Besta jólagjöfin Tinna Tómasdóttir og Lovísa Jóhannsdóttir skrifa 8. desember 2023 13:31 Nú á dögum okkar hraða samfélags og komandi jóla er gott að huga að því hvað skiptir í raun máli. Börnin okkar vaxa úr grasi og þroskast hratt og þar á meðal málþroskinn. Hlutverk okkar foreldra er að ýta undir málþroska barnanna okkar með því að vera dugleg að tala við börnin og setja orð á allt sem við gerum. Börn læra ekki orð af sjálfu sér, við þurfum að kenna þeim þau. Þegar börn svo hafa lært orðin er það okkar hlutverk að víkka þann orðaforða og dýpka skilning á mismunandi orðum. Flest börn hafa löngun til að tjá sig, vilja samveru með foreldrum/forráðamönnum og una við bóklestur. Því er mikilvægt að skapa þessi tækifæri. Barn þarf að hafa tækifæri til að tjá sig og fá hvatningu svo það finni að það er þess virði að tjá sig og á það sé hlustað. Nýtum umhverfið í að auka málþroska barnanna, í búðinni, í bílnum, heima, í göngutúrnum, í sundi, á ferðalagi og hvar sem við erum stödd. Almenn málörvun barna fer nefnilega ekki einungis fram í leikskólanum, skólanum eða skipulögðum málörvunarstundum. Málörvun á sér stað alls staðar! Mikilvægt er að flétta þessa málörvun inn í daglegt amstur og þá er gott að hafa eftirfarandi ráð í huga: Tölum (og tölum og tölum ..... ) við barnið – málörvun á sér stað alls staðar og öflug málörvun er alltaf af hinu góða. Verum dugleg að spjalla við barnið í öllu sem við gerum, hvort sem það er í leik eða daglegum athöfnum. Rannsóknir hafa sýnt að það skiptir mjög miklu máli hversu mikið við tölum við börnin okkar og hversu innihaldsrík þau samskipti eru svo stöðugt bætist í orðaforða og hugtakaskilning þeirra. Munum samt að gefa barninu svigrúm til að meðtaka það sem við erum að segja og gefum því tækifæri til að tjá sig. Notum sömu orð í mismunandi samhengi – til að víkka orðaforða barna er mikilvægt að bæta við það sem þau segja t.d. Barnið segir „hundur“ – að bæta við og segja „já þarna er hundur, hann er stór og hann hleypur hratt“. Ef barnið segir „ég er svöng/svangur/svangt“ að segja „já ég er líka alveg glorhungruð/glorhungraður/glorhungrað eða sársvöng/sársvangur/sárvangt“. Með því að nota orð í mismunandi samhengi erum við að auðga orðaforða barnsins og það lærir að orð geta haft mismunandi merkingu. Nefnum athafnir og gefum fyrirmæli – setjum orð á allt sem við gerum bæði innan heimilis og utan þess, t.d. „Nú ætla ég að elda matinn, þá þarf ég að nota pönnu, steikarspaða, olíu og hakk – viltu rétt mér hakkið sem er inni í ísskáp í mið hillunni við hliðina á mjólkinni”. “Nú ætla ég að taka úr þvottavélinni, sjáðu, þá þarf ég að nota þvottabalann, finna þvottaklemmur og herðatré og hengja upp – viltu rétta mér hvíta balann sem er bak við hurðina”. “Nú erum við að fara í sund, þá þurfum við að fara inn um stóru hurðina og setja skóna okkar í hilluna, síðan þurfum við að fara inn í klefa og fara í sturtu og klæða okkur í sundfötin“ osfrv. Með því að setja orð á allt sem við gerum og leggja inn einföld fyrirmæli fyrir barnið þá erum við að tengja orð við athafnir og barnið nær enn frekar að tileinka sér þau orð sem við erum að leggja inn, það lærir að hlusta betur og vinna betur úr þeim upplýsingum sem við erum að gefa þeim. Stundum er talað um að foreldrar/forráðamenn eigi að vera nokkurs konar íþróttafréttamenn – þ.e. að lýsa öllu sem foreldri/forráðamaður gerir, öllu sem gerist í kringum barnið og öllu sem fyrir augun ber. Sniðugt er að vera með „Orð dagsins“ en þá eru orð skrifuð á blað, þeim safnað í krukku og á hverjum degi er dreginn miði t.d. við kvöldmatarborðið og jafnvel hengt á ísskápinn. Þá er orðið rætt, t.d. Handklæði – hvað er handklæði, hvernig lítur handklæði út, hvað notum við handklæði í, hvar finnum við handklæði. Hægt er að fallbeygja, finna eintölu/fleirtölu, bæta við greini, finna kyn orðsins ofl. þegar börnin eru orðin eldri. Einnig er hægt að búa til setningu sem inniheldur orðið. Oft geta skapast miklar og skemmtilegar umræður um eitt einfalt orð og um leið skapar það samveru og tækifæri til að tjá sig. Fyrir yngri börn er einnig hægt að vera með myndir og draga mynd – t.d. úr einföldum Lotto spilum eða Alias. Hér er hægt að aðlaga Orð dagsins að aldri barna á heimilinu og vera með flóknari orð eða orðasambönd þegar börnin eru orðin eldri. Í aðdraganda jóla er oft mikið um að vera og að mörgu að huga. Reynum samt að skapa stundir þar sem fjölskyldan gerir eitthvað saman og kostar ekki mikið, t.d. Eigum kvöldstund þar sem borðspil eru spiluð. Horfum á jólamynd og ræðum söguþráðinn - hvað gerðist í myndinni, af hverju gerðist það og hvað hefði gerst ef… Hlustum á jólalög og ræðum orð sem eru erfið eða öðruvísi í textanum, pælum í orðunum. Lesum bók við kertaljós eða með heitt kakó - skoðum myndirnar saman, ræðum orð sem eru erfið, rifjum upp hvað við lásum síðast og drögum ályktanir út frá myndum eða heitum á kafla bókarinnar. Bökum saman eða eldum matinn saman - það er heilmikil málörvun í að lesa uppskriftir og skipta með sér verkum. Þetta eru meðal annars einfaldar leiðir til að eiga samverustundir. En hver svona stund er svo dýrmæt og getur haft mikil áhrif á málþroska barna, þ.m.t. orðaforða, skilning og tjáningu. Einnig styrkir það tengsl því öll börn hafa þörf fyrir tengingu sem er stór partur af þroska þeirra. Munið að þið foreldrar/forráðamenn eruð besta fyrirmynd barnsins þegar kemur að málþroska og þið gegnið veigamestu hlutverki í lífi barnsins ykkar. Þið gegnið lykilhlutverki þegar kemur að örvun málþroskans. Börn auka orðaforða sinn, tjáningu og skilning í gegnum samskipti við aðra og því er mjög mikilvægt að þau fái mörg tækifæri til þess með samskiptum við foreldra/forráðamenn sína og fjölskyldu. Gefum börnunum okkar bestu jólagjöf sem við getum gefið þeim – gefum þeim tíma okkar og nærveru. Nýtum jólafríið og þær stundir sem við eigum í fríinu til að tala saman, syngja saman, spila saman, leika saman, lesa saman og umfram allt bara vera saman. Hér fyrir neðan er hugmynd að jólabingó sem skemmtilegt er að nota í jólafríinu og skapa um leið skemmtilegar stundir og dýrmætar minningar. Gleðileg jól og njótið samverunnar Höfundar eru talmeinafræðingar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jól Börn og uppeldi Mest lesið Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran Skoðun Linnulaus þjáning íbúa á Gaza Hrafnhildur Sverrisdóttir Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson Skoðun Skoðun Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til að velja keppendur inn á Ólympíuleika Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson skrifar Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson skrifar Skoðun Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran skrifar Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Linnulaus þjáning íbúa á Gaza Hrafnhildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Munurinn á þjóðerniskennd versus sálernis þarfar upplifun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Svifhrifavaldar Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Hvernig og hvenær en ekki hvort Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tilfinningalegur athyglisbrestur og heilbrigt tilfinningalíf Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Reglurnar eru óumsemjanlegar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ber endurhæfing ávöxt? skrifar Skoðun Heimur á heljarþröm skrifar Skoðun Foreldrar á 4. vaktinni Sara Rós Kristinsdóttir,Lóa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Norður-Kórea er víða Ingvar Smári Birgisson skrifar Skoðun Það getur verið gott að búa til steind Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Uppskeruhátíð öldrunarfræða á Norðurlöndum Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar Skoðun Gullverðlaun í mengun Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Gen og glæpir Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun 10 tæknilegir yfirburðir rafbíla Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Land, borgir og samgöngur Guðjón Sigurbjartsson skrifar Sjá meira
Nú á dögum okkar hraða samfélags og komandi jóla er gott að huga að því hvað skiptir í raun máli. Börnin okkar vaxa úr grasi og þroskast hratt og þar á meðal málþroskinn. Hlutverk okkar foreldra er að ýta undir málþroska barnanna okkar með því að vera dugleg að tala við börnin og setja orð á allt sem við gerum. Börn læra ekki orð af sjálfu sér, við þurfum að kenna þeim þau. Þegar börn svo hafa lært orðin er það okkar hlutverk að víkka þann orðaforða og dýpka skilning á mismunandi orðum. Flest börn hafa löngun til að tjá sig, vilja samveru með foreldrum/forráðamönnum og una við bóklestur. Því er mikilvægt að skapa þessi tækifæri. Barn þarf að hafa tækifæri til að tjá sig og fá hvatningu svo það finni að það er þess virði að tjá sig og á það sé hlustað. Nýtum umhverfið í að auka málþroska barnanna, í búðinni, í bílnum, heima, í göngutúrnum, í sundi, á ferðalagi og hvar sem við erum stödd. Almenn málörvun barna fer nefnilega ekki einungis fram í leikskólanum, skólanum eða skipulögðum málörvunarstundum. Málörvun á sér stað alls staðar! Mikilvægt er að flétta þessa málörvun inn í daglegt amstur og þá er gott að hafa eftirfarandi ráð í huga: Tölum (og tölum og tölum ..... ) við barnið – málörvun á sér stað alls staðar og öflug málörvun er alltaf af hinu góða. Verum dugleg að spjalla við barnið í öllu sem við gerum, hvort sem það er í leik eða daglegum athöfnum. Rannsóknir hafa sýnt að það skiptir mjög miklu máli hversu mikið við tölum við börnin okkar og hversu innihaldsrík þau samskipti eru svo stöðugt bætist í orðaforða og hugtakaskilning þeirra. Munum samt að gefa barninu svigrúm til að meðtaka það sem við erum að segja og gefum því tækifæri til að tjá sig. Notum sömu orð í mismunandi samhengi – til að víkka orðaforða barna er mikilvægt að bæta við það sem þau segja t.d. Barnið segir „hundur“ – að bæta við og segja „já þarna er hundur, hann er stór og hann hleypur hratt“. Ef barnið segir „ég er svöng/svangur/svangt“ að segja „já ég er líka alveg glorhungruð/glorhungraður/glorhungrað eða sársvöng/sársvangur/sárvangt“. Með því að nota orð í mismunandi samhengi erum við að auðga orðaforða barnsins og það lærir að orð geta haft mismunandi merkingu. Nefnum athafnir og gefum fyrirmæli – setjum orð á allt sem við gerum bæði innan heimilis og utan þess, t.d. „Nú ætla ég að elda matinn, þá þarf ég að nota pönnu, steikarspaða, olíu og hakk – viltu rétt mér hakkið sem er inni í ísskáp í mið hillunni við hliðina á mjólkinni”. “Nú ætla ég að taka úr þvottavélinni, sjáðu, þá þarf ég að nota þvottabalann, finna þvottaklemmur og herðatré og hengja upp – viltu rétta mér hvíta balann sem er bak við hurðina”. “Nú erum við að fara í sund, þá þurfum við að fara inn um stóru hurðina og setja skóna okkar í hilluna, síðan þurfum við að fara inn í klefa og fara í sturtu og klæða okkur í sundfötin“ osfrv. Með því að setja orð á allt sem við gerum og leggja inn einföld fyrirmæli fyrir barnið þá erum við að tengja orð við athafnir og barnið nær enn frekar að tileinka sér þau orð sem við erum að leggja inn, það lærir að hlusta betur og vinna betur úr þeim upplýsingum sem við erum að gefa þeim. Stundum er talað um að foreldrar/forráðamenn eigi að vera nokkurs konar íþróttafréttamenn – þ.e. að lýsa öllu sem foreldri/forráðamaður gerir, öllu sem gerist í kringum barnið og öllu sem fyrir augun ber. Sniðugt er að vera með „Orð dagsins“ en þá eru orð skrifuð á blað, þeim safnað í krukku og á hverjum degi er dreginn miði t.d. við kvöldmatarborðið og jafnvel hengt á ísskápinn. Þá er orðið rætt, t.d. Handklæði – hvað er handklæði, hvernig lítur handklæði út, hvað notum við handklæði í, hvar finnum við handklæði. Hægt er að fallbeygja, finna eintölu/fleirtölu, bæta við greini, finna kyn orðsins ofl. þegar börnin eru orðin eldri. Einnig er hægt að búa til setningu sem inniheldur orðið. Oft geta skapast miklar og skemmtilegar umræður um eitt einfalt orð og um leið skapar það samveru og tækifæri til að tjá sig. Fyrir yngri börn er einnig hægt að vera með myndir og draga mynd – t.d. úr einföldum Lotto spilum eða Alias. Hér er hægt að aðlaga Orð dagsins að aldri barna á heimilinu og vera með flóknari orð eða orðasambönd þegar börnin eru orðin eldri. Í aðdraganda jóla er oft mikið um að vera og að mörgu að huga. Reynum samt að skapa stundir þar sem fjölskyldan gerir eitthvað saman og kostar ekki mikið, t.d. Eigum kvöldstund þar sem borðspil eru spiluð. Horfum á jólamynd og ræðum söguþráðinn - hvað gerðist í myndinni, af hverju gerðist það og hvað hefði gerst ef… Hlustum á jólalög og ræðum orð sem eru erfið eða öðruvísi í textanum, pælum í orðunum. Lesum bók við kertaljós eða með heitt kakó - skoðum myndirnar saman, ræðum orð sem eru erfið, rifjum upp hvað við lásum síðast og drögum ályktanir út frá myndum eða heitum á kafla bókarinnar. Bökum saman eða eldum matinn saman - það er heilmikil málörvun í að lesa uppskriftir og skipta með sér verkum. Þetta eru meðal annars einfaldar leiðir til að eiga samverustundir. En hver svona stund er svo dýrmæt og getur haft mikil áhrif á málþroska barna, þ.m.t. orðaforða, skilning og tjáningu. Einnig styrkir það tengsl því öll börn hafa þörf fyrir tengingu sem er stór partur af þroska þeirra. Munið að þið foreldrar/forráðamenn eruð besta fyrirmynd barnsins þegar kemur að málþroska og þið gegnið veigamestu hlutverki í lífi barnsins ykkar. Þið gegnið lykilhlutverki þegar kemur að örvun málþroskans. Börn auka orðaforða sinn, tjáningu og skilning í gegnum samskipti við aðra og því er mjög mikilvægt að þau fái mörg tækifæri til þess með samskiptum við foreldra/forráðamenn sína og fjölskyldu. Gefum börnunum okkar bestu jólagjöf sem við getum gefið þeim – gefum þeim tíma okkar og nærveru. Nýtum jólafríið og þær stundir sem við eigum í fríinu til að tala saman, syngja saman, spila saman, leika saman, lesa saman og umfram allt bara vera saman. Hér fyrir neðan er hugmynd að jólabingó sem skemmtilegt er að nota í jólafríinu og skapa um leið skemmtilegar stundir og dýrmætar minningar. Gleðileg jól og njótið samverunnar Höfundar eru talmeinafræðingar.
Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar