VI. Sköpunar­saga þjóð­sögu – plottið í Síðu­múla raunar há­pólitískt

1. Rannsókn Síðumúlagengis á Guðmundarmálinu

Hvarf Guðmundar Einarsson var rannsakað af Nirði Snæhólm í u.þ.b. viku stuttu eftir hvarfið. Síðasta skýrslan - áður en Erla er yfirheyrð 20. desember árið 1975 - síðasta skýrsla eða vending þeirrar rannsóknar yfirleitt, á hvarfi Guðmundar er frá þriðja febrúar árið 1974, skv. því sem séð verður á gögnunum sem lögð voru til Hæstaréttar á síðustu öld. Tæplega tveimur árum áður en ungmennin eru yfirheyrð vegna hvarfsins. En það á að vera vegna þess að „rannsóknarlögreglunni hefur borist til eyrna“ að Sævar sé hugsanlega viðriðinn hvarf Guðmundar. Í skýrslutöku árið 2016 fyrir endurupptökunefnd, bar Síðumúlagengið fyrir sig minnisleysi varðandi hvaðan þær „upplýsingar“ hafi yfirhöfuð komið, eins og áður var rakið.

Næsta skýrslan í málinu, þó komin með nýtt málsnúmer, er skýrsla Erlu eins og áður var sömuleiðis rakið, í V. grein. Eftir skýrslutökuna er svo Erla um leið gert að samþykkja þá skýrslu formlega fyrir Örn í dómþingi Sakadóms. Örn Höskuldsson sem „fulltrúi“ yfirsakadómara, yfirmaður Síðumúlagengisins, fær að halda dómþing málsins fyrir hönd Sakadóms.

Og þar með vaknar Guðmundarmálið úr værum blundi á nýjan leik, en á allt öðrum forsendum að sjálfsögðu.

Og svo heldur ævintýralega atburðarrásin innan veggja Síðumúlafangelsis áfram göngu sinni. Á næstu dögum fyrir jól er svo náð í Albert Klahn með flugvél um miðja nótt, Tryggvi Rúnar og Kristján Viðar einnig teknir höndum og settir í klefa Síðumúlafangelsisins, í framhaldi af því að þeir eru sagðir vera nefndir af Sævari að þeir hafi haft aðkomu að Guðmundarmálinu, en undirskrift Sævars er hvergi sjáanleg við þá skýrslu, aðeins Eggerts og Sigurbjörns sem og útskýring þeirra hvers vegna undirskrift Sævars vanti! Skýrsla dagsett þann 22. desember. Sem sagt, ekki er annað að sjá en Síðumúlagengið sjálft hafi þar með handvalið alla sakborninga á þessu stigi Guðmundarmálsins, að fyrrabragði, allt áður en undirritaðar skýrslur ungmennanna fara að taka undir með Síðumúlagenginu.

Í framhaldinu eru þeir svo einnig allir dæmdir til gæsluvistar, í „dómþingi Sakadóms“ sem haldið er af Erni innan veggja Síðumúlafangelsis. Ólöglegu vistarverurnar þar sem gengi hans Arnar, Síðumúlagengið, með Eggerti og Sigurbirni (sem varð síðar aðstoðaryfirlögregluþjónn) ræður ráðum og lofum með þó einstaklega vafasömum „yfirheyrslu“ aðferðum. Svo var úrskurðað að sakborningar eigi að sæta geðrannsókn sömuleiðis. Geðrannsókn þessi og fleiri slíkar munu svo vera gerðar með vafasömum aðferðum (t.a.m. tók annar fangi Síðumúlafangelsis stóran hluta af krossaprófi Sævars) sem verður svo ennþá notað af yfirvöldum eftir aldamótin síðustu í málinu, þá til að varpa ljósi á falskar játningar, innri „veikleika“ eða þvíumlíkt sem eigi að útskýra, að hluta til, „játningarnar“ eða eitthvað á þá leið. Þó hvergi gaumgæft yfir þessa mikilvægu tímalínu sem hér er farið yfir, af einhverjum ástæðum. Og svona látið eins og veikleikum sakborninga sé nú líka um að kenna, hvernig fór sem fór. Sárlega skortir hins vegar að þessari stórmerkilegu atburðarrás rannsóknar Síðumúlagengisins sé gerð fullnægjandi skil og hvað svo sú atburðarrás sýni fram á í raun og veru. Ef hægt er að draga slíkar ályktanir. Þess í stað málið skrifað á „mistök“ eða eitthvað á þá leið. En hins vegar þegar svo atburðarrás þessi, rannsókn Síðumúlagengisins, er gerð rækileg skil, þá er í raun og veru útilokað að hægt sé að draga aðra skynsamlega ályktun en þá, að um meðvitaða ráðagerð – plott - sé um að ræða hjá Síðumúlagenginu. Síðumúlagengið er að hanna einhverja tiltekna atburðarrás, fyrir (þar sem hér er komið við sögu) ótilgreindan tilgang.

1.1 Guðmundarmálið hefst – Tryggvi, Kristján og Albert bætast í hópinn í meintri skýrslu Sævars, skýrslan einungis undirrituð af Síðumúlagenginu

Daginn eftir skýrslutöku „vitnisins“ Erlu og úrskurð Arnar fyrir hönd Sakadóms um „vitnið“ í Guðmundarmálinu, kemur spádómsgáfa gengisins aftur að góðum notum. Fyrir hádegi þann 21. desember ‘75 er Viggó leigubílsstjóri færður inn í Síðumúlafangelsi og yfirheyrður af Eggerti og Sigurbirni, fyrst í hálftíma, svo geymdur í klefa og svo yfirheyrður aftur í um klukkustund. Láðist víst að skrá niður þessar yfirheyrslur en rannsóknargögn liggja ekki fyrir um þær. Dagbók Síðumúla skráir svo því næst símtal þar sem Örn segir við Eggert hann vera á leiðinni. Viggó svo geymdur og Örn kom innan tíðar og fundaði með Síðumúlagengi sínu, með þeim Eggerti og Sigurbirni vegna „viðkomandi máls“. Svo er byrjað að yfirheyra Sævar og Viggó látin laus nokkru síðar. Sævar áttar sig sömuleiðis á því, að á þessu tímabili, í kringum ferð til Kaupmannahafnar, hafi Viggó þessi verið að skutla honum mikið og þar með gæti haft að geyma mögulega fjarvistarsönnun sína í Guðmundarmálinu. Skv. þeim gögnum sem þó hafa fundist úr ávana- og fíkniefnadómsstólnum hvað Sævar varðar, er Viggó þessi einmitt mikið að skutla Sævari þvers og kruss dagana, allavega fyrir og eftir hvarf Guðmundar, en jafnvel mögulega á sama tíma og Guðmundur hvarf. Eins og áður var rakið kom það þjóðskjalasafninu á óvart að „málsmappan“ merkt máli Sævars sé týnd, af óútskýrðum ástæðum – en Sævar var undir smásjá fíkniefna lögreglunnar á þeim tíma sem Guðmundur hverfur.

Bréf þjóðskjalasafns dags. þann 14. júní árið 2018, lýsir því að hafa heimild fyrir fíkniefnamáli Sævars merkt nr. 2871/74 hjá ríkissaksóknara (upphaflega sent frá Sakadómi í ávana og fíkniefnum [SÁF] til ríkissaksóknara), en málsmöppu með því númeri finnst svo ekki í málasafni ríkissaksóknara, þrátt fyrir að eiga vera geymd þar. Það er óheppilegt fyrir mögulega fjarvistarsönnun Sævars í Guðmundarmálinu. Þá er einnig annað frávik að finna hvað þetta atriði varðar en gögn Viggós leigubílstjóra um ferðir sínar sem eftir atvikum gæti leynst fjarvistarsönnun fyrir Sævar sömuleiðis, gögn um leigubílaferðir Viggós eru send tvisvar til Síðumúlagengisins. Hvers vegna? Það er útskýrt á þann hátt, að fyrri sending gagnaskráninga á bílferðum Viggós, hafi raunar reynst röng. Þar með þurfti að senda aftur gögn, með þá væntanlega „réttum“ bílferða skráningum, til Síðumúlagengisins. Áhugaverð frávik hvað þetta mikilvæga atriði snertir sem gæti varðað fjarvistarsönnun Sævars í Guðmundarmálinu. Hins vegar fær greinarhöfundur ekki séð hvaða ályktun megi draga af þessum frávikum. Hvort sem túlka megi sem vísbendingu um óeðlileg afskipti gagna sem gætu hjálpað málstað Sævars, ellegar einfaldlega eðlileg frávik, skal ekkert fullyrt.

En spádómsgáfa eða heppni Síðumúlagengis felst í því að átta sig snemma á að þessi Viggó verður einmitt mjög verðugur til yfirheyrslu – á þeim tímapunkti þegar það á ekki að hafa einu sinni verið byrjað að yfirheyra Sævar, hvorki í Guðmundar né Póstsvikamálinu. Það sem búið er að fara yfir, greina og rökstyðja, fyrirfram vitneskju Síðumúlagengis áður og hvernig hún er notuð sbr. V. grein, er þó allrar athygli vert að sjá þessa yfirheyrslu Viggós leigubílstjóra á þessum snemmbúna tímapunkti í rannsóknar Guðmundarmálsins. Enda á síðari stigum verður svo þessi sami Viggó talinn geta átt möguleika á því að hafa að geyma fjarvistarsönnun fyrir Sævar í Guðmundarmálinu. Sterk vísbending um að Síðumúlagengið sé, enn og aftur, með enn aðra fyrirfram vitneskju um eitthvað mikilvægt atriði og vilja því athuga strax með þennan Viggó leigubílstjóra.

Enda er þetta atriði það eina sem tengir Viggó þennan við málið, þannig hvað annað gat Síðumúlagenginu dottið í hug með að yfirheyra þennan leigubílstjóra? Gísli Guðmundsson, rannsóknarlögreglumaður sem tekur furðulega við þriðju rannsókn Guðmundar á síðari stigi, og eftir sakfellingu Guðmundarmálsins í Sakadómi, rekur augun í þetta atriði. En Gísli, rannsóknarlögreglumaður þessi, tiltekur þrjátíu atriði í skýrslu sinni þar sem hann skrásetur samskipti sín við Sakadóm sem dagsett er þann 13. jan. 1977 og segir í atriði nr. 30 það vera „eitt af því þýðingarmesta sem eftir er að kanna, er hvort Viggó Guðmundsson, leigubílstjóri hafi ekið þessu fólki […]“. Samkvæmt dagbók Síðumúla, virðist það þó hafa verið athugað þarna strax í upphafi málsins, með yfirheyrslu á þessum sama Viggó, þrátt fyrir að engin skýrsla hafi verið skrásett.

Gísli Guðmundsson kom með marga grundvallar punkta sem þyrfti að athuga nánar með, ef einhvern tíma hafi yfirhöfuð verið áhugi á raunverulegri rannsókn á mannshvarfi. Gísli þessi fékk þó ekki að rannsaka þetta mál lengi. En áhugavert í samhengi tímalínunnar sem hér er verið að greina, að þessi sami Viggó hafi einmitt verið yfirheyrður i raun fyrstur manna á eftir „vitninu“ Erlu Bolladóttur, hvað varðar endurvakta rannsókn á hvarfi Guðmundar! Strax morguninn eftir skýrslu Erlu, eða þann 21. des. ’75. Eftir það var svo logninu hans Sævars á undan storminum lokið, en er fyrst yfirheyrður af Síðumúlagenginu, eftir að hafa dúsað í gæsluvarðhaldi frá 12. desember, nú fyrst yfirheyrður eftir hádegi þann 21. desember. En auðvitað ekki fyrir póstsvikinn sem hann var úrskurðaður í gæsluvist fyrir, heldur vegna þessarar nýju rannsóknar á hvarfi Guðmundar Einarssonar. Rannsókn sem verður að sjálfsögðu mjög tafsöm og erfið.

Þann 21. desember er sum sé skráð, ekki í skýrslu þó, en skv. dagbók síðumúlafangelsis, að Sævar hafi verið yfirheyrður rétt fyrir þrjúleytið, af Eggerti og Sigurbirni. Um sjöleitið hafi verið gert smá hlé og svo hafi verjandi Sævars mætt í tvo klukkutíma um níuleytið. Skýrslutökunni hafi svo lokið um tvöleytið eftir miðnætti. Um tíu klukkutíma löng yfirheyrsla ef við tökum frá einn klukkutíma í matarhlé. Engin skýrsla eða rannsóknargögn önnur liggja fyrir um þessa yfirheyrslu. Daginn eftir, þann 22. des., er Sævar aftur til yfirheyrslu frá 11:00-13:00 en skýrsla liggur ekki fyrir um þá yfirheyrslu. Svo byrjað aftur kl. 14:00-19:00. Þá eiga Jón Oddsson verjandi Sævars og Örn Höskuldsson að mæta í yfirheyrsluna kl. 15:30 sem lauk klukkan 19:00. Sú skýrsla var áður vísað til, en nöfn Tryggva Rúnars, Kristjáns Viðars, Alberts og Viggó koma fyrir.

Þó ber mikinn varhug að ætla Sævari að hafa nefnt þessi nöfn. Sérstaklega þar sem enga undirskrift Sævars sé að finna, en áhugavert hvernig Síðumúlagengið vill eigna alltaf einhverjum öðrum en sér sjálft, ástæður eða forsendur fyrir stakkaskiptum í málinu. Síðumúlagengið handvelur þarna fullt af fólki, skilgreinir sem sakborninga eftir atvikum, en vill eigna öðrum tilurð þess. Málið var svo aftur spáð af Erni Höskuldssyni um að ætti akkúrat eftir að verða bæði „tafsamt“ og „erfitt“. Svo sannreynist það heldur betur með ákvörðum sjálfs Síðumúlagengisins, eins og þessari, að blanda fullt af fleira fólki í málið.

1.2 Skýrsla Alberts, með Toyota bifreið sem breyttist síðar í VW bjöllu, eftir að hafa verið fluttur með leiguflugvél til Reykjavíkur

Eftir þessa yfirheyrslu og um kvöldið, þann 22. desember 1975, var fært í dagbók Síðumúlafangelsisins að sýslumaðurinn á Seyðisfirði hafi hringt í Eggert rannsóknarlögreglumann og neitað að handtaka manninn sem um hafi verið beðið nema til kæmi úrskurður eða skeyti. Þar er þá verið að meina varðandi Albert. Dagbókin rekur að þar sem ekki hafi verið hægt að senda skeytið hafi ráðuneytisstjórinn í dómsmálaráðuneytinu verið látinn hringja í sýslumanninn. Skömmu fyrir miðnætti hafi tveir lögreglumenn lagt af stað í leiguflugvél til Egilsstaða til að sækja manninn og hafi þeir komið með hann í Síðumúlafangelsið klukkan 05:00, aðfaranótt Þorláksmessu.

Á Þorláksmessu hafi svo aftur verið reynt að fá Sævar til yfirheyrslu en hann neitaði að tjá sig án réttargæslumanns, þá hafi Síðumúlagengið reynt að ná í Jón Oddsson en ekki gengið. Því næst hafi Sævar aftur verið færður til yfirheyrslu en ekkert gengið. Þá hafi Albert verið tekin til yfirheyrslu.

Í skýrslu þeirri dags. 23. des. ’75, segir Albert að rannsóknarlögreglan hafi tjáð honum að Sævar hafi sagt að hann Albert hafi verið að skutla Sævari eftir að einhver átti að hafa verið barinn á Hamarsbraut 11.

Síðumúlagengið hefur þetta eftir Sævari án þess að nein undirskrift Sævars fylgdi skýrslu hans eins og áður var rakið, sbr. kafla 1.1, en Síðumúlagengið virðist fá Albert með þessu til að velta vöngum yfir einhverri mögulegri bílferð, einhvern tíma fyrir löngu. Sú atburðarrás sem birtist í skýrslu Alberts inniheldur svo heldur betur innra ósamræmi, þar sem Albert getur hvorki útskýrt upphafið né endann á atburðarrásinni og var raunar ómöguleg í grunninn því hann hafði ekki þá bifreið til umráða sem frásögnin byggir á, á þeim tíma. Lýsing Alberts er hins vegar ekki í ósamræmi við lokasetningu skýrslu Erlu, þremur dögum áður, sem tekur sérstaklega fram að hefði bifreið komið á Hamarsbraut 11, þá hefði Erla ekki tekið eftir henni. Nú er ljóst við hvaða bifreið var átt, sem Erla hafði ekki tekið eftir, sem var þá sýnilega höfð í huga Síðumúlagengisins, strax við skýrslutöku Erlu. Það rennir stoðum undir fyrirfram vitneskju um framtíðar framburð.

Albert lýsir kynnum sínum af þeim Kristjáni Viðari og Tryggva skv. skýrslunni og lýsir þeim bíl sem hann ók þeim félögum oft í, gulri Toyota.

Nokkuð síðar átti reyndar eftir að koma í ljós að Albert hafi ekki haft þessa bifreið til umráða á þessu tímabili heldur Volkswagen bjöllu, og þurfti því síðar meir að lagfæra alla vitnisburði sakborninga og skipta út einni bifreið, fyrir aðra, þar sem geymslupláss þeirrar bifreiðar var raunar hinum megin í bílnum. En gott og vel. Þannig það má telja raunsætt að frásögn þessi sé sömuleiðis handleidd áfram af Síðumúlagenginu, rétt eins og með skýrslutöku Erlu nokkrum dögum fyrr. Það sést sömuleiðis á því þegar Albert man nú þetta ekki alveg en ýmislegt gæti hafa verið margskonar. Eins og hann viti ekki hvort hann hafi ekið einhverjum að Hamarsbraut, eða þá hvað klukkan hafi verið, eða hvernig stóð yfirleitt á komu hans Alberts þangað þessa nótt.

Skýrslan heldur síðan áfram og rekur hvernig pokar, eða eitthvað eins og pokar, eða kannski poki eða eitthvað þannig hafi verið komið fyrir í farangursplássið.

Síðan á að hafa verið ekið eitthvað Keflavíkurveginn, fram hjá álverinu í Straumsvík og beygt einhvers staðar og þeir Sævar, Tryggvi og Kristján hafi komið þessum pokalega farangri út. Þessi leiðangur frá Hamarsbraut og að þeim áfangastað er með ítarlega tilgreind smáatriði, sem líkist því sem finna má í skýrslu Erlu, sbr. kafla 1.2 í V. grein. Eins og með lykilinn. Úr glugganum til Sævars og um leið aftur til Alberts eftir opnun farangursgeymslunnar.

Þetta hafi svo átt að taka 15-30 mín. að fjarlægja þennan þunga og ómeðfærilega huldufarangur úti í myrkrinu og komu svo til baka lausir við þann huldufarangur!

Síðan alveg í lok skýrslunnar segir, að Albert muni ekki alveg hvert hann ók þeim til baka. Þar með man hann hvorki upphafið né endann á bifreiðartúr sínum, né tilefnið. En á leiðinni „til baka“ einhvers staðar, hafi Sævar svo sérstaklega tekið fram við Albert, að þetta hafi verið lík í pokanum! En Albert tekur þó fram að það hljómaði svo fáránlega að hann tók ekkert mark á því. Gott og vel, en af hverju spurði Albert aldrei vini sína hvers vegna þeir væru að fara í þennan stórfurðulega bíltúr? Það lýsir ákveðnu innra ósamræmi, því þessi dularfulla ferð í hraunið og með þungan poka og tekið langan tíma að skila og svo að Sævar átti að hafa tjáð honum að þetta hafi verið líkflutningur, það hafi Alberti fundist alveg fáránlegt, án þess þó einu sinni að spyrja hvað í fjáranum hann væri að skutlast með þá yfirhöfuð þegar á ferðinni stóð. Og svo eiga þeir aldrei að hafa rætt þetta neitt frekar. Það dregur verulega úr trúverðugleika þess að þessi ítarlega tilgreinda atburðarrás dularfullu ferðarinnar með huldufarangurinn hafi komið frá Albert. Og með lokasetningu úr skýrslu Erlu í huga (úr kafla 1.2 í V. grein), um að hefði bifreið verið fyrir utan þá hefði Erla ekki heyrt í henni, þá passar sá furðulega tilgreindi útúrdúr í skýrslu Erlu eins og púsluspil við ætlaða ráðagerð Síðumúlagengis um hönnun og þróun málsins.

Svo reyndar leiðréttir Albert að hann hafi verið sérstakur vinur Tryggva Rúnars eins og hann á að taka fram í upphafi skýrslunnar, hann hafi umgengist hann Tryggva líka en aðeins í með Kristjáni eða Sævari.

Athygli vekur að í dagbók fangelsisins var skráð að farið hafi verið með Albert Klahn í leiðangur út í bæ klukkan 14:25, á meðan skýrslutökunni stóð. Ekki kemur fram hvenær leiðangrinum hafi lokið. Þá eru rannsóknargögn ekki til um leiðangurinn og ekkert bókað um hann í lögregluskýrsluna. Athygli vekur einnig að þrátt fyrir að eiga vera að lýsa ökuferð, þar sem hann sjái Sævar, Tryggva og Kristján vera burðast með eitthvað þungt í farangursgeymsluna og svo úr farangursgeymslunni, þá hafi honum fundist fullkomlega fjarstæðukennt að trúa meintum orðum Sævars um að þetta hafi verið lík, sem kemur fram í lok skýrslunnar. Án þess þó að Albert eigi að hafa dottið í hug að spyrja um tilgang þessa sérkennilegu bílferðar. Það væri bara fullkomlega eðlilegt að skutla vinum sínum tilgreinda ferð út í hraun, þar sem þeir eru að burðast með eitthvað, án þess að vilja svala forvitni sinni um hvað væri eiginlega á seyði, af hverju hann væri yfirhöfuð að skutla þeim út í hraun! Það sýnir fyrst og fremst fram á innra ósamræmi í vitnisburði þessum sem Albert skrifar undir, degi fyrir aðfangadag. Örn, sem fulltrúi yfirsakadómara, gerir svo dómþing í Síðumúla og lætur Albert skrifa undir það líka og úrskurðar í 45 daga gæsluvist.

1.3 Náð í Tryggva og Kristján í Síðumúlafangelsið

Á meðan yfirheyrslunni hans Alberts stóð var Tryggvi Rúnar Leifsson færður í Síðumúlafangelsið klukkan 14:15 samkvæmt bókun í dagbók fangelsisins. Tryggvi kvaðst ekki vita neitt og var úrskurðaður í gæsluvarðhald í allt að 90 daga ef Erni sem gerði Sakadómsþing í fangelsinu eftir skýrslutökuna.

Þá eftir skýrslutökuna hans Alberts er náð í Kristján, færður í Síðumúlafangelsið kl. 17:30, klukkustund síðar tekinn til skýrslutöku með réttarstöðu sakbornings.

Þá er til rituð skýrsla af Kristjáni en hún ekki undirrituð af Kristjáni né öðrum en þó tekur Eggert rannsóknarlögreglumaður sérstaklega fram að Kristján hafi ekki skrifað undir „Er til átti að taka, þá neitaði Kristján að skrifa undir skýrslu þessa og yfirleitt tjá sig nokkuð um mál þetta“. Næstum eins og hann hafi ekki sagt neitt en skýrslan samt rituð þar sem átti að vera haft eftir honum?

Svo heldur Örn að vanda dómþing í Síðumúlafangelsinu fyrir hönd Sakadóms og úrskurðar Kristján í 90 daga gæsluvarðhald. Þann 23. des. ’75 þá heldur Örn Höskuldsson öll þessi „dómþing Sakadóms“ fyrir hönd Sakadóms sem fulltrúi og á sama stað, sem sagt í Síðumúlafangelsinu (en „dómþingin“ þann 23. des. voru í raun haldin um leið og eftir að tiltekinn sakborningur eða vitni var nýbúið að gefa skýrslu til þeirra sömu manna sem störfuðu undir Erni). Þetta er svo rakið t.a.m. af endurupptökunefnd með svolítið formlegum hætti, sbr. varðandi Tryggva þennan dag: „Í kjölfarið var Tryggvi Rúnar færður fyrir sakadóm Reykjavíkur“. Tryggvi var formlega séð kannski „færður til Sakadóms“, en hann sjálfur var ekkert færður um set. Sakadómur var í raun færður yfir hann í sama fangelsi sem hann þá þegar var í og þar heldur Örn þessi „dómþing Sakadóms“. Eftir að hafa jafnvel tekið þátt í yfirheyrslunni sjálfur og síðan bara látið kvitta svona tvöfalt fyrir um leið en það kallað því formlegheitum að hafa verið „færður fyrir Sakadóm Reykjavíkur“. Svo því sé haldið til haga hvað það raunverulega þýðir.

1.4 Gæsluvistarúrskurðir í Guðmundarmálinu

Svo er Sævar „færður fyrir Sakadóm Reykjavíkur“ sem auðvitað þýðir bara að réttargæslumenn þurfi (svona almennt séð kannski) að vera viðstaddir í Síðumúlafangelsinu og Örn hafi þurft að vera inni í klefanum sömuleiðis, að auk þeirra, eftir atvikum, Eggerti og Sigurbirni. Oddgeir lögmaður aðstandenda Sævars tók saman fyrir endurupptökumálanna fyrir Hæstarétti árið 2018, t.a.m. að það gekk nú ekki alveg upp á þessum dómþingum, þá voru oft vitni skráð fyrir dómþingunum, sem voru einnig skráð á annan stað á sama tíma, eða stundum ekki komin í hús einu sinni skv. skráningu. Þannig þetta virðist bara hafa verið kvittað við tækifæri í stað eiginlegrar votts um hvað hafi farið fram á „dómþingingu“ eða „réttarhöldunum“ o.s.frv. og þá meira að segja virðist sem „réttarhöldin“ geti hafist án þess að Örn sé einu sinni viðstaddur, sem þó átti þá að vera þessi fulltrúi Sakadóms Reykjavíkur þarna í Síðumúlafangelsinu, sbr. þessa Þorláksmessu eftir skýrslutilraun yfir Sævari. Í dagbók Síðumúlafangelsisins kemur fram að Sævar hafi verið tekinn fyrir klukkan 18:45 og hafi réttargæslumaður hans varið á staðnum (sem var fátíð sjón). „Fimm mínútum síðar (?) hafi Örn Höskuldsson, fulltrúi sakadóms Reykjavíkur, komið (?) og þá slitnað upp úr viðræðum í réttinum.“ Svo eru engin rannsóknargögn til um þetta, greinilega, óskráða, réttarhald. En Sævar svo færður í klefa sinn til viðtals ásamt Jóni Oddssyni og Sigurbirni Víði.

Í gæsluvarðhaldsúrskurðum sínum þennan dag, tekur Sakadóms fulltrúin Örn fram tvennt sem átti að hafa leitt til þessarar gæsluvistar, í allt að 90 daga. Að hafa haft tal af „vitninu“ Erlu og svo „manninum“ Albert. Spurningunni um réttarstöðu Alberts því sýnilega ósvarað á þessum tímapunkti, þrátt fyrir að vera forsenda lögmætrar skýrslutöku í sakamáli. Þær yfirheyrslur og skýrslur hafa þegar verið raktar og telja verður að hafi báðar verið handstýrðar af Síðumúlagenginu, hvað efnisinntak þeirra varðar. Ekkert annað var vísað til sem grundvöll fyrir gæsluvist og nú var sem sagt búið að fá hópinn saman sem átti eftir að „rannsaka“ nánar hvernig væri viðriðinn hvarfið hans Guðmundar. „Rannsókn“ Síðumúlagengis snýr nú eingöngu að meintum vitnisburðum þeirra svo í framhaldinu, sem fást þarna innan veggja fangelsisins, skýrslur þær sem geta til um þær yfirheyrslur, en meirihluti þeirra standa eftir óskráðar. Þá hefur að hluta til verið rakið, m.a. af starfshópi innanríkisráðuneytis sem gaf út skýrslu árið 2013, hvaða aðferðum sakborningar voru beittir

Til að taka helstu atburði tímalínunnar saman skýrir næsta yfirlitsmynd.

Þegar hér er komið við sögu er því búið að koma öllum helstu „sakborningum“ fyrir í Síðumúlafangelsinu, allir að frumkvæði Síðumúlagengis sjálfs enda engar aðrar undirskriftir á þeim skýrslum þar sem annað er ætlað. Skýrslan hans Sævars t.d. þar sem hann á að hafa nafngreint mennina fyrst, er ekki undirrituð af honum heldur eingöngu af Síðumúlagenginu, rannsóknaraðilum. Þannig má sjá að það eru rannsóknarlögreglumennirnir sjálfir sem spyrða hópnum saman í gegnum Sævar, þó það vanti undirskriftina hans Sævars.

Næsta dómþing Arnar verður svo haldið 11. janúar árið 1976 sem er allra athygli vert, en þar á atburðarrásin í Guðmundarmálinu, af úrskurðinum að dæma, vera farin að „skýrast“ eitthvað. Í millitíðinni sem ekki verður gerð sérstök skil hér, voru sakborningar allir settir á lyfjakúr, pyntaðir og ruglað í þeim, svo kreist út einhver saga um Guðmund – sem þó átti ekki eftir að koma heim og saman við staðreyndir. En af hverju og hvernig er svo komið með Geirfinnsmálið inn í þessa rannsókn? Sem sagt, inn í þetta nýlega umbreytta póstsvikamál sem stökkbreyttist í rannsókn á hvarfi Guðmundar? Það vill svo til að Geirfinnsmálið, rétt eins og með Guðmundarmálið, er skellt á borð án neins sýnilegs rökrétt samhengis af rannsókninni að dæma, ástæðu eða rökstuðningi og auðvitað fyrir atbeina rannsóknaryfirvalda sjálfra, Síðumúlagengisins, en ekki skilgreindu sakborninganna sem höfðu þá verið handvaldir inn í Síðumúlafangelsið af sama rannsóknaryfirvaldi!

2. Hvarf Geirfinns Einarssonar blandað inn í rannsókn Síðumúlafangelsis – Bréf Valtýs Sigurðssonar

Það var þann 22. janúar árið 1976, að rannsakendur Síðumúla fóru að skrásetja í nafni sakborninga, Sævars, Erlu og Kristjáns upplýsingar um hvarf Geirfinns Einarssonar, sem eigi að tengjast klúbbmanni eða Magnúsi Leópoldssyni. Fyrri kafli lýsti rannsókn í Guðmundarmálinu, það stökkbreyttist eins og þruma úr heiðskíru lofti, úr barnalegu póstsvikamáli, yfir í mannshvarfsmál, að tilstuðlan Síðumúlagengisins. En hvenær sjást merki þess að nú eigi sömuleiðis að troða Geirfinnsmálinu inn í rannsóknina sem var framin innan veggja Síðumúlafangelsisins? Skv. skýrslum Síðumúlarannsóknarinnar byrja Sævar, Kristján og Erla, „sjálfstætt“ að segja frá Geirfinnsmálinu, með klúbbmanna tengingu, þann 22. janúar. Hins vegar má sjá merki þess að það hafi nú verið planið - plottið - allan tímann og fyrirfram vitneskja virðist vera til staðar um það að ungmennin eigi einmitt eftir að tala um Geirfinnsmálið og blanda klúbbmönnum í það.

Í frétt Alþýðublaðsins þann 9. janúar árið 1976 er spurt: ,, Er hvarf Guðmundar skylt Geirfinnsmálinu?“ Þá nefnir blaðið að hvarf Geirfinns hafi ,, skotið upp kollinum i tali manna á nýjan leik, við hulu þá er sviptist af hvarfi Guðmundar Einarssonar“. Sigursteini Mássyni blaðamanni, finnst þetta grafalvarlegt sem það er, því hvaðan kemur spádómsfærni Alþýðublaðsins að sakborningar ættu eftir tvær vikur að fara segja allt það létta (það sem skrifað var fyrir þau) um Geirfinnsmálið, tveimur vikum áður en sakborningar sjálfir vissu það?

Einum degi á undan frétt Alþýðublaðsins hins vegar, er Valtýr Sigurðsson partur af þessum órannsakanlegum vegum spádómsgáfunnar. Í bréfi dagsett 8. janúar tekur Valtýr fram að hafa afhent ríkissaksóknara gögnin úr gömlu Geirfinnsrannsókninni. Svona næstum því eins og eða bara sem sönnun fyrir því að menn innan kerfisins væru að undirbúa að hefja nýja eða endurnýjaða rannsókn á hvarfi Geirfinns, af einhverjum ástæðum.

Bréf Valtýs Sigurðssonar er dagsett 8. janúar 1976 þar sem hann segir:

„Í framhaldi af samtali yðar herra ríkissaksóknari, hafa yður nú verið send gögn varðandi hvarf Geirfinns Einarssonar, Brekkubraut 9, Keflavík sem hvarf þann 19. nóvember 1974. Gögn þessi sem bæði eru skýrslur og ýmis rannsóknargögn varðandi mál þetta, voru afhent á skrifstofu yðar þann 5. þ.m.“

Með öðrum orðum, tólf dögum áður en Geirfinnsmálið blandast formlega í Guðmundarmálið, þegar sakborningar eiga að hafa munað einhverja sögu úr Keflavíkurferð um köfun eftir spíra í yfirheyrslu Síðumúlagengisins, þá er Valtýr Sigurðsson rannsóknarlögreglumaður eða dómarafulltrúinn að senda Síðumúlagenginu eða ríkissaksóknara, gögn Geirfinnsrannsóknarinnar úr Keflavík, þ.e.a.s. frumrannsóknin á hvarfi Geirfinns sem hafði fjarað út í buskann, gögn þeirrar rannsóknar nú allt í einu send manna á milli innan kerfisins, m.a. hafa þá skýrslur Guðmundar Agnarssonar væntanlega fylgt með þeim gögnum. En skýrslur þær virðast hafa verið frummynd að handriti því sem Sævar, Erla og Kristján eru öll látin fara með „sjálfstætt“ og skráðar eru þann 22.-24. janúar 1976, 17 dögum eftir að Valtýr dagsetur gagnaafhendingu sína. Nánar er farið yfir hvernig sá vitnisburður Sævars, Erlu og Kristjáns getur ekki talist vera neitt annað en skáldaður í höndum yfirheyrsluaðila, með fyllerísröfl Guðmundar Agnarssonar sem sína fyrirmynd, í grein sem finna má hér:

Hvað samhengið í grein þessari varðar, skiptir máli að varpa ljósi á aðdraganda þess og hvernig nákvæmlega Geirfinnsmálinu er spyrt við Guðmundarmálið í rannsókn Síðumúlagengisins. Ungmennin eru í Síðumúlafangelsinu um jólin og eftir áramót í ævintýralega löngum yfirheyrslum, á ýmsum lyfjum vegna Guðmundarmálsins. Á þeim tíma, eða þann 5. janúar 1976, sendir Valtýr Sigurðsson gögn Geirfinnsmálsins (sem legið hafði í dái og hvergi borið á góma í rannsókninni í Síðumúlafangelsinu) til ríkissaksóknara. Valtýr skrásetur bréf sitt um gagnaafhendingu Geirfinnsmálsins til ríkissaksóknara 8. janúar. Daginn eftir taka fjölmiðlar við en í frétt Alþýðublaðsins þann 9. janúar árið 1976 er spurt: ,, Er hvarf Guðmundar skylt Geirfinnsmálinu?“ Og svo loks byrja ungmennin í Síðumúlafangelsinu að apa upp frásögn sem var að finna í þeim nýlegu færðu gögnum, þann 22. janúar 1976.

Til að sýna enn fremur fram á framkvæmdina þá áður en ungmennin segja neitt um Geirfinn í skýrslu eða ferð til Keflavíkur, þá má finna í gögnum endurupptökunefndarinnar, minnispunkta rannsóknarlögregluþjóna, Síðumúlafangelsisins, þar sem krotað er á minnisblað rannsóknaraðilana, G.E., M.L, þann 21. janúar, einum degi á undan skýrslum Sævars, Kristjáns og Erlu. En skrásetta sagan sem er sögð koma frá ungmennunum, tengja [G]eirfinn [E]inarsson og [M]agnúsar [L]eópoldsson klúbbmanns saman í hættuför spíraköfunar í Keflavík.

2.1. Rannsókn á tveimur mannshvörfum

Rannsókn Guðmundarmálsins varð til í höndum Síðumúlagengisins eftir falsaðan aðdraganda póstsvikamálsins og eftir að Örn Höskuldsson hélt því fram í gæsluvarðhaldsúrskurði sínum í póstsvikamálinu í upphafi, að „póstsvikamálið“ ætti eftir að vera „tafsamt“ og „erfitt“ þá kom það á daginn, að Síðumúlagenginu „barst til eyrna“ að Sævar var viðriðinn Guðmundarmálið. Svo vatt það upp á sig þegar Valtýr Sigurðsson sendir gögn Geirfinnsmálsins til ríkissaksóknara og svo tengir Alþýðublaðið málin saman. Í framhaldinu krafsar Síðumúlagengið minnispunkta um Geirfinn og allavega einn klúbbmann (G.E., M.L.) og svo loksins - verður svo Geirfinnsmálið formlega til í skýrslum sakborninga og með klúbbmannatengingu!

2.2 Klúbbmenn teknir höndum saman

Eftir að sakborningar tala svo um hvarf Geirfinns og klúbbmanna skv. skýrslum Síðumúlagengisins 22.- 24. janúar, þá eru svo klúbbmenn, þann 26. janúar, handteknir og færðir í Síðumúlafangelsið. Með þeirri vafasömu en ætlaðri forsendu, að Sævar, Erla og Kristján hafi með vitnisburði sínum og sjálfstætt, fært á klúbbmenn sakir um aðild að Geirfinnsmálinu. Magnús Leópoldsson var með gilda fjarvistarsönnun, en það þurfti ekki að athuga með hana strax. Hvers vegna ekki? Eins og Magnús Leópoldsson skýrir í bók sinni, Saklaus í klóm réttvísinnar, þá útskýrði Örn Höskuldsson það þannig, að málið væri „pólitískt“ og því máttu þeir klúbbmenn ekki fara úr gæsluvarðhaldinu, enn um sinn.

2.3 Fjölmiðlafár vegna handtöku Klúbbmanna – pólitískur jarðskjálfti

Handtaka klúbbmanna orsakaði svo straumhvörf á sviði stjórnmálanna. Þessi stórfurðulega tímalína - með rannsókn ávísanasvindls ungmennanna Erlu og Sævars, sem vindur upp á sig og varð handstýrð af rannsóknarmönnum yfir í tvöfalt morðmál með klúbbmanna tengingu á 45 dögum - sú rannsókn átti svo eftir að hafa gífurleg áhrif á ríkisstjórnina, pólitíska stöðu milli flokka á Alþingi og funheita gagnrýni sem rigndi yfir einn tiltekinn ráðherra þess tíma: Ólaf Jóhannesson. Hvernig gat það verið að þessi rannsókn gat haft svona mikil áhrif á ríkisstjórnarsamband, stöðu milli stjórnmálaflokka og á stjórnmálamann? Það er m.a. vegna þess þráláta orðróms sem hafði grasserað í blöðum og íslensku samfélagi og haldið stöðugt á lofti í umræðunni af t.d. Kidda P., um nokkurra ára skeið, að skemmtistaðurinn Klúbburinn væri stýrður af spilltum mönnum og Ólafur Jóhannesson, með góðu eða illu, hafði verið beintengdur þessum blessaða skemmtistað. Þeirri sögu var gerð skil hér: https://www.visir.is/g/202033961d/iii.-klubburinn-og-kiddi

Þá ber sömuleiðis að hafa í huga að á þessum árum „skipti Ísland máli“ eins og Styrmir Gunnarsson komst að orði. Lega landsins, herstöð og Nató aðild Íslendinga skipti vestrænar bandaþjóðir máli. Þá var þriðja þorskastríðið við Breta í fullum gangi og Ísland skammt frá því að slíta stjórnmálatengslum við Breta og allskonar hagsmunir í húfi, innlendir sem og erlendir. Þannig í það samviskulausa pólitíska ástand kaldastríðsins, kemur svo þessi pólitíski jarðskjálfti til höfuðs dómsmálaráðherranum, Ólafi Jóhannessyni, sem gat væntanlega ekki lengur hótað að sprengja ríkisstjórn og myndað stjórn til vinstri, pólitísk staða hans var alltof veik eftir handtöku klúbbmanna. Þar með hafði hann misst völd sín á þessum tímapunkti en Ólafur hafði með Einari Ágústsyni, svolítið getað spilað sinn eiginn leik í dómsmálaráðuneytinu og utanríkisráðuneytinu í ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar. Þeir Ólafur og Einar gátu því svolítið ráðið ferðinni með framvindu þorskastríðsins. Sjálfstæðisflokkurinn gat ekki sett Ólafi mörk vegna möguleika Ólafs að mynda þess í stað stjórn til vinstri, en nú var spurning hvort sá möguleiki, með handtöku klúbbmanna í morðmáli, var úr sögunni.

Með handtöku klúbbmanna var langþráður draumur margra að veruleika, að nú þyrfti Ólafur Jóhannesson að víkja úr leiðtogahlutverki stjórnmálanna og jafnvel gerðu margir ráð fyrir afsögn Ólafs eða vantrausti Geirs Hallgrímssonar á honum sem samráðherra ríkisstjórnarsamstarfs. Þunginn á pólitíska sviðinu var mikill vegna þess að með handtöku klúbbmanna í morðmáli, var komin eins konar „sönnun“ á sekt Ólafs Jóhannessonar, sem átti að hafa hylmt yfir glæpi klúbbmanna, með einum eða öðrum hætti síðustu ár. Vilmundur Gylfason og Sighvatur Björgvinsson, alþýðuflokksmenn, fóru fremstir í flokki gegn Ólafi Jóhannessyni, en ágætt er að nefna skrif Vilmundar Gylfasonar í dagblað Vísi þann 10. október árið 1975, í námunda við upphaf síðumúlarannsóknarinnar, tveimur mánuðum fyrir handtöku Sævars og Erlu, sem spáir stærsta máli sinnar tegundar, vegna órannsakaðra þráða Klúbbmálsins.

Atlagan, ef svo má að orði komast, gegn Ólafi Jóhannessyni náði svo hámarki sínu þann 2. febrúar árið 1976, í ræðustól Alþingis, rétt eftir handtöku klúbbmanna. Ólafi var gert að svara í þingsal Alþingis, fyrir ákvarðanir sínar teknar varðandi klúbbmenn og hvort hann hafi hylmt yfir meintri aðild klúbbmanna að morði eða varið þá gegn rannsókn. Sighvatur Björgvinsson rakti atburðarrás málstað sínum til stuðnings, um meint stórspillt tengsl Ólafs við klúbbmenn. Bæði Vilmundur Gylfason og Sighvatur Björgvinsson gera þau mistök að telja heimildarmenn sína, Hauk Guðmundsson og Kidda P., áreiðanlega. En um þátttöku þeirra, Hauks og Kidda, ásamt Nirði Snæhólm og Valtý Sigurðssonar að gervirannsókn var gerð nánari skil annars staðar: https://www.visir.is/g/20181119106d/ii.-misnotkun-a-mannshvarfi-med-gervirannsokn

2.4 Samantekt

Sem sagt: Ávísanasvindlið sem umbreyttist á 45 dögum í tvöfalt morðmál með klúbbmannatengingu, sú þróun málsins innan veggja Síðumúlafangelsis, er ekki hægt að túlka með öðrum hætti en þeirri að hún hafi verið ákveðin fyrir fram. Hafandi í huga fyrri vitneskju Arnar um hvernig framvindan myndi verða sem svo varð rauninn, hafandi í huga hvernig Erla er t.d. látin taka fram að hefði bíll verið fyrir utan, þá hefði hún ekki heyrt í honum og hvernig það passar þægilega við svo framburð Alberts Klahn í skýrslutöku, eins og vitað væri fyrirfram hvernig framburður hans yrði og passað væri upp á að aðrir framburðir væru ekki í mótsögn við framtíðar framburð. Hafandi auk þess í huga að stökkbreyting málsins er ávallt stýrð með ákvörðun og gjörðum Síðumúlagengisins, þá er ljóst að Síðumúlagengið „handstýrði“ framvindu málsins. Síðumúlagengið reynir að falsa aðdraganda á upphafi póstsvikamálsins, tekur ákvörðun um að hefja rannsókn á guðmundarmálinu upp úr þurru og svo er Síðumúlagengið einum degi á undan búið að skrifa hjá sér G.E og M.L, en Geirfinnsmálið vaknar svo til lífsins með klúbbmannatengingu daginn eftir í skýrslum sakborninga, eins og að það væri næsta atriðið á dagskrá í plotti sem átti að raungerast. Fyrri vitneskja Síðumúlagengisins rennir stoðum undir þetta ekki síður en handval þeirra á sakborningum málsins sem þó er reynt að hylma yfir og ætlað öðrum. Afleiðing þessarar fyrirfram ákveðnu og handstýrðu rannsóknar Síðumúlagengisins, með handtöku klúbbmanna í morðmáli sem sinn endapunkt þann 26. janúar 1976, var sú að framkallaður var eins konar jarðskjálfti á sviði stjórnmálanna, hápólitísk stórsprengja þar sem Ólafur Jóhannesson stóð höllum fæti. Í næstu grein verður árásin á hendur Ólafi Jóhannessyni gerð nánari skil. Enda skyldi í upphafi endinn skoða.

Vituð ér enn - eða hvat?

Höfundur er laganemi.