Val milli lestrar eða hlustunar námsefnis Guðmundur S. Johnsen skrifar 6. febrúar 2024 10:32 Undanfarna mánuði hefur umræða um íslenskt skólastarf verið óvægin. Sótt hefur verið að kerfinu og jafnvel starfsfólki vegna alþjóðlegs samanburðar PISA. Víst má margt bæta en einnig er mikilvægt að benda á það sem vel hefur verið gert. Sláum skjaldborg um skólakerfið, kennara og stjórnendur og hvetjum þá til góðra verka. Ég vill hér nefna þætti sem skipta lesblinda miklu en bendi jafnframt á nauðsynleg skref til að gera enn betur. Fyrir hvatningu Félags lesblindra á Íslandi, var árið 2006 tekin var upp skimun og lesblindugreiningar í skólakerfinu. Félagið lagði þá áherslu á að skimun hæfist við 10 ára aldur. Þetta var mikilvægt skref í að tryggja jafnari tækifæri til náms. Tveimur árum síðar var kveðið á í lögum um grunnskóla að allir nemendur ættu rétt á kennslu við hæfi og koma ætti til móts við sértæka námsörðugleika, þar með talda lesblindu. Barátta Félags lesblindra fyrir skimum og greiningu í skólakerfinu hefur skilað miklum árangri þótt enn sé nokkuð í land. Fimmti hver lesblindur Félag lesblindra fékk Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands til að kanna umfang lesblindu meðal íslenskra barna og ungmenna. Niðurstaðan var afgerandi. Einn af hverjum 10 nemendum í efri bekkjum grunnskóla sagði lesblindu hafa mikil eða mjög mikil áhrif á frammistöðu sína í námi. Staðfest voru sterk tengsl lestrarörðugleika og kvíða, lágs sjálfsmats og óöryggis. Þessi vanlíðan dregur úr námsáhuga og takmarkar tækifæri og eykur hættu á áhættuhegðun. Kvíði hefur áhrif á lífsgæði barna og ungmenna og getur haft áhrif á hvernig þeim vegnar í lífinu. Fram kom að að fimmti hver nemandi á aldrinum 18-24 ára hefur fengið lesblindugreiningu. Sú staðreynd að rúm tuttugu prósent nemenda eigi við alvarlega lesörðugleika að stríða er mikil áskorun fyrir skólakerfið. Líklegt er að þessi hópur sé nokkuð stærri því nemendur sem glíma við veruleg vandræði eru líklegri til að hafa fengið lesblindugreiningu. Niðurstöðurnar sýndu mikilvægi þess að lesblindugreining sé framkvæmd ekki síðar en á 10. aldursári. Með því er hægt að huga betur að þeim sem eru líklegri til að glíma við kvíða vegna lesblindu. Að greinast seint getur haft mikil og neikvæð áhrif á skólagöngu lesblindra til lengri tíma. Þeir upplifa vanmátt gagnvart bekkjarfélögum og efasemdir um eigin hæfni. Félag lesblindra hefur sent öllum skólum í landinu upplýsingarit þar sem þessar rannsóknarniðurstöður eru reifaðar. Skólarnir eru hvattir til að mæta lesblindum, bæði hvað varðar kennsluhætti, verkefnaskil og próf. Taka þarf tillit til að hópurinn, einkum stúlkur, glími við mikinn kvíða. Mikilvægi félags lesblindra Félag lesblindra vinnur að hagsmunamálum lesblindra og markmiðið er að jafna tækifæri til menntunar, starfs og lífsgæða. Allt frá stofnun þess árið 2003, hefur það unnið markvisst að því að auka vitund og þekkingu á lesblindu. Félagið hefur unnið að hagsmunum ríflega 2.000 félagsmanna, aðstoðað lesblinda, unnið með aðstandendum, kennurum, skólastarfsfólki, yfirmönnum og samstarfsfélögum. Félag lesblindra eru frjáls félagasamtök, sem er rekið eingöngu á sjálfsaflafé án opinberra framlaga. Á næstu misserum mun félagið leggja höfuðáherslu á að hvetja til innleiðingar og aukins vægis stafræns texta í skólakerfinu. Eins og flestir þekkja er burðarstólpi skólakerfisins texti, allir skulu vera fluglæsir og skrifandi. En núverandi textatækni skólakerfisins veldur lesblindum erfiðleikum. Bjóðum nemendum velkomna í textasamfélagið þar sem þeir geta valið milli lestrar eða hlustunar námsefnis. Nýtum stórkostlegar framfarir hljóðtækni og gervigreind sem vex nú ásmegin og styður lesblinda. Aukið stafrænt textaumhverfi auðveldar fleirum nám. Þá sitja lesblindir við sama borð og aðrir. Höfundur er formaður Félags lesblindra á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein PISA-könnun Skóla - og menntamál Grunnskólar Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarna mánuði hefur umræða um íslenskt skólastarf verið óvægin. Sótt hefur verið að kerfinu og jafnvel starfsfólki vegna alþjóðlegs samanburðar PISA. Víst má margt bæta en einnig er mikilvægt að benda á það sem vel hefur verið gert. Sláum skjaldborg um skólakerfið, kennara og stjórnendur og hvetjum þá til góðra verka. Ég vill hér nefna þætti sem skipta lesblinda miklu en bendi jafnframt á nauðsynleg skref til að gera enn betur. Fyrir hvatningu Félags lesblindra á Íslandi, var árið 2006 tekin var upp skimun og lesblindugreiningar í skólakerfinu. Félagið lagði þá áherslu á að skimun hæfist við 10 ára aldur. Þetta var mikilvægt skref í að tryggja jafnari tækifæri til náms. Tveimur árum síðar var kveðið á í lögum um grunnskóla að allir nemendur ættu rétt á kennslu við hæfi og koma ætti til móts við sértæka námsörðugleika, þar með talda lesblindu. Barátta Félags lesblindra fyrir skimum og greiningu í skólakerfinu hefur skilað miklum árangri þótt enn sé nokkuð í land. Fimmti hver lesblindur Félag lesblindra fékk Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands til að kanna umfang lesblindu meðal íslenskra barna og ungmenna. Niðurstaðan var afgerandi. Einn af hverjum 10 nemendum í efri bekkjum grunnskóla sagði lesblindu hafa mikil eða mjög mikil áhrif á frammistöðu sína í námi. Staðfest voru sterk tengsl lestrarörðugleika og kvíða, lágs sjálfsmats og óöryggis. Þessi vanlíðan dregur úr námsáhuga og takmarkar tækifæri og eykur hættu á áhættuhegðun. Kvíði hefur áhrif á lífsgæði barna og ungmenna og getur haft áhrif á hvernig þeim vegnar í lífinu. Fram kom að að fimmti hver nemandi á aldrinum 18-24 ára hefur fengið lesblindugreiningu. Sú staðreynd að rúm tuttugu prósent nemenda eigi við alvarlega lesörðugleika að stríða er mikil áskorun fyrir skólakerfið. Líklegt er að þessi hópur sé nokkuð stærri því nemendur sem glíma við veruleg vandræði eru líklegri til að hafa fengið lesblindugreiningu. Niðurstöðurnar sýndu mikilvægi þess að lesblindugreining sé framkvæmd ekki síðar en á 10. aldursári. Með því er hægt að huga betur að þeim sem eru líklegri til að glíma við kvíða vegna lesblindu. Að greinast seint getur haft mikil og neikvæð áhrif á skólagöngu lesblindra til lengri tíma. Þeir upplifa vanmátt gagnvart bekkjarfélögum og efasemdir um eigin hæfni. Félag lesblindra hefur sent öllum skólum í landinu upplýsingarit þar sem þessar rannsóknarniðurstöður eru reifaðar. Skólarnir eru hvattir til að mæta lesblindum, bæði hvað varðar kennsluhætti, verkefnaskil og próf. Taka þarf tillit til að hópurinn, einkum stúlkur, glími við mikinn kvíða. Mikilvægi félags lesblindra Félag lesblindra vinnur að hagsmunamálum lesblindra og markmiðið er að jafna tækifæri til menntunar, starfs og lífsgæða. Allt frá stofnun þess árið 2003, hefur það unnið markvisst að því að auka vitund og þekkingu á lesblindu. Félagið hefur unnið að hagsmunum ríflega 2.000 félagsmanna, aðstoðað lesblinda, unnið með aðstandendum, kennurum, skólastarfsfólki, yfirmönnum og samstarfsfélögum. Félag lesblindra eru frjáls félagasamtök, sem er rekið eingöngu á sjálfsaflafé án opinberra framlaga. Á næstu misserum mun félagið leggja höfuðáherslu á að hvetja til innleiðingar og aukins vægis stafræns texta í skólakerfinu. Eins og flestir þekkja er burðarstólpi skólakerfisins texti, allir skulu vera fluglæsir og skrifandi. En núverandi textatækni skólakerfisins veldur lesblindum erfiðleikum. Bjóðum nemendum velkomna í textasamfélagið þar sem þeir geta valið milli lestrar eða hlustunar námsefnis. Nýtum stórkostlegar framfarir hljóðtækni og gervigreind sem vex nú ásmegin og styður lesblinda. Aukið stafrænt textaumhverfi auðveldar fleirum nám. Þá sitja lesblindir við sama borð og aðrir. Höfundur er formaður Félags lesblindra á Íslandi.