Skoðun

Laun­þega- eða verk­taka­samningar leik­manna í knatt­spyrnu á Ís­landi

Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar

Stjórn LSÍ lagði fram eftirfarandi tillögu á 78. ársþingi KSÍ er varðar leikmannasamninga:

Leikmannssamningur (professional contract): Samningur sem leikmaður gerir við félag, sem heimilar honum að taka við greiðslum fyrir knattspyrnuiðkun. Samningurinn er launþegasamningur og ber félagið ábyrgð á því að greiða skatt og launatengd gjöld samkvæmt landslögum um launþegagreiðslur.

Samninga og félagaskiptanefnd KSÍ gerði athugasemd sem hljóðaði svo:

Samninga- og félagaskiptanefnd telur fyrirhugaða tillögu varhugaverða af praktískum ástæðum og að hún sé til þess fallin að vera íþyngjandi fyrir félög. Með tillögunni er samningsfrelsi takmarkað mjög verulega án þess að fyrir því séu knýjandi rök. Mjög mismunandi er hvort það henti aðilum að gera launþega- eða verktakasamning og telur nefndin varhugavert að breyta núverandi fyrirkomulagi að því leyti, nema þá að félögin séu sammála um slíka stefnubreytingu.

Þessi mótmæli létu einnig dagsins ljós:

Sömuleiðis hefur verið á það bent af hálfu laga- og leikreglnanefndar KSÍ að ekki megi skylda leikmenn aðildarfélaga til félagsaðildar hjá þriðja aðila, sbr. t.d. 2. mgr. 74. stjórnarskrár (engan má skylda til aðildar að félagi). Hver og einn leikmaður fyrir sig hefur frjálsræði um aðild að félagi.

Það er auðvitað fráleitt að halda því fram að með launþega samningum séu félög að skylda leikmenn til þess að fara í stéttarfélag þegar þeim er frjálst um það að ganga í eða úr þeim. Það tók mig um 12 sekúndur að finna upplýsingar um þetta á netinu og hefðu félögin geta kynnt sér upplýsingar hér.

Undir þessi mótmæli skrifuðu meðal annars stærstu og fjársterkustu félög landsins: Breiðablik, FH, Víkingur og Valur.

Í ársskýrslu frá 2017 um stöðu leikmannasamninga kvenna sem FIFPRO gerði kemur í ljós að aðeins 4% af þeim leikmönnum sem tóku þátt voru með verktakasamninga. FIFPRO hefur barist gegn verktakasamningum vegna bágrar stöðu þeirra og hefur það gengið vel allsstaðar nema á Íslandi. Þetta verður að teljast gangast í berhögg við stefnu Íslands í íþróttamálum. Í raun má segja að stefna knattspyrnuhreyfingarinnar og félaga á landinu á síðasta ársþingi knattspyrnuhreyfingarinnar um það að vilja ekki styðja að auknu öryggi vinnuumhverfis leikmanna er hreint út sagt ótrúlegt.

Þegar ég segi knattspyrnuhreyfingin vísa ég til mótmæla nefnda KSÍ við tillögunni og aðgerðarleysi KSÍ.

Um verktaka og launþega ráðningarsambönd segir Alþýðusambandið svo:

Með raunverulegum verksamningi er átt við samning þar sem annar samningsaðilinn, verktaki, tekur að sér gegn endurgjaldi að sjá um framkvæmd tiltekins verks, þannig að hann ábyrgist gagnaðila sínum, verkkaupa, tiltekinn árangur af verkinu. Samningurinn er þannig milli tveggja atvinnurekenda þar sem annar atvinnurekandinn tekur að sér tiltekið verk fyrir hinn. Ráðningarsamningur er hins vegar samningur þar sem annar aðilinn, launamaður, skuldbindur sig til að vinna fyrir hinn samningsaðilann, atvinnurekanda, undir stjórn hans og á ábyrgð hans gegn greiðslu í peningum og/eða öðrum verðmætum.

Af ofangreindu verður að teljast að knattspyrnuhreyfingin og allar hennar nefndir geti ekki túlkað leikmannasamninga sem verktakasamninga og með ólíkindum að ekkert hafi í þessu verið gert. Þá geta félagslið á Íslandi ekki borið fyrir sig að leikmenn séu verktakar ef ágreiningur kemur upp sjá t.d. mál nr. E-3258/2020 sem Landsréttur staðfesti síðar.

Annað sem kemur til skoðunar er það að ráðningarsamningar eru almennt persónubundnir, sem þýðir að aðilar geta ekki fengið aðra aðila í sinn stað til að efna skyldur sínar skv. samningnum líkt og verktakar geta gert. Launþegi getur sem sé ekki falið öðrum að vinna fyrir sig störf sín og atvinnurekandi getur ekki selt starfsfólk sitt til vinnu hjá öðrum atvinnurekenda. Ekki verður séð að leikmenn geti fengið aðra leikmenn til þess að uppfylla skyldur sínar hjá félagsliði hins fyrrnefnda.

Í Bretlandi er farið eftir ákveðnu prófi til þess að úrskurða um hvort sé að ræða verk- eða launþegasamning en það próf varð til í dómi Ready Mixed Concrete (South East) Ltd v Minister of Pensions and National Insurance, prófið hefur verið þróað áfram yfir árin. Prófið felur í sér þrjú skilyrði sem þarf að uppfylla til þess að um sé að ræða launþegaráðningarsamning, þau skilyrði má sjá hér:

  • Personal service - which means that the ‘employee’ must perform his or her services personally;
  • Control - which in this context is a matter of degree. What will be assessed is whether the ‘employer’ has sufficient control over the ‘employee’ in the performance of his or her work for there to be an employment relationship; and
  • Mutuality of obligation - which, in its simplest form, is usually expressed an obligation on an ‘employee’ to work and for the ‘employer’ to provide or pay for such work (also known as the work / wage bargain).

Í staðalsamningi Knattspyrnusambands Íslands (KSÍ) er ekki sérstaklega kveðið á um að leikmaður sé ábyrgur fyrir árangri sínum eða liðsins sem hann leikur með, en það eru þó skyldur og ábyrgðarþættir sem koma fram í samningnum sem benda til ráðningarsamnings frekar en verksamnings. Í 1. gr. staðalsamnings KSÍ er til dæmis kveðið á um að leikmenn skuli æfa og leika knattspyrnu með félagi sínu á samningstímanum samkvæmt ákvörðunum stjórnar þess og taka þátt í sameiginlegum verkefnum leikmanna félagsins í samráði við stjórn þess. Þetta bendir til þess að leikmaðurinn sé undir stjórn og yfirumsjón stjórnarinnar, sem er meira kennt við ráðningarsamninga. Aðalþjálfari hefur þá stjórnarrétt yfir samningsleikmanni og ber faglega ábyrgð á starfi og árangri liðsins, sem er líka meira kennt við ráðningarsamninga en verksamninga. Þá er ákvæði um það að leikmenn skuli fylgja reglum um undirbúning leikja og nota útbúnað sem félagið ákveður, sem bendir til undirstöðu yfirumsjónar og stjórnar stjórnarinnar yfir starfi leikmannsins.

Þótt ekki sé sérstaklega kveðið á um að leikmaður sé ábyrgur fyrir árangri sínum eða liðsins, benda ákvæði og skyldur í staðalsamningi KSÍ til þess að um ráðningarsamning sé að ræða fremur en verksamning, og að leikmaður sé því launþegi fremur en verktaki á grundvelli samningsins.

Hvað sem því líður má sjá að bersýnilega vantar þekkingu í íslenska knattspyrnu og þá sérstaklega í þau sæti sem taka ákvarðanir af hálfu félags. Við erum jú „amateurar“ þó að leikmenn okkar gefa það ekki í skyn heldur stjórnarmenn.

Ég vona að stjórn LSÍ taki málið aftur upp og að félög með atkvæðisrétt sjái sóma sinn í að vernda leikmenn á landi þessu og samþykki breytinguna.

Höfundur er með LL.M gráðu í íþróttarétti.




Skoðun

Sjá meira


×