Gambítur Svandísar Haukur Arnþórsson skrifar 24. janúar 2024 09:31 Svandís Svavarsdóttir stillir Kristrúnu í Samfylkingunni og Sjálfstæðismönnunum upp við vegg – og býðst til að leiða og sameina vinstri menn með atkvæðakaupum úr ríkissjóði, vinsælu broti á einni af grundvallareglum vestrænna samfélaga og ákvörðun um áframhaldandi setu í embætti – sem allt færir siðferði stjórnmálanna aftur um áratugi. Ríkið, sem hefur bæði einokun á reglusetningu og þvingunarúrræðum í þjóðfélaginu, má ekki taka ákvarðanir sem takmarka frelsi almennings nema hafa til þess ótvíræðar lagaheimildir. Það er kallað lögmætisregla. Almenningur má hins vegar gera hvaðeina sem ekki er bannað. Lögmætisreglan er ein af meginreglum réttarríkisins og undirstaða vestrænna lýðræðisþjóðfélaga – og hefur í aðalatriðum stöðu stjórnarskrárákvæðis. Þegar ákvörðun stjórnvalds hefur ekki lagastoð – eins og úrskurður Umboðsmanns Alþingis bendir á að hvalveiðibann matvætaráðherra vorið 2023 hafi ekki – er það brot á lögmætisreglunni. Yfirskipuð regla Vegna stöðu sinnar er lögmætisreglan yfirskipuð almennum lögum, m.a. lögum um dýravernd – og þeir lögfræðingar sem halda öðru fram taka pólitísk sjónarmið fram yfir lögfræði. Enda þótt meirihluti íslensku þjóðarinnar sé andvígur hvalveiðum og telji þær ómannúðlegar, munu allir sem vilja búa í regluvæddu þjóðfélagi þar sem geðþóttaákvarðanir koma ekki til greina telja óhjákvæmilegt að veiðibann sé sett með lögmætum hætti. Sífellt færri taka undir gamla slagorðið „tilgangurinn helgar meðalið“, enda skapar það grundvöll fyrir þjóðfélagslega upplausn og opnar stjórnmálamönnum leiðir sem þeim eiga að vera lokaðar. Að leiða vinstri menn En svo vinsæl er hugmyndin um hvalveiðibann að útlit er fyrir að sameina megi vinstri menn, nú þegar gæti dregið að kosningum, um það mál. Og einmitt þetta mál má nota til að slá úr hendi Kristrúnar hjá Samfylkingunni mögulega forystu til vinstri, en færa hana í hendur Svandísar matvælaráðherra. Kristrún getur ekki með góðu móti sett sig upp á móti lögbroti Svandísar og greitt vantrauststillögu atkvæði á Alþingi vegna vinsælda hvalveiðibanns hjá vinstri mönnum. Í þessu máli getur hún ekki haft forystu. Að kaupa atkvæði Með hvalveiðibanninu vorið 2023 reyndi matvælaráðherra – og tekst kannski – að kaupa sér stuðning vinstra fólks, sem þó hefur almennt gefist upp á Vg sem vinstri sinnuðu stjórnmálaafli. Almenningur mun væntanlega þurfa að greiða milljarða úr ríkissjóði vegna bannsins. Munum að atkvæði verða ekki keypt nema út á vinsæl mál. Þetta er í annað sinn sem ráðherra Vg vegur að sjávarútveginum með því að kaupa sér atkvæði fyrir almannafé út á óvinsældir kvótakerfisins; áður var það Jón Bjarnason með reglugerð um makrílveiðar sem kostaði hundruð milljóna. Ómálefnaleg viðbrögð Þær ákvarðanir sem Svandís matvælaráðherra tók mánudaginn 22. janúar s.l., þ.e. að sitja áfram og láta endurskoða lögin um hvalveiðar, passa ekki tilefninu. Annars vegar hefði hvaða annar vestrænn stjórnmálamaður sem er sagt af sér – það eru hið eðlilega svar hennar – og hins vegar verða ný lög, sem mögulega heimila hvalveiðibann á grundvelli dýravelferðarsjónarmiða, aldrei afturvirk og koma banninu á vorinu 2023 því ekki við. Svör hennar eru ekki efnisleg eðlileg gagnvart þeim spurningum sem að henni var beint. Þá vísaði hún bótakröfum hvalveiðimannanna til ríkislögmanns til að ekki fari á milli mála hver borgar. Á Svandís erindi í ráðuneytið? Það segir sig sjálft að eftir ákvarðanir sínar, bæði á síðasta ári og þessu, á Svandís ekkert erindi í matvælaráðuneytið. Reikna má með að atvinnuvegurinn hafni henni. Því er eðlilegt að hún stígi til hliðar og feli Katrínu Jakobsdóttur, forsætisráðherra, málaflokkinn. Sem hún hefur nú gert. Ef Svandís á ekki erindi í ráðuneytið virðist ljóst að hún stefnir að kosningum innan skamms; kosningum þar sem hún fer fyrir vinstri mönnum í baráttunni við þá höfuðóvini þeirra sem hún hefur skilgreint – og eru kvótakerfið og Sjálfstæðisflokkurinn. Afstaða Vg til kvótakerfisins Það er reyndar sú mótsögn í þessu máli – þar sem Svandís leikur hlutverk refsivandar yfir sjávarútveginum – að Vg, sérstaklega landsbyggðarhluti flokksins, heldur hlífiskildi yfir kvótakerfinu og gerði það í Jóhönnustjórninni. Siðferði stjórnmálamanna Ef við horfum úr aðeins meiri fjarlægð á málin, verður ljóst að hluti menntamannasamfélagsins og er þá ekki síst átt við háskólana, margir fréttamenn, listafólk og síðast en ekki síst allur almenningur, hefur kallað eftir sterkari siðferðiskennd og aukinni ábyrgð stjórnmálamanna á eigin verkum. Hafa sumir talið vinstri menn leiða þá baráttu, en aðrir, að allir stjórnmálaflokkarnir séu undir sömu sök seldir. Nú blasir við hvort heldur er. Hér skal minnt á að ástandið hefur batnað verulega síðustu misseri og ár. Bakslag vinstri manna Ef Svandísi Svavarsdóttur tekst ætlunarverk sitt – að sameina vinstri menn undir sinni forystu með atkvæðakaupum úr ríkissjóði, vinsælu broti á einni af grundvallareglum vestrænna samfélaga og ákvörðun um áframhaldandi setu í embætti – hefur bakslag átt sér stað í baráttunni fyrir bættu stjórnmálasiðferði. Vinstri menn hafa þá gengið viljugir, óviljugir, á höggstokk pólitísks siðrofs og samþykkt gamla Ísland. Að stjórnmálamenn geti gert það sem þeim sýnist. Lokaorð Flestir stjórnsýslufræðingar og lögfræðingar horfa með ugg á gambít Svandísar Svavarsdóttur. Vinstri sinnaður almenningur virðist ekki endilega velja að búa í þjóðfélagi reglusetningar sem veitir stjórnmálamönnum aðhald – ef á móti standa vinsæl sjónarmið. En höfundur þessara orða getur hins vegar ekki hugsað sér að bakslag í siðvæðingu stjórnmálanna eigi sér stað – með stuðningi skoðanasystkina hans í stjórnmálum. Höfundur er stjórnsýslufræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur Arnþórsson Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Vinstri græn Mest lesið Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa Skoðun Skoðun Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Svandís Svavarsdóttir stillir Kristrúnu í Samfylkingunni og Sjálfstæðismönnunum upp við vegg – og býðst til að leiða og sameina vinstri menn með atkvæðakaupum úr ríkissjóði, vinsælu broti á einni af grundvallareglum vestrænna samfélaga og ákvörðun um áframhaldandi setu í embætti – sem allt færir siðferði stjórnmálanna aftur um áratugi. Ríkið, sem hefur bæði einokun á reglusetningu og þvingunarúrræðum í þjóðfélaginu, má ekki taka ákvarðanir sem takmarka frelsi almennings nema hafa til þess ótvíræðar lagaheimildir. Það er kallað lögmætisregla. Almenningur má hins vegar gera hvaðeina sem ekki er bannað. Lögmætisreglan er ein af meginreglum réttarríkisins og undirstaða vestrænna lýðræðisþjóðfélaga – og hefur í aðalatriðum stöðu stjórnarskrárákvæðis. Þegar ákvörðun stjórnvalds hefur ekki lagastoð – eins og úrskurður Umboðsmanns Alþingis bendir á að hvalveiðibann matvætaráðherra vorið 2023 hafi ekki – er það brot á lögmætisreglunni. Yfirskipuð regla Vegna stöðu sinnar er lögmætisreglan yfirskipuð almennum lögum, m.a. lögum um dýravernd – og þeir lögfræðingar sem halda öðru fram taka pólitísk sjónarmið fram yfir lögfræði. Enda þótt meirihluti íslensku þjóðarinnar sé andvígur hvalveiðum og telji þær ómannúðlegar, munu allir sem vilja búa í regluvæddu þjóðfélagi þar sem geðþóttaákvarðanir koma ekki til greina telja óhjákvæmilegt að veiðibann sé sett með lögmætum hætti. Sífellt færri taka undir gamla slagorðið „tilgangurinn helgar meðalið“, enda skapar það grundvöll fyrir þjóðfélagslega upplausn og opnar stjórnmálamönnum leiðir sem þeim eiga að vera lokaðar. Að leiða vinstri menn En svo vinsæl er hugmyndin um hvalveiðibann að útlit er fyrir að sameina megi vinstri menn, nú þegar gæti dregið að kosningum, um það mál. Og einmitt þetta mál má nota til að slá úr hendi Kristrúnar hjá Samfylkingunni mögulega forystu til vinstri, en færa hana í hendur Svandísar matvælaráðherra. Kristrún getur ekki með góðu móti sett sig upp á móti lögbroti Svandísar og greitt vantrauststillögu atkvæði á Alþingi vegna vinsælda hvalveiðibanns hjá vinstri mönnum. Í þessu máli getur hún ekki haft forystu. Að kaupa atkvæði Með hvalveiðibanninu vorið 2023 reyndi matvælaráðherra – og tekst kannski – að kaupa sér stuðning vinstra fólks, sem þó hefur almennt gefist upp á Vg sem vinstri sinnuðu stjórnmálaafli. Almenningur mun væntanlega þurfa að greiða milljarða úr ríkissjóði vegna bannsins. Munum að atkvæði verða ekki keypt nema út á vinsæl mál. Þetta er í annað sinn sem ráðherra Vg vegur að sjávarútveginum með því að kaupa sér atkvæði fyrir almannafé út á óvinsældir kvótakerfisins; áður var það Jón Bjarnason með reglugerð um makrílveiðar sem kostaði hundruð milljóna. Ómálefnaleg viðbrögð Þær ákvarðanir sem Svandís matvælaráðherra tók mánudaginn 22. janúar s.l., þ.e. að sitja áfram og láta endurskoða lögin um hvalveiðar, passa ekki tilefninu. Annars vegar hefði hvaða annar vestrænn stjórnmálamaður sem er sagt af sér – það eru hið eðlilega svar hennar – og hins vegar verða ný lög, sem mögulega heimila hvalveiðibann á grundvelli dýravelferðarsjónarmiða, aldrei afturvirk og koma banninu á vorinu 2023 því ekki við. Svör hennar eru ekki efnisleg eðlileg gagnvart þeim spurningum sem að henni var beint. Þá vísaði hún bótakröfum hvalveiðimannanna til ríkislögmanns til að ekki fari á milli mála hver borgar. Á Svandís erindi í ráðuneytið? Það segir sig sjálft að eftir ákvarðanir sínar, bæði á síðasta ári og þessu, á Svandís ekkert erindi í matvælaráðuneytið. Reikna má með að atvinnuvegurinn hafni henni. Því er eðlilegt að hún stígi til hliðar og feli Katrínu Jakobsdóttur, forsætisráðherra, málaflokkinn. Sem hún hefur nú gert. Ef Svandís á ekki erindi í ráðuneytið virðist ljóst að hún stefnir að kosningum innan skamms; kosningum þar sem hún fer fyrir vinstri mönnum í baráttunni við þá höfuðóvini þeirra sem hún hefur skilgreint – og eru kvótakerfið og Sjálfstæðisflokkurinn. Afstaða Vg til kvótakerfisins Það er reyndar sú mótsögn í þessu máli – þar sem Svandís leikur hlutverk refsivandar yfir sjávarútveginum – að Vg, sérstaklega landsbyggðarhluti flokksins, heldur hlífiskildi yfir kvótakerfinu og gerði það í Jóhönnustjórninni. Siðferði stjórnmálamanna Ef við horfum úr aðeins meiri fjarlægð á málin, verður ljóst að hluti menntamannasamfélagsins og er þá ekki síst átt við háskólana, margir fréttamenn, listafólk og síðast en ekki síst allur almenningur, hefur kallað eftir sterkari siðferðiskennd og aukinni ábyrgð stjórnmálamanna á eigin verkum. Hafa sumir talið vinstri menn leiða þá baráttu, en aðrir, að allir stjórnmálaflokkarnir séu undir sömu sök seldir. Nú blasir við hvort heldur er. Hér skal minnt á að ástandið hefur batnað verulega síðustu misseri og ár. Bakslag vinstri manna Ef Svandísi Svavarsdóttur tekst ætlunarverk sitt – að sameina vinstri menn undir sinni forystu með atkvæðakaupum úr ríkissjóði, vinsælu broti á einni af grundvallareglum vestrænna samfélaga og ákvörðun um áframhaldandi setu í embætti – hefur bakslag átt sér stað í baráttunni fyrir bættu stjórnmálasiðferði. Vinstri menn hafa þá gengið viljugir, óviljugir, á höggstokk pólitísks siðrofs og samþykkt gamla Ísland. Að stjórnmálamenn geti gert það sem þeim sýnist. Lokaorð Flestir stjórnsýslufræðingar og lögfræðingar horfa með ugg á gambít Svandísar Svavarsdóttur. Vinstri sinnaður almenningur virðist ekki endilega velja að búa í þjóðfélagi reglusetningar sem veitir stjórnmálamönnum aðhald – ef á móti standa vinsæl sjónarmið. En höfundur þessara orða getur hins vegar ekki hugsað sér að bakslag í siðvæðingu stjórnmálanna eigi sér stað – með stuðningi skoðanasystkina hans í stjórnmálum. Höfundur er stjórnsýslufræðingur.
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun