Fátækari með hverju árinu! Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar 6. desember 2023 15:02 Í dag sat ég kynningu á könnun Vörðu rannsóknarstofnunar vinnumarkaðarins sem unnin var fyrir ÖBÍ réttindasamtök um hagi fatlaðs fólks á Íslandi. Niðurstöðurnar vöktu mér djúpa sorg. Þær voru í engum samhljómi við orð ráðamanna sem óþreytandi segja okkur þjóðinni, að allt sé í lukkunar velstandi, jöfnuður hinn mesti meðal OECD ríkja og hagsæld meiri en nokkru sinni. Í gær voru í fréttum niðurstöður PISA rannsóknar á námsgetu barna á Íslandi, skemmst er frá að segja að Ísland skoraði lægst og var megin orsök þess sögð vegna félagslegra þátta. Í könnun Vörðu var niðurstaðan sú að fólk sem hefur fatlast vegna veikinda og slysa eða fæðst fatlað býr að stærstum hluta við fátækt og sára fátækt, standa þar verst einstæðir foreldrar og fólk sem býr eitt. Meirihlutinn býr við verri fjárhagslega stöðu nú en fyrir ári síðan. Sjötíu prósent svarenda geta ekki mætt óvæntum útgjöldum upp að kr. 80.000. Fjörutíu prósent geta ekki haldið barnaafmæli, gefið jólagjafir né afmælisgjafir eða kostað tómstundir barna sinna. Sjö af hverjum tíu búa við slæma andlega líðan og tíu prósent hafa daglega sjálfvígshugsanir eða hugsa um að skaða sig. Við skulum átta okkur á að hópurinn sem samanstendur af fólki úr öllum þjóðfélagsstigum, fólki sem vegna fötlunar sinnar þarf í ofanálag að búa við virðingarleysi og vanrækslu af hendi stjórnvalda þar sem því og börnum þess er haldið í skefjalausri fátækt. Ég var formaður ÖBÍ í sex ár, á þeim árum reyndum við á margvíslegan hátt að fá stjórnvöld til að skilja og bregðast við alvarleika fátæktar og hvernig hún kemur niður á, ekki bara því fólki sem hefur fatlast heldur líka á börnum þess og fjölskyldum. Gerðar voru kannanir og sýndu niðurstöður þeirra sífellt versnandi stöðu, en ekki sífellt batandi stöðu hópsins. Ítrekað bentu samtökin á að bæta þyrfti stöðuna, draga þyrfti verulega úr eða taka út áhrif framfærsluuppbótarinnar á atvinnutekjur þannig að það fólk sem gæti unnið að hluta til bæri eitthvað úr bítum. Auk þess yrði að hækka lífeyri verulega. Þá þyrfti að skoða og bæta húsnæðismál hópsins sérstaklega. Fátt stórt hefur verið gert til að bæta stöðu hópsins, frítekjumarkið var hækkað um síðustu áramót í 200.000 kr. og var það vel, en framfærslubótin var EKKI afnumin og gagnaðist því hækkunin á engan hátt þeim stóra hóp sem hana hefur. Fámennur hópur ungs fólks sem bjó í heimahúsum svokallaður NEED hópur hafði þó gagn af þessu sem í sjálfu sér var gott. Í dag er staðan sú að einstaklingur sem vinnur 40% starf og tekur örorkulífeyrir á móti, ber ekkert úr bítum fyrir vinnu sína. Skerðing vegna framfærsluuppbótar kemur m.a. í veg fyrir það. Í raun myndi sami einstaklingur hafa 2000 kr. meira til ráðstöfunar á mánuði væri hann eingöngu á örorkulífeyri og heima hjá sér, svo öfugsnúið sem það nú er. Við bentum ítrekað á að strípaður örorkulífeyrir ætti aldrei að vera lægri en lágmarkslaun, hann er enn talsvert lægri. Það dugir ekki að mála yfir mygluna, hún heldur áfram að valda ómældum skaða meðan hún er ekki upprætt. Stjórnvöld þurfa að axla ábyrgðina sem þau tókust á hendur; að vera eini aðilinn sem ræður fjárhagslegri stöðu 20.000 einstaklinga á Íslandi. Stjórnvöld þurfa að bæta fjárhagsstöðu örorku- og endurhæfingarlífeyristaka verulega og bæta félagslegt umhverfi hópsins umtalsvert. Það nægir ekki að bera á borð fyrir langsoltinn hópinn klisjukenndar frásagnir um hvað mikið stjórnvöld hafi gert, þegar niðurstaðan er ætíð sú, að það fæddist mús. Við stjórnvöld segi ég: Komið fram við fólk af virðingu, bjóðið því raunverulega aðstoð og hættið að plástra með smá aðgerðum. Takið á fátæktinni og framkvæmið af hugrekki! Ég hvet verkalýðshreyfinguna til að láta í sér heyra, flest sem eru á örorku- og endurhæfingarlífeyrir hafa verið á vinnumarkaði og eru á vinnumarkaði. Það skítur því skökku við að verkalýðshreyfingin láti sig litlui eða engu varða um afdrif sinna félaga. Láti sig engu varða að beinlínis sé gengið á mannvirðingu fólks sem hefur fallið af vinnumarkaði sökum veikinda eða slysa og því ýtt í sárafátækt. Hvað þarf staðan að verða slæm til að gripið verði til aðgerða sem breyta stöðunni til hins betra? Höfundur er eigandi örorkumats. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þuríður Harpa Sigurðardóttir Málefni fatlaðs fólks Mest lesið „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Iðkum nægjusemi, nýtum náttúruna Borghildur Gunnarsdóttir,Ósk Kristinsdóttir skrifar Sjá meira
Í dag sat ég kynningu á könnun Vörðu rannsóknarstofnunar vinnumarkaðarins sem unnin var fyrir ÖBÍ réttindasamtök um hagi fatlaðs fólks á Íslandi. Niðurstöðurnar vöktu mér djúpa sorg. Þær voru í engum samhljómi við orð ráðamanna sem óþreytandi segja okkur þjóðinni, að allt sé í lukkunar velstandi, jöfnuður hinn mesti meðal OECD ríkja og hagsæld meiri en nokkru sinni. Í gær voru í fréttum niðurstöður PISA rannsóknar á námsgetu barna á Íslandi, skemmst er frá að segja að Ísland skoraði lægst og var megin orsök þess sögð vegna félagslegra þátta. Í könnun Vörðu var niðurstaðan sú að fólk sem hefur fatlast vegna veikinda og slysa eða fæðst fatlað býr að stærstum hluta við fátækt og sára fátækt, standa þar verst einstæðir foreldrar og fólk sem býr eitt. Meirihlutinn býr við verri fjárhagslega stöðu nú en fyrir ári síðan. Sjötíu prósent svarenda geta ekki mætt óvæntum útgjöldum upp að kr. 80.000. Fjörutíu prósent geta ekki haldið barnaafmæli, gefið jólagjafir né afmælisgjafir eða kostað tómstundir barna sinna. Sjö af hverjum tíu búa við slæma andlega líðan og tíu prósent hafa daglega sjálfvígshugsanir eða hugsa um að skaða sig. Við skulum átta okkur á að hópurinn sem samanstendur af fólki úr öllum þjóðfélagsstigum, fólki sem vegna fötlunar sinnar þarf í ofanálag að búa við virðingarleysi og vanrækslu af hendi stjórnvalda þar sem því og börnum þess er haldið í skefjalausri fátækt. Ég var formaður ÖBÍ í sex ár, á þeim árum reyndum við á margvíslegan hátt að fá stjórnvöld til að skilja og bregðast við alvarleika fátæktar og hvernig hún kemur niður á, ekki bara því fólki sem hefur fatlast heldur líka á börnum þess og fjölskyldum. Gerðar voru kannanir og sýndu niðurstöður þeirra sífellt versnandi stöðu, en ekki sífellt batandi stöðu hópsins. Ítrekað bentu samtökin á að bæta þyrfti stöðuna, draga þyrfti verulega úr eða taka út áhrif framfærsluuppbótarinnar á atvinnutekjur þannig að það fólk sem gæti unnið að hluta til bæri eitthvað úr bítum. Auk þess yrði að hækka lífeyri verulega. Þá þyrfti að skoða og bæta húsnæðismál hópsins sérstaklega. Fátt stórt hefur verið gert til að bæta stöðu hópsins, frítekjumarkið var hækkað um síðustu áramót í 200.000 kr. og var það vel, en framfærslubótin var EKKI afnumin og gagnaðist því hækkunin á engan hátt þeim stóra hóp sem hana hefur. Fámennur hópur ungs fólks sem bjó í heimahúsum svokallaður NEED hópur hafði þó gagn af þessu sem í sjálfu sér var gott. Í dag er staðan sú að einstaklingur sem vinnur 40% starf og tekur örorkulífeyrir á móti, ber ekkert úr bítum fyrir vinnu sína. Skerðing vegna framfærsluuppbótar kemur m.a. í veg fyrir það. Í raun myndi sami einstaklingur hafa 2000 kr. meira til ráðstöfunar á mánuði væri hann eingöngu á örorkulífeyri og heima hjá sér, svo öfugsnúið sem það nú er. Við bentum ítrekað á að strípaður örorkulífeyrir ætti aldrei að vera lægri en lágmarkslaun, hann er enn talsvert lægri. Það dugir ekki að mála yfir mygluna, hún heldur áfram að valda ómældum skaða meðan hún er ekki upprætt. Stjórnvöld þurfa að axla ábyrgðina sem þau tókust á hendur; að vera eini aðilinn sem ræður fjárhagslegri stöðu 20.000 einstaklinga á Íslandi. Stjórnvöld þurfa að bæta fjárhagsstöðu örorku- og endurhæfingarlífeyristaka verulega og bæta félagslegt umhverfi hópsins umtalsvert. Það nægir ekki að bera á borð fyrir langsoltinn hópinn klisjukenndar frásagnir um hvað mikið stjórnvöld hafi gert, þegar niðurstaðan er ætíð sú, að það fæddist mús. Við stjórnvöld segi ég: Komið fram við fólk af virðingu, bjóðið því raunverulega aðstoð og hættið að plástra með smá aðgerðum. Takið á fátæktinni og framkvæmið af hugrekki! Ég hvet verkalýðshreyfinguna til að láta í sér heyra, flest sem eru á örorku- og endurhæfingarlífeyrir hafa verið á vinnumarkaði og eru á vinnumarkaði. Það skítur því skökku við að verkalýðshreyfingin láti sig litlui eða engu varða um afdrif sinna félaga. Láti sig engu varða að beinlínis sé gengið á mannvirðingu fólks sem hefur fallið af vinnumarkaði sökum veikinda eða slysa og því ýtt í sárafátækt. Hvað þarf staðan að verða slæm til að gripið verði til aðgerða sem breyta stöðunni til hins betra? Höfundur er eigandi örorkumats.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun