimi. Við myndum ekki hleypa börnunum okkar einum yfir fjölfarna götu án þess að kenna þeim umferðarreglurnar fyrst. Við réttum þeim hjálparhönd og leiðum þau yfir á meðan þau eru enn að læra reglurnar sem miða að því að gæta öryggis þeirra. Á sama hátt ættum við ekki að veita þeim óheftan og eftirlitslausan aðgang að netinu og samfélagsmiðlum án viðeigandi fræðslu og leiðbeininga. Við erum ekki „leiðinlega foreldrið“ að vilja aðstoða börnin og passa upp á þau í stafrænum heimi á meðan þau eru enn að taka út mikilvægan þroska. Hinn stafræni heimur endurspeglar nefnilega að mörgu leyti raunheiminn en í báðum þeirra má finna ljós og skugga, tækifæri og hættur. Þess vegna ættum við að hafa fræðslu og eftirlit í fyrirrúmi þegar kemur að netnotkun barnanna okkar. Fimm góð heilræði: 1. Fræðum þau fyrr og oftar: Eigum samtalið um netöryggi við börnin okkar áður en við veitum þeim aðgang að tækjum og höldum samtalinu áfram eftir því sem barnið eldist og þroskast. Tímarnir breytast hratt og tæknin með. Mikilvægt er að við séum vakandi fyrir nýjum samfélagsmiðlum og mögulegum hættum sem þeim geta fylgt svo að við getum veitt börnunum okkar viðeigandi fræðslu og handleiðslu. 2. Nýtum tæknina okkur í hag: Til eru smáforrit sem hægt er að nota til að takmarka aðgang barna að óæskilegu efni á netinu og stuðla þannig að öryggi þeirra þar. Kynnum okkur þessi smáforrit, notum þau af skynsemi og uppfærum þau reglulega. 3. Fylgjumst með og tökum virkan þátt: Þetta þýðir ekki að við eigum að njósna um netnotkun barnanna okkar heldur að sýna raunverulegan áhuga. Spyrjum um myndböndin sem þau horfa á, leikina sem þau spila og fólkið sem þau fylgjast með og eiga í samskiptum við á netinu. Þetta heldur okkur ekki aðeins upplýstum heldur stuðlar líka að opnum samskiptum á milli okkar og barnanna. Byggjum samtalið á trausti, virðingu og kærleika en ekki efasemdum, áhyggjum og ásökunum. 4. Eflum gagnrýna hugsun: Í stað þess að setja börnunum okkar einfaldlega bara reglur um netnotkun skulum við ræða ástæðurnar að baki þeim. Hvetjum börnin til að hugsa á gagnrýnin hátt um það sem þau skoða á netinu og hvernig þau geta brugðist við þegar þau rekast á óæskilegt efni þar. 5. Verum fyrirmyndir: Það er hægara að kenna heilræðin en halda þau. Sýnum börnunum okkar hvernig hægt er að nota netið á ábyrgan, öruggan og gagnlegan hátt. Deilum okkar eigin skjátíma með þeim, segjum þeim frá áhugaverðum greinum, fræðslumyndböndum og jákvæðum upplifunum á samfélagsmiðlum. Uppgangur internetsins og samfélagsmiðla hefur fært heiminn í hendur okkar og því fylgir ábyrgð - ábyrgð sem hvílir þungt á herðum okkar foreldra og forráðamanna. Börnin okkar, sem eru í eðli sínu forvitin og fús til að kanna heiminn, leita nefnilega til okkar eftir leiðsögn, visku og vernd. Við skulum tryggja að þau hafi þann skilning og þau verkfæri sem þau þurfa til að fóta sig í flóknu landslagi hins stafræna heims á öruggan hátt áður en við hleypum þeim þangað inn. Þegar öllu er á botninn hvolft getum við ekki stýrt öllu því efni sem sett er inn á netið, en við getum sannarlega leitt börnin okkar betur í gegnum netumferðina, hjálpað þeim að skilja reglurnar sem þar gilda og kennt þeim að bregðast rétt við þegar þau lenda í vanda. Höfundur er móðir og sérfræðingur í miðlalæsi hjá Fjölmiðlanefnd. Ítarefni: Miðlalæsi.is Sjá einnig: Guði sé lof að ég er ekki unglingur í dag Er 13 ára nýja 18 ára aldurstakmarkið? Nei, ekki barnið mitt!
Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun
Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar
Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar
Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar
Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen skrifar
Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun