Opið bréf til forsætisráðherra Guðbjörn Jónsson skrifar 23. nóvember 2023 09:01 Vegna nýrra laga um verndun innviða á Reykjanesskaganum. Ég er mikið búinn að velta vöngum yfir því frumvarpi sem lagt var fram af forsætisráðherra, í málaflokki dómsmálaráðherra, án allra skýringa, m. a. á því hvort orðið „Ráðherra“ í lagatexta eigi við forsætis- eða dómsmálaráðherra. Þá þykir mér það heyra undir nýmæli er markmið laganna kemur fram strax í fyrsta málslið, 1. gr., en í öðrum málslið, 1. gr. segi að: „Lög þessi gilda um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna á Reykjanesskaga eftir því sem nánar greinir í ákvæðum laganna.“ Í þriðja og lokamálslið 1. gr. segir að: „Ríkislögreglustjóri fer með framkvæmd aðgerða sem tekin er ákvörðun um á grundvelli laga þessara.“ Fyrirsögn 2. gr. er:„Nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna.“ „Ráðherra sem fer með málefni almannavarna er heimilt, að fenginni tillögu ríkislögreglustjóra, að taka ákvörðun, eina eða fleiri, um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna sem miða að því að koma í veg fyrir að mikilvægir innviðir og aðrir almannahagsmunir verði fyrir tjóni af völdum náttúruvár sem tengist eldstöðvakerfum á Reykjanesskaga.“ Þegar þið eruð að byrja undirbúning ykkar frumvarps um þetta mál, var þegar fyrir hendi í lagasafni Alþingis, nokkuð vönduð heildarlög um samþættingu og samstarf allra þeirra aðila sem komi að skipulagi og framkvæmd varna gegn Vá. Fyrsta grein þeirra laga nr. 82/2008, hefst svo: 1. gr.Markmið almannavarna. Lög þessi taka til samhæfðra almannavarnaviðbragða til þess að takast á við afleiðingar neyðarástands sem kann að ógna lífi og heilsu almennings, umhverfi og/eða eignum. Markmið almannavarna er að undirbúa, skipuleggja og framkvæma ráðstafanir sem miða að því að koma í veg fyrir og takmarka, eftir því sem unnt er, að almenningur verði fyrir líkama- eða heilsutjóni, eða umhverfi eða eignir verði fyrir tjóni, af völdum náttúruhamfara eða af mannavöldum, farsótta eða hernaðaraðgerða eða af öðrum ástæðum og veita líkn í nauð og aðstoð vegna tjóns sem hugsanlega kann að verða eða hefur orðið.“ Þarna er um að ræða umfangsmikla lagasmíð sem tekur á mörgum þáttum almannavarna og hreint ekki beðið eftir því að óhöpp ríði yfir, heldur myndaðir hópar, æft og skipulagt. „VI. kafli.Gerð viðbragðsáætlana. 15. gr .Skylda ríkisvalds til að gera viðbragðsáætlanir. Einstök ráðuneyti og undirstofnanir þeirra skulu, í samvinnu við ríkislögreglustjóra, kanna áfallaþol þess hluta íslensks samfélags sem fellur undir starfssvið þeirra. Þá skulu einstök ráðuneyti og stofnanir á þeirra vegum, í samvinnu við ríkislögreglustjóra og í samræmi við lög sem um starfssviðið gilda, skipuleggja fyrirhuguð viðbrögð og aðgerðir samkvæmt viðbragðsáætlun þar sem m.a. er fjallað um eftirfarandi þætti: Skipulagningu aðgerða. Viðbúnað viðbragðsaðila, m.a. liðsafla, þjálfun liðsafla og útbúnað og stjórnsýsluviðbúnað. Samgöngur og fjarskipti. Framkvæmd ráðstafana á hættustundu. Samhæfingu og stjórn aðgerða viðbragðsaðila og annarra aðila. Áfallahjálp og aðstoð við þolendur. Hagvarnir, birgðir og neyðarflutninga til og frá landi. Ríkislögreglustjóri skal semja viðbragðsáætlanir varðandi þá hluta íslensks samfélags sem falla ekki undir starfssvið tiltekins ráðuneytis. Viðbragðsáætlanir skulu undirritaðar og staðfestar af réttum yfirvöldum. Þegar til þess er litið að í núverandi eldvirknihrinu á Reykjanesi, sem hófst 2021, með landrisi við fjallið Þorbjörn nærri Grindavík. Þá varð einnig ljóst að orkuverið í Svartsengi og Bláalónið, gætu einnig verið í hættu. En allt lítur út fyrir að forvarnaraðilar hafi ekkert lagst yfir mögulegar varnarleiðir. Beinlínis er hægt að lesa úr þessum lögum að t. d. hefði ríkislögreglustjóri lagt þá tillögu fyrir almannavarnarráð héraðsins að það skipulegði varnargarða til varnar orkuverunum á eldvirknisvæðum. Þar hefði líklega í mesta lagi þurft að bæta þingsályktun við gildandi lög, en ekki heilum lagbálki sem hvergi er tengdur við alla skipulags og stjórnskipulag fyrri laga. Ný lög 4 gr. Forvarnargjald. Þessi 4. gr. virðist benda til þess að þeir sem sömdu texta frumvarpsins hafi alls ekki mótað sér framhald málsins út frá eðlilegum forsendum þess. Þó meginefni frumvarpsins snúist um að auka vernd mikilvægra innviða á svæðinu, tekur sú vernd yfir fleira en húseignir. Kostnaður af slíkum forvörnum sem hér mætti jafna við væru snjóflóðavarnir, sem greiddar hafa verið úr opinberum sjóðum án sértækrar innheimtu á tilgreinda aðila. Ef innheimta ætti fjármagn til að bæta tjón vegna slíkra hamfara sem hér um ræðir, gerir stjórnarskrá okkar beinlínis ráð fyrir því að sú kvöð leggist hlutfallslega jafnt á alla sem afla sér atvinnutekna, þó þeim sem einungis hafa lífeyri úr að spila, að þeirra hlutur yrði greiddur af ríkissjóði eða lífeyrissjóði. Að telja þá eina sem eiga húseign, eiga að taka á sig greiðslu kostnaðar við gerð fyrirhugaðra varnarvirkja hinna tilteknu innviða á Reykjanesi, er alvarlegur misskilningur á jafnræðisreglu stjórnarskrár, sem birtist í 65. gr. stjórnarskrár okkar, þar sem segi að: „[Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“ Ég bendi á að í frumvarpi til umræddra laga, er ekkert minnst á rök eða heimildir fyrir því að stórt innviðaverkefni í þágu allra skattgreiðenda, verði einungis greitt af þeim hluta skattgreiðenda sem séu skráðir eigendur húseignar. Slík mismunun gengur gróflega gegn framangreindri 65. gr. stjórnarskrá. Ég vil því hér með skora á þig forsætisráðherra, sem fyrsta flutningsmann umrædds frumvarps, og skora einnig á ríkisstjórn þína, ásamt öðru þingliði sem samþykktuð umrædda sniðgöngu mikilvægra mannréttinda í stjórnarskrá okkar. Gangið samhent til verks og óskið eftir því við forseta Alþingis, að veitt verði heimild til að breyta upphafsákvæði 4. gr. frumvarps þar sem segir að: „Leggja skal árlegt gjald á allar húseignir sem nemur 0,08‰ af brunabótamati samkvæmt lögum um brunatryggingar. Tekjur af gjaldinu renna í ríkissjóð.“ Ef meirihluta þingmanna þykir nauðsyn að afla fjármagns hjá skattgreiðendum, einstaklingum sem lögaðilum, til umræddra varna mikilvægra innviða á Reykjanesi, er mikilvægt að slíkt sé gert á jafnræðisgrundvelli. Einnig hlýtur að sama skapi og á sama tíma að liggja fyrir greiðslustöðvun til svonefndra hælisleitenda, því þeir aðilar eru varla með forgang fram yfir mikilvæga innviðabjörgun. Ef þú Katrín, ríkisstjórn þín og aðrir þingmenn teljið umrædda lagasetningu uppfylla umrædd mannréttindi og jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár, verður óhjákvæmilega að leita álits dómstóla á réttmæti upphafs 4.gr. umræddra laga, eins og þið viljið að það hljóði. Virðingarfyllst, 22. nóv. 2023 Guðbjörn Jónsson, eldri borgari sem enn bíður eftir réttlæti þínu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson Skoðun Ólögmæt sóun skattfjár Markús Ingólfur Eiríksson Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium Skoðun Skoðun Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Vegna nýrra laga um verndun innviða á Reykjanesskaganum. Ég er mikið búinn að velta vöngum yfir því frumvarpi sem lagt var fram af forsætisráðherra, í málaflokki dómsmálaráðherra, án allra skýringa, m. a. á því hvort orðið „Ráðherra“ í lagatexta eigi við forsætis- eða dómsmálaráðherra. Þá þykir mér það heyra undir nýmæli er markmið laganna kemur fram strax í fyrsta málslið, 1. gr., en í öðrum málslið, 1. gr. segi að: „Lög þessi gilda um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna á Reykjanesskaga eftir því sem nánar greinir í ákvæðum laganna.“ Í þriðja og lokamálslið 1. gr. segir að: „Ríkislögreglustjóri fer með framkvæmd aðgerða sem tekin er ákvörðun um á grundvelli laga þessara.“ Fyrirsögn 2. gr. er:„Nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna.“ „Ráðherra sem fer með málefni almannavarna er heimilt, að fenginni tillögu ríkislögreglustjóra, að taka ákvörðun, eina eða fleiri, um nauðsynlegar framkvæmdir í þágu almannavarna sem miða að því að koma í veg fyrir að mikilvægir innviðir og aðrir almannahagsmunir verði fyrir tjóni af völdum náttúruvár sem tengist eldstöðvakerfum á Reykjanesskaga.“ Þegar þið eruð að byrja undirbúning ykkar frumvarps um þetta mál, var þegar fyrir hendi í lagasafni Alþingis, nokkuð vönduð heildarlög um samþættingu og samstarf allra þeirra aðila sem komi að skipulagi og framkvæmd varna gegn Vá. Fyrsta grein þeirra laga nr. 82/2008, hefst svo: 1. gr.Markmið almannavarna. Lög þessi taka til samhæfðra almannavarnaviðbragða til þess að takast á við afleiðingar neyðarástands sem kann að ógna lífi og heilsu almennings, umhverfi og/eða eignum. Markmið almannavarna er að undirbúa, skipuleggja og framkvæma ráðstafanir sem miða að því að koma í veg fyrir og takmarka, eftir því sem unnt er, að almenningur verði fyrir líkama- eða heilsutjóni, eða umhverfi eða eignir verði fyrir tjóni, af völdum náttúruhamfara eða af mannavöldum, farsótta eða hernaðaraðgerða eða af öðrum ástæðum og veita líkn í nauð og aðstoð vegna tjóns sem hugsanlega kann að verða eða hefur orðið.“ Þarna er um að ræða umfangsmikla lagasmíð sem tekur á mörgum þáttum almannavarna og hreint ekki beðið eftir því að óhöpp ríði yfir, heldur myndaðir hópar, æft og skipulagt. „VI. kafli.Gerð viðbragðsáætlana. 15. gr .Skylda ríkisvalds til að gera viðbragðsáætlanir. Einstök ráðuneyti og undirstofnanir þeirra skulu, í samvinnu við ríkislögreglustjóra, kanna áfallaþol þess hluta íslensks samfélags sem fellur undir starfssvið þeirra. Þá skulu einstök ráðuneyti og stofnanir á þeirra vegum, í samvinnu við ríkislögreglustjóra og í samræmi við lög sem um starfssviðið gilda, skipuleggja fyrirhuguð viðbrögð og aðgerðir samkvæmt viðbragðsáætlun þar sem m.a. er fjallað um eftirfarandi þætti: Skipulagningu aðgerða. Viðbúnað viðbragðsaðila, m.a. liðsafla, þjálfun liðsafla og útbúnað og stjórnsýsluviðbúnað. Samgöngur og fjarskipti. Framkvæmd ráðstafana á hættustundu. Samhæfingu og stjórn aðgerða viðbragðsaðila og annarra aðila. Áfallahjálp og aðstoð við þolendur. Hagvarnir, birgðir og neyðarflutninga til og frá landi. Ríkislögreglustjóri skal semja viðbragðsáætlanir varðandi þá hluta íslensks samfélags sem falla ekki undir starfssvið tiltekins ráðuneytis. Viðbragðsáætlanir skulu undirritaðar og staðfestar af réttum yfirvöldum. Þegar til þess er litið að í núverandi eldvirknihrinu á Reykjanesi, sem hófst 2021, með landrisi við fjallið Þorbjörn nærri Grindavík. Þá varð einnig ljóst að orkuverið í Svartsengi og Bláalónið, gætu einnig verið í hættu. En allt lítur út fyrir að forvarnaraðilar hafi ekkert lagst yfir mögulegar varnarleiðir. Beinlínis er hægt að lesa úr þessum lögum að t. d. hefði ríkislögreglustjóri lagt þá tillögu fyrir almannavarnarráð héraðsins að það skipulegði varnargarða til varnar orkuverunum á eldvirknisvæðum. Þar hefði líklega í mesta lagi þurft að bæta þingsályktun við gildandi lög, en ekki heilum lagbálki sem hvergi er tengdur við alla skipulags og stjórnskipulag fyrri laga. Ný lög 4 gr. Forvarnargjald. Þessi 4. gr. virðist benda til þess að þeir sem sömdu texta frumvarpsins hafi alls ekki mótað sér framhald málsins út frá eðlilegum forsendum þess. Þó meginefni frumvarpsins snúist um að auka vernd mikilvægra innviða á svæðinu, tekur sú vernd yfir fleira en húseignir. Kostnaður af slíkum forvörnum sem hér mætti jafna við væru snjóflóðavarnir, sem greiddar hafa verið úr opinberum sjóðum án sértækrar innheimtu á tilgreinda aðila. Ef innheimta ætti fjármagn til að bæta tjón vegna slíkra hamfara sem hér um ræðir, gerir stjórnarskrá okkar beinlínis ráð fyrir því að sú kvöð leggist hlutfallslega jafnt á alla sem afla sér atvinnutekna, þó þeim sem einungis hafa lífeyri úr að spila, að þeirra hlutur yrði greiddur af ríkissjóði eða lífeyrissjóði. Að telja þá eina sem eiga húseign, eiga að taka á sig greiðslu kostnaðar við gerð fyrirhugaðra varnarvirkja hinna tilteknu innviða á Reykjanesi, er alvarlegur misskilningur á jafnræðisreglu stjórnarskrár, sem birtist í 65. gr. stjórnarskrár okkar, þar sem segi að: „[Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“ Ég bendi á að í frumvarpi til umræddra laga, er ekkert minnst á rök eða heimildir fyrir því að stórt innviðaverkefni í þágu allra skattgreiðenda, verði einungis greitt af þeim hluta skattgreiðenda sem séu skráðir eigendur húseignar. Slík mismunun gengur gróflega gegn framangreindri 65. gr. stjórnarskrá. Ég vil því hér með skora á þig forsætisráðherra, sem fyrsta flutningsmann umrædds frumvarps, og skora einnig á ríkisstjórn þína, ásamt öðru þingliði sem samþykktuð umrædda sniðgöngu mikilvægra mannréttinda í stjórnarskrá okkar. Gangið samhent til verks og óskið eftir því við forseta Alþingis, að veitt verði heimild til að breyta upphafsákvæði 4. gr. frumvarps þar sem segir að: „Leggja skal árlegt gjald á allar húseignir sem nemur 0,08‰ af brunabótamati samkvæmt lögum um brunatryggingar. Tekjur af gjaldinu renna í ríkissjóð.“ Ef meirihluta þingmanna þykir nauðsyn að afla fjármagns hjá skattgreiðendum, einstaklingum sem lögaðilum, til umræddra varna mikilvægra innviða á Reykjanesi, er mikilvægt að slíkt sé gert á jafnræðisgrundvelli. Einnig hlýtur að sama skapi og á sama tíma að liggja fyrir greiðslustöðvun til svonefndra hælisleitenda, því þeir aðilar eru varla með forgang fram yfir mikilvæga innviðabjörgun. Ef þú Katrín, ríkisstjórn þín og aðrir þingmenn teljið umrædda lagasetningu uppfylla umrædd mannréttindi og jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár, verður óhjákvæmilega að leita álits dómstóla á réttmæti upphafs 4.gr. umræddra laga, eins og þið viljið að það hljóði. Virðingarfyllst, 22. nóv. 2023 Guðbjörn Jónsson, eldri borgari sem enn bíður eftir réttlæti þínu.
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun