Skoðun

Far­aldur of­beldis og á­reitni

Ragnar Þór Ingólfsson skrifar

Það er þyngra en tárum taki að skoða niðurstöður úr nýlegri könnun sem VR lét gera meðal félagsfólks. Þar sögðust 54% svarenda hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi. Verst er staðan hjá konum á aldrinum 25-34 ára þar sem 67% segjast hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi. Sömuleiðis er ástandið marktækt verra hjá félagsfólki af erlendum uppruna þar sem 60% segjast hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi. Þetta er ekki ástand sem VR mun sætta sig við. Það rétt að rifja hér upp að félagsfólk VR varð að mæta til vinnu á tímum heimsfaraldurs. Þar sá það til þess að öll hefðum við gott aðgengi að lífsnauðsynjum á borð við matvæli og lyf.

Það er sjálfsögð og eðlileg krafa að upplifa öryggi og virðingu í starfi, en við höfum vaxandi áhyggjur af því áreitni og ofbeldi sem viðgengst. Afleiðingarnar af áreitni og ofbeldi eru skelfilegar og því miður berast til okkar mál þar sem fólk glímir við bæði andlega og líkamlega áverka vegna áreitni og ofbeldis sem það hefur orðið við störf sín. Vanlíðan, þunglyndi og svefnleysi eru vel þekktar afleiðingar þess að verða fyrir áreitni og sífellt stærri hópur fólks þarf að leita sér aðstoðar. En á sama tíma hljótum við að vera sammála um að eftirfarandi hegðun á ekkert erindi inn á vinnustaði og enginn á að þurfa að þola slíkt.

  • Að upplifa það að einhver öskri á þig og geri lítið úr þér.
  • Að þér sé ógnað í starfi og þurfir að þola fordóma.
  • Að verða fyrir kynferðislegum athugasemdum og áreitni.
  • Að vera hótað lífláti eða verða fyrir líkamsárás á vinnustaðnum.

Í þessu, líkt og á mörgum fleiri sviðum, skipta forvarnir miklu máli. Að huga að sjálfsögðum öryggisatriðum til þess að tryggja öryggi starfsfólks. Að allt starfsfólk viti hvert það getur leitað ef það verður fyrir áreitni eða ofbeldi. Að búið sé að móta viðbrögð við atvikum þar sem starfsfólk verður fyrir áreitni og ofbeldi. Það kemur skýrt fram í könnun VR að þar sem atvinnurekendur hafa látið hjá líða að sinna skyldum sínum þegar kemur að forvörnum verður starfsfólk frekar fyrir áreitni og ofbeldi. Og samkvæmt könnun VR er starfsfólk meira en tvöfalt líklegra til þess að hafa orðið vitni að áreitni eða ofbeldi á þeim vinnustöðum þar sem ekki er fyrirliggjandi áhættumat eða viðbragðsáætlun. Krafa VR er alveg skýr í þessu efni. Tryggja verður öryggi launafólks við vinnu sína.

Það er rétt að halda því til haga að margir atvinnurekendur standa sig vel og sömuleiðis er alvarlegt ofbeldi sjaldgæft hér á landi. Erlendis berast reglulega til okkar fréttir af því að starfsfólk í verslun og þjónustu hafi orðið fyrir alvarlegu ofbeldi og jafnvel látið lífið við störf sín. Þessi faraldur ofbeldis og áreitni ágerðist við heimsfaraldur Covid og aðgerðum tengdar honum. Hörmuleg dæmi um ofbeldi og svívirðingar sem starfsfólk í verslun hefur þurft að þola hafa birst í fréttum víðsvegar um heim. Alþjóðleg samtök verslunarfólks hafa gert 17. nóvember að alþjóðlegum degi þar sem skorað er á viðskiptavini, atvinnurekendur og stjórnvöld taka höndum saman um aðgerðir til þess að útrýma áreitni og ofbeldi gagnvart starfsfólki í verslun og þjónustu.

Við og alþjóðahreyfing verslunarfólks töldum að mikilvægum áfanga í baráttunni gegn ofbeldi hefði verið náð þegar Alþjóðavinnumálastofnunin (ILO) samþykkti sáttmála C190, sem er fyrsti alþjóðlegi sáttmálinn sem tekur á ofbeldi og áreitni á vinnumarkaði og í atvinnulífinu. Þessi sáttmáli var samþykktur á 100 ára afmælisþingi ILO í júní 2019 og tók gildi 25. júní sama ár. Með henni fylgdu tilmæli nr. 206 sem leiðbeina eiga þeim ríkjum sem fullgilda samþykktina um hvernig henni skuli hrint í framkvæmd. Það er því dapurleg staðreynd að íslensk stjórnvöld hafa látið hjá líða að lögfesta C190, þrátt fyrir að hafa árið 2019 skrifað undir samþykktina og þar með undirgengist þá skyldu að lögfesta sáttmálann. Það er skýlaus krafa VR að stjórnvöld standi við skuldbindingar sínar í þessu efni og lögfesti C190, enda full ástæða til.

Sá galli er á gildandi lögum að í þeim er ekki gert ráð fyrir að launafólk geti orðið fyrir áreitni eða ofbeldi frá viðskiptavinum og það nýtur því takmarkaðra réttinda í slíkum tilfellum. Um fjórðungur gerenda í könnun VR eru þeir sem þolendur skilgreina sem viðskiptavini eða þriðja aðila. Á þessu tekur C190 og það er því mat VR að hér sé um að ræða gríðarlega mikilvægt mál fyrir félagsfólk VR.

VR skorar á atvinnurekendur og stjórnvöld að taka höndum saman með sér um eftirfarandi markmið:

  • Að ofbeldi og áreitni sé aldrei leyfilegt.
  • Að komið sé í veg fyrir kynbundið áreitni og ofbeldi.
  • Að tryggt sé að forvarnir á borð við áhættumat og aðgerðaráætlun sé til staðar á öllum vinnustöðum.
  • Að C190 samþykkt Alþjóðavinnumálastofnunarinnar verði lögfest.

Nú fer í hönd sá tími þegar mest mæðir á þeim sem starfa í verslun og þjónustu. Viðmót okkar allra skiptir því máli. Tökum þolinmæðina með okkur í verslunarferðina og sýnum því fólki sem starfar í verslun og þjónustu kurteisi og virðingu. Ekkert okkar á að þurfa þola ofbeldi í starfi og öll eigum við rétt á að okkur sé sýnd virðing. Höfum þá gullnu reglu í huga að koma fram við aðra eins og við myndum vilja að komið sé fram við okkur.

Höfundur er formaður VR.




Skoðun

Sjá meira


×