Morgunlatte Kristján Friðbert Friðbertsson skrifar 14. mars 2024 06:31 Ég er lítið fyrir kaffi, en í þýsku má finna orðið „morgenlatte“ (latte að morgni) notað með sama hætti og „morningwood“ (morgunviður) er notað á ensku. Vísar sumsé til þess þegar hinn hangandi húsfélagi hreðjanna reynist árrisull. Laglegur limaburður laumar sér svosem inn á áhugasvið margra, hvort sem áhuginn reynist mestur á þeim stórum eða smáum, grönnum eða breiðum. Morgunviður hefur samt aðra merkingu hjá mér. Ég tel það nánast nauðsynlega byrjun hvers dags að vakna með myndarlegan morgunvið í seilingarfjarlægð. Mæli eindregið með því fyrir alla. Já, endilega byrja daginn á því að berja beinvaxið birki augum, nú eða íturvaxna eik. Hvoru tveggja flokkast sem harðviður, hafi fólk áhuga á slíku. Sá viður er þó ekki jafn harður og hinn afríski rauði járnviður (Lophira alata). Sá er svo harður að handverksfólk sem handfjatlar hann lendir hreinlega í vandræðum. Því líklega engin tilviljun að alþjóðlega ber hann einfaldlega nafnið „ekki“. Reynir nokkur í garðinum var aldeilis ánægður að sjá mig um daginn! Blekkingar Ekki er þó allt sem sýnist í þessum málum. Munurinn á mjúkvið og harðvið snýst ekki um hversu mikla örvun tréð hefur hlotið. Ekkert tré vaknar að morgni sem harðviður, en breytist svo í mjúkvið yfir daginn. Nafnið er ekki heldur trygging á stífleika. Mjúkviður getur t.d. verið harðari en sumar harðviðartegundir. Til einföldunar köllum við lauftré harðvið og barrtré mjúkvið. Mjúkviðurinn er oft betri í að minnka svifryk og draga úr vindstyrk, sem kemur sér vel hérlendis. Algengustu tegundirnar á Íslandi eru greni, fura og lerki. Hvort sem viðurinn er harður eða mjúkur, lágvaxinn eða hávaxinn, þykkur eða þunnur bæta tré allt umhverfi. Óháð því hvort fólk kýs að hafa þau t.d. umkringd af þéttum runna, eður ei. Meira að segja fjöruferð er skemmtilegri með rekavið. Trjágróður stórbætir m.a. loftgæði og lýðheilsu. Borgarskógar, líkt og finna má t.d. í Öskjuhlíð og Elliðaárdal, eru auk þess sérlega mikilvægir fyrir fuglalíf og innihalda auðugra lífríki öllum til góða. Grænvöxtur Rannsóknir virðast sýna að græni liturinn geri okkur gott og vafalítið var það liturinn „kópavogsgrænn“ sem gerði „gott að búa í Kópavogi“. Græn svæði eru þó miklu meira en liturinn einn og mikilvægi þess að græn svæði séu ávallt skammt undan, aðgengileg öllum, verður seint ofmetið. Hvert skal halda? Hinn græni Kópavogur býður sem dæmi upp á trjásafn, rósagarð, aldingarð, o.fl. í Meltungu, Kópavogsmegin í Fossvoginum. Svæði Skógræktarfélags Kópavogs við Guðmundarlund er einnig mikið notað til útivistar. Skógræktarfélag Garðabæjar hefur m.a. ræktað upp skemmtilegt svæði í Smalaholti, rétt við Vífilsstaðavatn. Sjálf Vífilsstaðahlíðin er svo hluti af stærsta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins: Heiðmörk. Heiðmörk, ásamt Esjuhlíðum o.fl., er í umsjá Skógræktarfélags Reykjavíkur. Sama áhugamannafélag og byggði upp frábært svæði við Rauðavatn. Reykjavíkurborg hefur svo aukið við útivistarmöguleikana þar. Nær miðborginni standa svo gamli góði Hljómskálagarðurinn ásamt t.d. Klambratúni alltaf fyrir sínu. Grasagarðurinn og raunar Laugardalurinn allur er líka tilvalinn til heimsókna. Í miðbæ Hafnarfjarðar gleður Hellisgerði ávallt. Nær jaðri bæjarins finnst svo Höfðaskógur, fullur af ævintýrum. Hann tilheyrir útivistarsvæðinu við Hvaleyrarvatn, sem Skógræktarfélag Hafnarfjarðar hefur sinnt af miklum dugnaði í áratugi. Þar finnum við einnig suðurenda „græna trefilsins“, sem tengir Helgafell í Hafnarfirði við Esjuhlíðar, gegnum hin ýmsu útivistarsvæði. Trefillinn liggur m.a. gegnum Hamrahlíðarskóg á Úlfarsfelli. Skemmtilegt útivistarsvæði sem Skógræktarfélag Mosfellsbæjar hefur, ásamt öðru, ræktað upp. Sama félag, auk skógræktarfélaga Kjalarness og Kjósarsýslu, sér svo um helming skógræktarsvæðisins Fossá í Hvalfirði á móti Skógræktarfélagi Kópavogs. Utan höfuðborgarsvæðisins eru svo endalausir möguleikar á ýmiss konar útivist. Áðurnefnt svæði við Fossá Í Hvalfirði auk nærliggjandi skógar í Brynjudal eru svokallaðir Opnir Skógar. Sem stendur tilheyra því fyrirkomulagi einnig 15 aðrir skógar víða um land. https://www.skog.is/opinn-skogur/ Njótum Á Íslandi búum við við stórkostlega fallega, en plöntufátæka, náttúru. Landið allt býður upp á hin ýmsu tækifæri til útivistar og á flestum þéttbýlisstöðum má finna fjöldan allan af hverfisgörðum og öðrum grænum svæðum. Einnig skal grípa hvert tækifæri til að heimsækja og minnast á Skrúð í Dýrafirði og Lystigarðinn á Akureyri. Fyrir mitt leyti langaði mig bara að hvetja alla til að njóta náttúrunnar og endilega vera dugleg að leggja rækt við hana. Sama hvaða augum við kjósum að sjá hana. Jafnt innan byggðar sem utan. Í landi með litla, oft unga, hægvaxta og viðkvæma gróðurþekju munar um allt. Hvort sem það er í húsagarði, almenningsgarði, skóglendi eða annars staðar. Höfundur er tölvunarfræðingur og plöntunörd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skógrækt og landgræðsla Mest lesið Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hamingjan grundvallast á gæðum hugsananna Árni Már Jensson skrifar Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Ég er lítið fyrir kaffi, en í þýsku má finna orðið „morgenlatte“ (latte að morgni) notað með sama hætti og „morningwood“ (morgunviður) er notað á ensku. Vísar sumsé til þess þegar hinn hangandi húsfélagi hreðjanna reynist árrisull. Laglegur limaburður laumar sér svosem inn á áhugasvið margra, hvort sem áhuginn reynist mestur á þeim stórum eða smáum, grönnum eða breiðum. Morgunviður hefur samt aðra merkingu hjá mér. Ég tel það nánast nauðsynlega byrjun hvers dags að vakna með myndarlegan morgunvið í seilingarfjarlægð. Mæli eindregið með því fyrir alla. Já, endilega byrja daginn á því að berja beinvaxið birki augum, nú eða íturvaxna eik. Hvoru tveggja flokkast sem harðviður, hafi fólk áhuga á slíku. Sá viður er þó ekki jafn harður og hinn afríski rauði járnviður (Lophira alata). Sá er svo harður að handverksfólk sem handfjatlar hann lendir hreinlega í vandræðum. Því líklega engin tilviljun að alþjóðlega ber hann einfaldlega nafnið „ekki“. Reynir nokkur í garðinum var aldeilis ánægður að sjá mig um daginn! Blekkingar Ekki er þó allt sem sýnist í þessum málum. Munurinn á mjúkvið og harðvið snýst ekki um hversu mikla örvun tréð hefur hlotið. Ekkert tré vaknar að morgni sem harðviður, en breytist svo í mjúkvið yfir daginn. Nafnið er ekki heldur trygging á stífleika. Mjúkviður getur t.d. verið harðari en sumar harðviðartegundir. Til einföldunar köllum við lauftré harðvið og barrtré mjúkvið. Mjúkviðurinn er oft betri í að minnka svifryk og draga úr vindstyrk, sem kemur sér vel hérlendis. Algengustu tegundirnar á Íslandi eru greni, fura og lerki. Hvort sem viðurinn er harður eða mjúkur, lágvaxinn eða hávaxinn, þykkur eða þunnur bæta tré allt umhverfi. Óháð því hvort fólk kýs að hafa þau t.d. umkringd af þéttum runna, eður ei. Meira að segja fjöruferð er skemmtilegri með rekavið. Trjágróður stórbætir m.a. loftgæði og lýðheilsu. Borgarskógar, líkt og finna má t.d. í Öskjuhlíð og Elliðaárdal, eru auk þess sérlega mikilvægir fyrir fuglalíf og innihalda auðugra lífríki öllum til góða. Grænvöxtur Rannsóknir virðast sýna að græni liturinn geri okkur gott og vafalítið var það liturinn „kópavogsgrænn“ sem gerði „gott að búa í Kópavogi“. Græn svæði eru þó miklu meira en liturinn einn og mikilvægi þess að græn svæði séu ávallt skammt undan, aðgengileg öllum, verður seint ofmetið. Hvert skal halda? Hinn græni Kópavogur býður sem dæmi upp á trjásafn, rósagarð, aldingarð, o.fl. í Meltungu, Kópavogsmegin í Fossvoginum. Svæði Skógræktarfélags Kópavogs við Guðmundarlund er einnig mikið notað til útivistar. Skógræktarfélag Garðabæjar hefur m.a. ræktað upp skemmtilegt svæði í Smalaholti, rétt við Vífilsstaðavatn. Sjálf Vífilsstaðahlíðin er svo hluti af stærsta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins: Heiðmörk. Heiðmörk, ásamt Esjuhlíðum o.fl., er í umsjá Skógræktarfélags Reykjavíkur. Sama áhugamannafélag og byggði upp frábært svæði við Rauðavatn. Reykjavíkurborg hefur svo aukið við útivistarmöguleikana þar. Nær miðborginni standa svo gamli góði Hljómskálagarðurinn ásamt t.d. Klambratúni alltaf fyrir sínu. Grasagarðurinn og raunar Laugardalurinn allur er líka tilvalinn til heimsókna. Í miðbæ Hafnarfjarðar gleður Hellisgerði ávallt. Nær jaðri bæjarins finnst svo Höfðaskógur, fullur af ævintýrum. Hann tilheyrir útivistarsvæðinu við Hvaleyrarvatn, sem Skógræktarfélag Hafnarfjarðar hefur sinnt af miklum dugnaði í áratugi. Þar finnum við einnig suðurenda „græna trefilsins“, sem tengir Helgafell í Hafnarfirði við Esjuhlíðar, gegnum hin ýmsu útivistarsvæði. Trefillinn liggur m.a. gegnum Hamrahlíðarskóg á Úlfarsfelli. Skemmtilegt útivistarsvæði sem Skógræktarfélag Mosfellsbæjar hefur, ásamt öðru, ræktað upp. Sama félag, auk skógræktarfélaga Kjalarness og Kjósarsýslu, sér svo um helming skógræktarsvæðisins Fossá í Hvalfirði á móti Skógræktarfélagi Kópavogs. Utan höfuðborgarsvæðisins eru svo endalausir möguleikar á ýmiss konar útivist. Áðurnefnt svæði við Fossá Í Hvalfirði auk nærliggjandi skógar í Brynjudal eru svokallaðir Opnir Skógar. Sem stendur tilheyra því fyrirkomulagi einnig 15 aðrir skógar víða um land. https://www.skog.is/opinn-skogur/ Njótum Á Íslandi búum við við stórkostlega fallega, en plöntufátæka, náttúru. Landið allt býður upp á hin ýmsu tækifæri til útivistar og á flestum þéttbýlisstöðum má finna fjöldan allan af hverfisgörðum og öðrum grænum svæðum. Einnig skal grípa hvert tækifæri til að heimsækja og minnast á Skrúð í Dýrafirði og Lystigarðinn á Akureyri. Fyrir mitt leyti langaði mig bara að hvetja alla til að njóta náttúrunnar og endilega vera dugleg að leggja rækt við hana. Sama hvaða augum við kjósum að sjá hana. Jafnt innan byggðar sem utan. Í landi með litla, oft unga, hægvaxta og viðkvæma gróðurþekju munar um allt. Hvort sem það er í húsagarði, almenningsgarði, skóglendi eða annars staðar. Höfundur er tölvunarfræðingur og plöntunörd.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun