Það styttist í jólin og jólastressið – eða hvað? Aðalheiður Snæbjarnardóttir skrifar 3. nóvember 2023 10:00 Jólin eiga að vera hátíð gleði og friðar en við upplifum oft að þau snúist að miklu leyti um neyslu og jólastress. Í aðdraganda jóla hættir mörgum til að sleppa sér í neyslunni og kaupa hluti sem hvorki þau sjálf, fjölskyldu eða vini vantar í raun og veru. Viljum við breyta þessu? Jólin eru að koma! Þessi staðreynd fyllir sum okkar gleði og tilhlökkun en önnur kvíða. Það er svo margt sem þarf að gera: Kaupa jólagjafir, jólamatinn, fara í gegnum skrautið, búa til aðventukrans, baka allar þessar sortir af smákökum, finna réttu gjafirnar handa hverjum og einum og muna að aðstoða jólasveinana (hvenær koma þeir aftur??). Svo eru það jólaþrifin, jólatréð, jólatónleikarnir, jólaskemmtanir barnanna, jólahlaðborðið í vinnunni… Upptalningin gæti haldið áfram endalaust og mikið er heppilegt að það sé allt uppfullt af tilboðsdögum í aðdraganda jólanna. Miðnæturopnanir, dagur einhleypra, svartur föstudagur og hvað þeir heita allir. Þá er nú heldur betur hægt að kaupa nóg af öllu, jafnvel án þess að fara út úr húsi! Hátíð allri heimsbyggð í? Um leið dynja á okkur fréttir um loftslagsbreytingar og afleiðingar af þeirra völdum. Við höfum því miður upplifað nokkur heitustu sumur sem mælst hafa. Breytingunum fylgja hitabylgjur, flóð og manntjón. Það er kaldranaleg staðreynd að við höfum nú þegar upplifað kaldasta tímabil ævi okkar því hlýnunin mun ekki stöðvast eða ganga til baka á meðan við erum til. Góðu fréttirnar eru þær að ef við grípum til þeirra aðgerða sem þarf til að minnka loftslagsbreytingar munu börn sem fæðast um þessar mundir eiga möguleika á að sjá þessar breytingar gangi að hluta til baka á þeirra æviskeiði. Til þess að það geti raunverulega gerst þurfum við öll að leggja okkar lóð á vogarskálarnar. Umbreytingin þarf að eiga sér stað hjá fyrirtækjum, á innviðum okkar og vera stýrt af stjórnvöldum. Þetta ferli er hafið, m.a. með innleiðingu sjálfbærniregluverks Evrópusambandsins, sem stefnir að því að ná markmiðum Parísarsamkomulagsins um að halda hlýnun jarðar að meðaltali innan við 1,5°C frá iðnvæðingu. Til þess að hægt sé að ná árangri á stuttum tíma þurfa stjórnvöld að draga vagninn. En einstaklingar geta líka haft áhrif, ekki síst með því hvernig þeir stýra sinni neyslu og hegðun. Og þá komum við að umfjöllunarefni pistilsins, jólunum. Í öllu jólabrjálæðinu og kröfu samfélagsins um að taka þátt í neyslunni hættir okkur öllum til að gleyma þeim áhrifum sem hin mikla neysla okkar og annarra Vesturlandabúa hefur, ekki síst með tilliti til loftslagsbreytinga. Okkur langar kannski til að draga úr mengun, en við gleymum því bara í jólastressinu! Þau sem taka ekki þátt í neyslunni geta væntanlega ekki verið með í jólunum, eða hvað? Verða einhver jól hjá þeim sem kaupa ekki nýjustu skandinavísku hönnunina í jólagjöf handa vinum sínum, nýjustu afþreyinguna handa börnunum sínum, réttu upplifunina og eitthvað smá með handa foreldrum og tengdaforeldrum sínum? Endurnýja skrautið á jólatrénu og aðventukransinn? Það ER hægt að halda jól með minni neyslu Ef við ætlum að draga úr neyslu, hvernig getum við þá haldið jólin? Sem betur fer er hægt að gera ýmislegt og flest gefur okkur meiri tíma til að njóta aðdraganda jólanna betur. Ein leiðin er að taka þátt í hringrásarhagkerfinu og koma því sem ekki er verið að nota aftur í hringrásina með því að gefa notaðar jólagjafir. Við höfum ekki öll tíma til að leita að réttu jólagjöfunum í verslunum sem selja notaðan varning en flest eigum við lítið notaða og heillega hluti sem gætu vel nýst öðrum. Þetta gætu jafnvel verið gjafir sem við höfum fengið og aldrei notað – kannski passa þær ekki eða við áttum sama hlutinn fyrir. Slíka hluti má nefnilega gefa áfram. Ef við höfum tíma er tilvalið að nýta sér verslanir sem selja notaðan varning. Ef við kjósum frekar að versla á netinu þá er hellingur af síðum með notaðar vörur til sölu á Facebook. Bland er líka ennþá starfandi. Mörg þekkjum við fólk sem „á allt“ og aldrei er hægt að finna neitt fyrir. Fyrir þannig fólk er tilvalið að bjóða í heimsókn – eða fara til þeirra í heimsókn – og eyða með þeim því dýrmætasta sem við eigum: tíma. Það má líka bjóða út að borða, á tónleika eða í leikhús, ef þér finnst nauðsynlegt að gefa eitthvað annað en samveru. Samveran mikilvægust af öllu Jólin eiga ekki að snúast um neyslu og stress. Breytum því hvernig við nálgumst þau. Gefum notaðar gjafir eða bara alls engar gjafir og eyðum frekar tíma okkar með þeim sem við viljum gleðja. Börn og unglingar eru auðvitað síst til í að sleppa jólagjöfunum og það er allt í lagi. Mörg þeirra, ekki síst þau yngstu, eru alveg til í notuð leikföng, notað snjalltæki, notuð skíði eða hvað sem það er sem hugur þeirra stendur til. Komum endilega öllum þessum heilu hlutum sem sitja í skápunum og geymslunum hjá okkur í notkun. Megum við öll eiga gleðilega aðventu og friðsamleg jól með minni neyslu og meiri tíma með þeim sem eru okkur kærust. Höfundur er sjálfbærnistjóri Landsbankans. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsbankinn Jól Mest lesið Valdatafl Skák og Mát! Lárus Guðmundsson Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir Skoðun Íslensk kjör á íslenskum vinnumarkaði Kristrún Frostadóttir Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson Skoðun Viðbrögð við vanlíðan ungmenna Sandra Björk Birgisdóttir Skoðun Nýtt upphaf hjá Vinstri grænum Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir Skoðun Við getum ekki beðið í 131 ár Jódís Skúladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Laxalús og varnir gegn henni Jón Sveinsson skrifar Skoðun En hér er ég ekkert... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Við getum ekki beðið í 131 ár Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Nýtt upphaf hjá Vinstri grænum Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslensk kjör á íslenskum vinnumarkaði Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Viðbrögð við vanlíðan ungmenna Sandra Björk Birgisdóttir skrifar Skoðun Valdatafl Skák og Mát! Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun FO: Hvernig getur þú skipt sköpum fyrir konur í Súdan? Áslaug Eva Björnsdóttir skrifar Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir skrifar Skoðun Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Skoðun Rannsökum og ræðum menntakerfið Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Horfið á möguleikana í samfélagslegri ábyrgð Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Sjá meira
Jólin eiga að vera hátíð gleði og friðar en við upplifum oft að þau snúist að miklu leyti um neyslu og jólastress. Í aðdraganda jóla hættir mörgum til að sleppa sér í neyslunni og kaupa hluti sem hvorki þau sjálf, fjölskyldu eða vini vantar í raun og veru. Viljum við breyta þessu? Jólin eru að koma! Þessi staðreynd fyllir sum okkar gleði og tilhlökkun en önnur kvíða. Það er svo margt sem þarf að gera: Kaupa jólagjafir, jólamatinn, fara í gegnum skrautið, búa til aðventukrans, baka allar þessar sortir af smákökum, finna réttu gjafirnar handa hverjum og einum og muna að aðstoða jólasveinana (hvenær koma þeir aftur??). Svo eru það jólaþrifin, jólatréð, jólatónleikarnir, jólaskemmtanir barnanna, jólahlaðborðið í vinnunni… Upptalningin gæti haldið áfram endalaust og mikið er heppilegt að það sé allt uppfullt af tilboðsdögum í aðdraganda jólanna. Miðnæturopnanir, dagur einhleypra, svartur föstudagur og hvað þeir heita allir. Þá er nú heldur betur hægt að kaupa nóg af öllu, jafnvel án þess að fara út úr húsi! Hátíð allri heimsbyggð í? Um leið dynja á okkur fréttir um loftslagsbreytingar og afleiðingar af þeirra völdum. Við höfum því miður upplifað nokkur heitustu sumur sem mælst hafa. Breytingunum fylgja hitabylgjur, flóð og manntjón. Það er kaldranaleg staðreynd að við höfum nú þegar upplifað kaldasta tímabil ævi okkar því hlýnunin mun ekki stöðvast eða ganga til baka á meðan við erum til. Góðu fréttirnar eru þær að ef við grípum til þeirra aðgerða sem þarf til að minnka loftslagsbreytingar munu börn sem fæðast um þessar mundir eiga möguleika á að sjá þessar breytingar gangi að hluta til baka á þeirra æviskeiði. Til þess að það geti raunverulega gerst þurfum við öll að leggja okkar lóð á vogarskálarnar. Umbreytingin þarf að eiga sér stað hjá fyrirtækjum, á innviðum okkar og vera stýrt af stjórnvöldum. Þetta ferli er hafið, m.a. með innleiðingu sjálfbærniregluverks Evrópusambandsins, sem stefnir að því að ná markmiðum Parísarsamkomulagsins um að halda hlýnun jarðar að meðaltali innan við 1,5°C frá iðnvæðingu. Til þess að hægt sé að ná árangri á stuttum tíma þurfa stjórnvöld að draga vagninn. En einstaklingar geta líka haft áhrif, ekki síst með því hvernig þeir stýra sinni neyslu og hegðun. Og þá komum við að umfjöllunarefni pistilsins, jólunum. Í öllu jólabrjálæðinu og kröfu samfélagsins um að taka þátt í neyslunni hættir okkur öllum til að gleyma þeim áhrifum sem hin mikla neysla okkar og annarra Vesturlandabúa hefur, ekki síst með tilliti til loftslagsbreytinga. Okkur langar kannski til að draga úr mengun, en við gleymum því bara í jólastressinu! Þau sem taka ekki þátt í neyslunni geta væntanlega ekki verið með í jólunum, eða hvað? Verða einhver jól hjá þeim sem kaupa ekki nýjustu skandinavísku hönnunina í jólagjöf handa vinum sínum, nýjustu afþreyinguna handa börnunum sínum, réttu upplifunina og eitthvað smá með handa foreldrum og tengdaforeldrum sínum? Endurnýja skrautið á jólatrénu og aðventukransinn? Það ER hægt að halda jól með minni neyslu Ef við ætlum að draga úr neyslu, hvernig getum við þá haldið jólin? Sem betur fer er hægt að gera ýmislegt og flest gefur okkur meiri tíma til að njóta aðdraganda jólanna betur. Ein leiðin er að taka þátt í hringrásarhagkerfinu og koma því sem ekki er verið að nota aftur í hringrásina með því að gefa notaðar jólagjafir. Við höfum ekki öll tíma til að leita að réttu jólagjöfunum í verslunum sem selja notaðan varning en flest eigum við lítið notaða og heillega hluti sem gætu vel nýst öðrum. Þetta gætu jafnvel verið gjafir sem við höfum fengið og aldrei notað – kannski passa þær ekki eða við áttum sama hlutinn fyrir. Slíka hluti má nefnilega gefa áfram. Ef við höfum tíma er tilvalið að nýta sér verslanir sem selja notaðan varning. Ef við kjósum frekar að versla á netinu þá er hellingur af síðum með notaðar vörur til sölu á Facebook. Bland er líka ennþá starfandi. Mörg þekkjum við fólk sem „á allt“ og aldrei er hægt að finna neitt fyrir. Fyrir þannig fólk er tilvalið að bjóða í heimsókn – eða fara til þeirra í heimsókn – og eyða með þeim því dýrmætasta sem við eigum: tíma. Það má líka bjóða út að borða, á tónleika eða í leikhús, ef þér finnst nauðsynlegt að gefa eitthvað annað en samveru. Samveran mikilvægust af öllu Jólin eiga ekki að snúast um neyslu og stress. Breytum því hvernig við nálgumst þau. Gefum notaðar gjafir eða bara alls engar gjafir og eyðum frekar tíma okkar með þeim sem við viljum gleðja. Börn og unglingar eru auðvitað síst til í að sleppa jólagjöfunum og það er allt í lagi. Mörg þeirra, ekki síst þau yngstu, eru alveg til í notuð leikföng, notað snjalltæki, notuð skíði eða hvað sem það er sem hugur þeirra stendur til. Komum endilega öllum þessum heilu hlutum sem sitja í skápunum og geymslunum hjá okkur í notkun. Megum við öll eiga gleðilega aðventu og friðsamleg jól með minni neyslu og meiri tíma með þeim sem eru okkur kærust. Höfundur er sjálfbærnistjóri Landsbankans.
Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar