Lyfjameðferð í skaðaminnkandi tilgangi? Kristín Davíðsdóttir skrifar 11. desember 2023 23:35 Í nýlegri frétt á Vísi kemur fram að læknirinn Árni Tómas Ragnarsson hafi skrifað út lyf til handa einum veikasta hópi samfélagsins í skaðaminnkandi tilgangi um nokkurt skeið. Þetta eru einstaklingar sem hann hefur væntanlega af sinni læknisfræðilegu kunnáttu metið og í framhaldinu veitt þeim þá meðferð sem hann hefur talið besta fyrir hvern og einn. Haft er eftir Árna Tómasi, sem hefur starfað sem læknir í 40 ár, að í starfi hans sem slíkur felist m.a. að minnka þann skaða er af sjúkdómi hlýst sem og að láta fólki líða betur. Þetta samræmist vissulega lögum um réttindi sjúklinga frá 1997 hvar segir í 23.grein að lina skuli þjáningar sjúklings eins og þekking á hverjum tíma frekast leyfir. Þá er einnig starfshópur að störfum á vegum Heilbrigðisráðuneytisins sem vinnur að mótun heildrænnar skaðaminnkunarstefnu varðandi einstaklinga sem nota vímuefni. Engin slík stefna er til hérlendis en flestum þeim er starfa með einstaklingum sem nota vímuefni er þó ljóst að þörfin á heildrænni stefnu og bættri þjónustu er gríðarleg. Nú er svo komið að Landlæknisembættið hefur takmarkað leyfi Árna Tómasar og getur hann því ekki lengur skrifað út lyf til handa þessum hópi. Þessi ákvörðun vekur upp ýmsar spurningar – hvers vegna er hann sviptur leyfinu núna og hvaða þjónusta mun standa sjúklingahópi hans til boða í framhaldinu? Nú veit ég ekki hversu marga einstaklinga um ræðir en væntanlega er það þó nokkur fjöldi. E.t.v. munu einhverjir koma fram með þá hugmynd að þessir einstaklingar geti fengið viðhaldsmeðferð í formi Suboxone eða Buvidal hjá SÁÁ en sú meðferð er veitt á sjúkrahúsinu Vogi. En er það virkilega raunhæft? Hefur Vogur bolmagn til að taka við þessum fjölda nýrra sjúklinga? SÁÁ er nú þegar illa fjármagnið og veitir viðhaldsmeðferð til handa mun fleiri einstaklingum en greitt er fyrir af hinu opinbera. Síðan er það hin hliðin, sú er lýtur að siðferðilega hlutanum og snýr að því hvers sjúklingar hans óska sjálfir. Munu þeir fá annan lækni sem getur þá metið þá og ákveðið meðferð í framhaldi af því eða getur verið að þessum einstaklingum verði einfaldlega bara úthýst þar sem þeir glíma við einn af þessum óþægilegu og erfiðu sjúkdómum? Hver ætlar að bera ábyrgð á því að lögum um réttindi sjúklinga verði framfylgt þannig að hver og einn þessara einstaklinga fái fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem völ er á hverju sinni líkt og lögin kveða á um? Mín ágiskun er sú að það verði enginn. Það er einfaldlega það sem þessi hópur er vanur enda í afleitri stöðu til að leita réttar síns. Ég ætla að leyfa mér að fullyrða það að hver einn og einasti þeirra einstaklinga sem hlotið hefur læknismeðferð í skaðaminnkandi tilgangi hjá Árna Tómasi eigi að baki sögu sem fæst okkar geta gert okkur í huglund. Það sem gengið hefur á í lífi einstaklings sem kominn er á þann stað að vera háður vímuefnum í æð og það sem viðkomandi þarf að gera til að verða sér úti um efni er lyginni líkast - við erum ekki að tala um eitt og eitt tilfelli, heldur endurtekna niðurlægingu, mjög skaðlega hegðun, afbrot og fleira í þeim dúr. En af því vilja fæstir vita og forrétindablindan byrgir mörgum sýn. Það er útbreidd skoðun að þeir sem noti vímuefni vilji allir fara í meðferð til þess að verða edrú þ.e. að hætta allri neyslu. Mín reynsla af því að vinna með einstaklingum úr þessum hópi er sú að flestir vilji koma undir sig fótunum - eiga öruggt heimili og geta lifað mannsæmandi lífi án þess að neyðast til að gera hluti sem vekja með þeim viðbjóð. Í því getur falist að hætta allri notkun hvers kyns vímugjafa en fólk verður líka að eiga möguleika á að lifa mannsæmandi lífi þó svo að það vilji ekki hætta allri notkun. Slík meðferð er hins vegar ekki í boði hérlendis og í raun eru þau meðferðarúrræði sem standa þessum hópi til boða afar takmörkuð. Afeitrun fer fram á sjúkrahúsinu Vogi og á fíknigeðdeild Landspítalans, en þangað inn komast aðeins einstaklingar sem tilheyra ákveðnum hópi. Staðan er því að sú að þegar einstaklingur hefur farið í tugi meðferða á Vog og árangur verið lítill sem enginn hefur hann ekkert annað val en að fara þangað einu sinni enn - önnur úrræði eru ekki í boði. Hvað segir maður við einstakling sem hefur endurtekið reynt að passa inn í samfélagsgerðina en alltaf mistekist þar sem bakland, stuðningur og eftirfylgd hafa aldrei reynst fullnægjandi. Hvaða svör gefur maður einstaklingi sem finnst lífið einfaldlega allt of sárt til að fara í gegnum það ódeyfður? Getur verið að besta svarið sé einfaldlega það að mæta einstaklingnum þar sem hann er staddur og styðja hann í þeim ákvörðunum sem hann tekur, hvort sem það samræmist okkar siðferðislegu skoðunum eða ekki? Ég skora á yfirvöld að taka mál þessara einstaklinga til skoðunar og veita þeim þann stuðning og þá meðferð sem þau þurfa á þeirra forsendum - að mæta þeim af auðmýkt, án allra fordóma og forræðishyggju. Höfundur er hjúkrunarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Lyf Fíkn Mest lesið Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason Skoðun Þetta er tómarúmið ykkar Eva Dögg Jón Kaldal Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Halldór 29.06.2024 Halldór Skoðun Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Græn svæði Rúna Sif Stefánsdóttir skrifar Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisátak Reykjavíkur á fullu skriði Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Ásmundar Einars barnamálaráðherra Brynjar Bragi Einarsson skrifar Skoðun Sjókvíeldi: aðför gegn náttúrunni Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Þarf heppni til að fæðingarorlof með fjölbura gangi upp? Margrét Finney Jónsdóttir skrifar Skoðun Árangursríkur þingvetur skilar samfélaginu í rétta átt Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Sjá meira
Í nýlegri frétt á Vísi kemur fram að læknirinn Árni Tómas Ragnarsson hafi skrifað út lyf til handa einum veikasta hópi samfélagsins í skaðaminnkandi tilgangi um nokkurt skeið. Þetta eru einstaklingar sem hann hefur væntanlega af sinni læknisfræðilegu kunnáttu metið og í framhaldinu veitt þeim þá meðferð sem hann hefur talið besta fyrir hvern og einn. Haft er eftir Árna Tómasi, sem hefur starfað sem læknir í 40 ár, að í starfi hans sem slíkur felist m.a. að minnka þann skaða er af sjúkdómi hlýst sem og að láta fólki líða betur. Þetta samræmist vissulega lögum um réttindi sjúklinga frá 1997 hvar segir í 23.grein að lina skuli þjáningar sjúklings eins og þekking á hverjum tíma frekast leyfir. Þá er einnig starfshópur að störfum á vegum Heilbrigðisráðuneytisins sem vinnur að mótun heildrænnar skaðaminnkunarstefnu varðandi einstaklinga sem nota vímuefni. Engin slík stefna er til hérlendis en flestum þeim er starfa með einstaklingum sem nota vímuefni er þó ljóst að þörfin á heildrænni stefnu og bættri þjónustu er gríðarleg. Nú er svo komið að Landlæknisembættið hefur takmarkað leyfi Árna Tómasar og getur hann því ekki lengur skrifað út lyf til handa þessum hópi. Þessi ákvörðun vekur upp ýmsar spurningar – hvers vegna er hann sviptur leyfinu núna og hvaða þjónusta mun standa sjúklingahópi hans til boða í framhaldinu? Nú veit ég ekki hversu marga einstaklinga um ræðir en væntanlega er það þó nokkur fjöldi. E.t.v. munu einhverjir koma fram með þá hugmynd að þessir einstaklingar geti fengið viðhaldsmeðferð í formi Suboxone eða Buvidal hjá SÁÁ en sú meðferð er veitt á sjúkrahúsinu Vogi. En er það virkilega raunhæft? Hefur Vogur bolmagn til að taka við þessum fjölda nýrra sjúklinga? SÁÁ er nú þegar illa fjármagnið og veitir viðhaldsmeðferð til handa mun fleiri einstaklingum en greitt er fyrir af hinu opinbera. Síðan er það hin hliðin, sú er lýtur að siðferðilega hlutanum og snýr að því hvers sjúklingar hans óska sjálfir. Munu þeir fá annan lækni sem getur þá metið þá og ákveðið meðferð í framhaldi af því eða getur verið að þessum einstaklingum verði einfaldlega bara úthýst þar sem þeir glíma við einn af þessum óþægilegu og erfiðu sjúkdómum? Hver ætlar að bera ábyrgð á því að lögum um réttindi sjúklinga verði framfylgt þannig að hver og einn þessara einstaklinga fái fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem völ er á hverju sinni líkt og lögin kveða á um? Mín ágiskun er sú að það verði enginn. Það er einfaldlega það sem þessi hópur er vanur enda í afleitri stöðu til að leita réttar síns. Ég ætla að leyfa mér að fullyrða það að hver einn og einasti þeirra einstaklinga sem hlotið hefur læknismeðferð í skaðaminnkandi tilgangi hjá Árna Tómasi eigi að baki sögu sem fæst okkar geta gert okkur í huglund. Það sem gengið hefur á í lífi einstaklings sem kominn er á þann stað að vera háður vímuefnum í æð og það sem viðkomandi þarf að gera til að verða sér úti um efni er lyginni líkast - við erum ekki að tala um eitt og eitt tilfelli, heldur endurtekna niðurlægingu, mjög skaðlega hegðun, afbrot og fleira í þeim dúr. En af því vilja fæstir vita og forrétindablindan byrgir mörgum sýn. Það er útbreidd skoðun að þeir sem noti vímuefni vilji allir fara í meðferð til þess að verða edrú þ.e. að hætta allri neyslu. Mín reynsla af því að vinna með einstaklingum úr þessum hópi er sú að flestir vilji koma undir sig fótunum - eiga öruggt heimili og geta lifað mannsæmandi lífi án þess að neyðast til að gera hluti sem vekja með þeim viðbjóð. Í því getur falist að hætta allri notkun hvers kyns vímugjafa en fólk verður líka að eiga möguleika á að lifa mannsæmandi lífi þó svo að það vilji ekki hætta allri notkun. Slík meðferð er hins vegar ekki í boði hérlendis og í raun eru þau meðferðarúrræði sem standa þessum hópi til boða afar takmörkuð. Afeitrun fer fram á sjúkrahúsinu Vogi og á fíknigeðdeild Landspítalans, en þangað inn komast aðeins einstaklingar sem tilheyra ákveðnum hópi. Staðan er því að sú að þegar einstaklingur hefur farið í tugi meðferða á Vog og árangur verið lítill sem enginn hefur hann ekkert annað val en að fara þangað einu sinni enn - önnur úrræði eru ekki í boði. Hvað segir maður við einstakling sem hefur endurtekið reynt að passa inn í samfélagsgerðina en alltaf mistekist þar sem bakland, stuðningur og eftirfylgd hafa aldrei reynst fullnægjandi. Hvaða svör gefur maður einstaklingi sem finnst lífið einfaldlega allt of sárt til að fara í gegnum það ódeyfður? Getur verið að besta svarið sé einfaldlega það að mæta einstaklingnum þar sem hann er staddur og styðja hann í þeim ákvörðunum sem hann tekur, hvort sem það samræmist okkar siðferðislegu skoðunum eða ekki? Ég skora á yfirvöld að taka mál þessara einstaklinga til skoðunar og veita þeim þann stuðning og þá meðferð sem þau þurfa á þeirra forsendum - að mæta þeim af auðmýkt, án allra fordóma og forræðishyggju. Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun