Lokum Bláa lóninu Sveinn Gauti Einarsson skrifar 3. nóvember 2023 12:01 Þann 9. desember 2019 hófst sprengigos á eyjunni Whakaari úti fyrir ströndum Nýja Sjálands. Gosið kom nokkuð á óvart og var töluvert af ferðamönnum á eyjunni. Fólkið á svæðinu hafði enga undankomuleið og alls létust 22 á eyjunni þennan dag. Eldstöðin á Whakaari er vel þekkt, gýs reglulega og hafði síðast gosið árið 2016. Töluverður órói hafði mælst í fjallinu vikurnar fyrir eldgosið og jarðfræðistofnun Nýja Sjálands var búin að vara við aukinni hættu á eldvirkni í eyjunni. Þrátt fyrir það var ferðaþjónustufyrirtækjum leyft að sigla með farþega í skoðunarferðir út í eyjuna. Nú er deilt um það fyrir nýsjálenskum dómstólum hver ber ábyrgð á þessum harmleik. Sagt er að sérfræðingarnir hafi brugðist, banna hefði átt ferðir út í eyjuna. Aðrir segja að græðgi ferðaþjónustunnar hafi ráðið för. Ferðaþjónustufyrirtækin hefðu átt að hætta ferðum þegar viðbúnaðarstig var hækkað. Eftir stendur að bæði sérfræðingarnir og ferðaþjónustufyrirtækin brugðust, 22 létust og 25 særðust illa. Margt af því fólki vissi ekkert um aukinn óróa á svæðinu. Í Svartsengi standa nú yfir jarðhræringar. Sérfræðingum virðist koma saman um það að þar sé kvika að safnast fyrir á 4km dýpi. Mikil óvissa virðist vera um það hvað ferð sé á kvikunni og hvert hún muni leita. Það er þó öllum ljóst að nú er mjög aukin hætta á eldvirkni nærri Svartsengi. Seinast gaus í Svartsengi fyrir um 800 árum. Dæmi eru um að gos í þessu kerfi séu kraftmikil en standi stutt yfir. Eðli málsins samkvæmt eru ekki til miklar upplýsingar um hegðun fyrri gosa. Hegðun eldstöðvarinnar er mun minna þekkt en Whakaari. Nálægt miðju núverandi virkni er Bláa Lónið. Bláa Lónið er um ársins hring fullt af ferðamönnum á baðfötum. Forsvarsfólk Bláa Lónsins hefur verið spurt undanfarna daga hvort óhætt sé að baða sig í lóninu. Þar stendur ekki á svörum. Nægur fyrirvari verður til að rýma lónið komi til eldgoss á svæðinu. Nú er ég ekki eldfjallafræðingur en ég velti þessari staðhæfingu fyrir mér. Það hefur gosið þrisvar á undanförnum árum á Reykjanesi. Aldrei tókst að spá fyrir um upphaf goss og engin viðvörun var um að gos væri við það að hefjast. Hverni er staðan öðruvísi núna. Af hverju treystir fólk sér til að gefa nokkurra klukkutíma viðvörun þrátt fyrir að það hafi ekki tekist í Fimmvörðuhálsi, ekki tekist í þrígang í Fagradalsfjalli og ekki á Nýja Sjálandi? Er hægt að segja með fullri vissu að það geti ekki gosið þarna fyrirvaralaust? Ef kröftugt gos kemur upp undir Bláa Lóninu þá tekur frá einhverjum sekúndum upp í 2 - 3 mínútur fyrir kvikuna að sjóða allt vatnið í lóninu. Ef fólk er í lóninu þá er ekki spurt að leikslokum. Það yrðu mestu hamfarir á Íslandi á lýðveldistímanum og ennþá verra en á Nýja Sjálandi. Það gera allir mistök. Sérfræðingar líka. Við sáum það í vetur þegar snjóflóð féll á hús sem ekki hafði verið rýmt á Neskaupstað. Að sama skapi féll snjóflóð á hús sem átti að vera varið á Flateyri árið 2020. Það er líka óumdeilt að sérfræðingarnir vanmátu hættuna á eldgosi á Nýja Sjálandi. Við hikum ekki við að loka vegum ef veður er vont. Við rýmum hús á hverju ári vegna snjóflóðahættu. Við fórum í alls konar aðgerðir þegar Covid geysaði. Við eigum að loka Bláa Lóninu þar til þessa hrina jarðhræringa er gengin yfir. Ekki veit ég hverjar líkurnar eru á því að það gjósi. En það er alveg ljóst að það er ekki útilokað. Það er líka alveg ljóst að ef að gýs þá geta afleiðingarnar orðið hræðilegar ef ekki hefur verið gripið til aðgerða. Á heimasíðu og Facebook síðu Bláa lónsins eru engar upplýsingar um aukna eldvirkni. Ferðamennirnir sem kaupa sér miða í lónið eru flestir grunlausir um hættuna sem því fylgir. Ég á forsvarsmenn Bláa Lónsins að hætta að láta eins og eldvirknin sé ekki candamál og að engin áhætta fylgi henni og loka lóninu næstu vikurnar þar til ástandið er orðið eðlilegt aftur. Ég skora líka á yfirvöld að tryggja að Bláa Lóninu verði gert að loka tímabundið, rétt eins og gert var í Covid og gert er á hverju ári þegar hætta af völdum annars konar náttúruhamförum blasir við. Við setjum það ekki í hendur íbúa hvenær eigi að rýma snjóflóðahættusvæði og það sama gildir núna. Gerum ekki sömu mistök og í Nýja Sjálandi! Lærum af þeirra mistökum gerum allt sem í okkar valdi stendur til þess að tryggja að Ísland sé öruggt land til að heimsækja og komum í veg fyrir mögulegar hörmungar. Höfundur er umhverfisverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldgos á Reykjanesskaga Bláa lónið Almannavarnir Grindavík Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Þann 9. desember 2019 hófst sprengigos á eyjunni Whakaari úti fyrir ströndum Nýja Sjálands. Gosið kom nokkuð á óvart og var töluvert af ferðamönnum á eyjunni. Fólkið á svæðinu hafði enga undankomuleið og alls létust 22 á eyjunni þennan dag. Eldstöðin á Whakaari er vel þekkt, gýs reglulega og hafði síðast gosið árið 2016. Töluverður órói hafði mælst í fjallinu vikurnar fyrir eldgosið og jarðfræðistofnun Nýja Sjálands var búin að vara við aukinni hættu á eldvirkni í eyjunni. Þrátt fyrir það var ferðaþjónustufyrirtækjum leyft að sigla með farþega í skoðunarferðir út í eyjuna. Nú er deilt um það fyrir nýsjálenskum dómstólum hver ber ábyrgð á þessum harmleik. Sagt er að sérfræðingarnir hafi brugðist, banna hefði átt ferðir út í eyjuna. Aðrir segja að græðgi ferðaþjónustunnar hafi ráðið för. Ferðaþjónustufyrirtækin hefðu átt að hætta ferðum þegar viðbúnaðarstig var hækkað. Eftir stendur að bæði sérfræðingarnir og ferðaþjónustufyrirtækin brugðust, 22 létust og 25 særðust illa. Margt af því fólki vissi ekkert um aukinn óróa á svæðinu. Í Svartsengi standa nú yfir jarðhræringar. Sérfræðingum virðist koma saman um það að þar sé kvika að safnast fyrir á 4km dýpi. Mikil óvissa virðist vera um það hvað ferð sé á kvikunni og hvert hún muni leita. Það er þó öllum ljóst að nú er mjög aukin hætta á eldvirkni nærri Svartsengi. Seinast gaus í Svartsengi fyrir um 800 árum. Dæmi eru um að gos í þessu kerfi séu kraftmikil en standi stutt yfir. Eðli málsins samkvæmt eru ekki til miklar upplýsingar um hegðun fyrri gosa. Hegðun eldstöðvarinnar er mun minna þekkt en Whakaari. Nálægt miðju núverandi virkni er Bláa Lónið. Bláa Lónið er um ársins hring fullt af ferðamönnum á baðfötum. Forsvarsfólk Bláa Lónsins hefur verið spurt undanfarna daga hvort óhætt sé að baða sig í lóninu. Þar stendur ekki á svörum. Nægur fyrirvari verður til að rýma lónið komi til eldgoss á svæðinu. Nú er ég ekki eldfjallafræðingur en ég velti þessari staðhæfingu fyrir mér. Það hefur gosið þrisvar á undanförnum árum á Reykjanesi. Aldrei tókst að spá fyrir um upphaf goss og engin viðvörun var um að gos væri við það að hefjast. Hverni er staðan öðruvísi núna. Af hverju treystir fólk sér til að gefa nokkurra klukkutíma viðvörun þrátt fyrir að það hafi ekki tekist í Fimmvörðuhálsi, ekki tekist í þrígang í Fagradalsfjalli og ekki á Nýja Sjálandi? Er hægt að segja með fullri vissu að það geti ekki gosið þarna fyrirvaralaust? Ef kröftugt gos kemur upp undir Bláa Lóninu þá tekur frá einhverjum sekúndum upp í 2 - 3 mínútur fyrir kvikuna að sjóða allt vatnið í lóninu. Ef fólk er í lóninu þá er ekki spurt að leikslokum. Það yrðu mestu hamfarir á Íslandi á lýðveldistímanum og ennþá verra en á Nýja Sjálandi. Það gera allir mistök. Sérfræðingar líka. Við sáum það í vetur þegar snjóflóð féll á hús sem ekki hafði verið rýmt á Neskaupstað. Að sama skapi féll snjóflóð á hús sem átti að vera varið á Flateyri árið 2020. Það er líka óumdeilt að sérfræðingarnir vanmátu hættuna á eldgosi á Nýja Sjálandi. Við hikum ekki við að loka vegum ef veður er vont. Við rýmum hús á hverju ári vegna snjóflóðahættu. Við fórum í alls konar aðgerðir þegar Covid geysaði. Við eigum að loka Bláa Lóninu þar til þessa hrina jarðhræringa er gengin yfir. Ekki veit ég hverjar líkurnar eru á því að það gjósi. En það er alveg ljóst að það er ekki útilokað. Það er líka alveg ljóst að ef að gýs þá geta afleiðingarnar orðið hræðilegar ef ekki hefur verið gripið til aðgerða. Á heimasíðu og Facebook síðu Bláa lónsins eru engar upplýsingar um aukna eldvirkni. Ferðamennirnir sem kaupa sér miða í lónið eru flestir grunlausir um hættuna sem því fylgir. Ég á forsvarsmenn Bláa Lónsins að hætta að láta eins og eldvirknin sé ekki candamál og að engin áhætta fylgi henni og loka lóninu næstu vikurnar þar til ástandið er orðið eðlilegt aftur. Ég skora líka á yfirvöld að tryggja að Bláa Lóninu verði gert að loka tímabundið, rétt eins og gert var í Covid og gert er á hverju ári þegar hætta af völdum annars konar náttúruhamförum blasir við. Við setjum það ekki í hendur íbúa hvenær eigi að rýma snjóflóðahættusvæði og það sama gildir núna. Gerum ekki sömu mistök og í Nýja Sjálandi! Lærum af þeirra mistökum gerum allt sem í okkar valdi stendur til þess að tryggja að Ísland sé öruggt land til að heimsækja og komum í veg fyrir mögulegar hörmungar. Höfundur er umhverfisverkfræðingur.
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar