Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar 23. apríl 2024 10:00 Ótímabundið er stórt orð. Þó svo það sé ekki eins ljóðrænt og að eilífu þá er merkingin svipuð. Til dæmis ef einhver væri látinn vinna ótímabundið fyrir annan mann, væri viðkomandi þræll en ekki frjáls maður. Bókasafn sem myndi lána bækur ótímabundið myndi fyrr eða síðar tæmast. Meira að segja stjörnur og svarthol eru tímabundin því að á endanum fuðra þau upp eða fjara út. Engu að síður stendur nú til að afhenda eina af auðlindum Íslands ótímabundið. Í frumvarpi sem er komið til Alþingis stendur að rekstrarleyfi til sjókvíaeldis skuli vera ótímabundið. Það þýðir að fái einhver úthlutað firði til sjókvíaeldis mun sá hinn sami eiga réttinn til eilífðar, þar til sólin brennur út og jafnvel, í ákveðnum lagalegum skilningi, lengur en það. En hver getur gefið slíka gjöf? Skoðanir mínar á fiskeldi eru ekki sterkar í neina átt. Ég myndi ekki vilja þvinga íbúa í Stöðvarfirði og Seyðisfirði til að hafa fiskeldi í bakgarðinum sínum ef þeir eru því mótfallnir, en ég myndi heldur ekki vilja ræna atvinnutækifærum frá Vestfjörðum heldur, þar sem fiskeldisfyrirtæki virðast velkomin. Eflaust gildir það sama um fiskeldið og annan iðnað að skynsamlegt sé að hafa eftirlit með honum og reglur. Í dag mega Íslendingar ráðstafa sjónum í landhelgi sinni eins og þeir vilja. Það kostaði baráttu. Við stóðum í deilum við Breta um réttinn á því að veiða í sjónum í kringum eyjuna okkar og höfðum sigur. Að vísu vorum við heppin að þessi barátta átti sér stað á síðari hluta 20. aldar, þegar sterkari aðilinn hafði ekki ætíð vinningin heldur að hægt væri að treysta á alþjóðlega dómstóla og samninga milli þjóða. Hefðu þorskastríðin átt sér stað á 19. öld hefði Bretland unnið baráttuna með fallbyssubátum, svipað og þegar stórveldið þvingaði Kínverja til að leyfa innflutning á ópíum og afsala sér Hong Kong. Ópíum-stríðið var ein mesta niðurlæging í sögu Kína. En jafnvel eftir að Bretar höfðu gereytt sjóher keisarans og brennt niður sumarhöllina hans þá voru ekki undirritaðir samningar sem giltu ótímabundið. Bretar fengu leyfi til að gera það sem þeim sýndist með eyjarnar þar sem Hong Kong er í dag, reisa þar höfn og herstöð, og leika lausum hala í aðeins meira en öld. Það þótti mikil niðurlæging en tók þó enda, árið 1997 afhentu Bretar Hong Kong aftur þegar „leigusamningurinn‟ rann út. Það sem ég hef sterkar skoðanir á er tíminn, eða öllu heldur skorturinn á honum. Enginn getur lofað neinni auðlind til eilífðarnóns. Umræðan um fiskeldið í dag minnir svolítið á átökin um álverin fyrir meira en áratug, en hvað svo sem manni kann að finnast um orkusamninga við álverin þá gilda þeir ekki til eilífðarnóns. Í framtíðinni geta Íslendingar valið hvað þeir gera við orkuna, hvort hún skuli seld til hæstbjóðanda eða notuð í önnur verkefni. Það er skynsamlegt fyrirkomulag. Við erum nefnilega ekki einu eigendur landsins. Fyrri kynslóðir háðu baráttu fyrir fullveldi, sjálfstæði og landhelgi svo við mættum passa upp á landið í dag. Vatnið sem rennur til sjávar og sjórinn í kringum landið er sameign fyrri kynslóða með okkur og við deilum henni líka með þeim komandi. Þær eiga sama rétt og við á því að ákveða hvort eða hvernig eigi að nýta landið okkar og við ættum ekki að lofa öllu upp í ermina á þeim. En meira að segja við mannfólkið eigum landið ekki ein. Við deilum heiminum með fleiri verum, fuglum, fiskum og mosagróðri svo einhver séu nefnd. Ef að við komumst að því að einhver iðnaður sé að valda þeim skaða á einhvern hátt þá ber okkur skylda til að endurskoða fyrri ákvarðanir jafnvel þó það kunni að valda okkur tímabundnum óþægindum. Vistkerfið sem gerir okkur kleift að anda og nærast er flókið samspil og við erum sífellt að uppgötva hvernig fyrri ákvarðanir hafa umbreytt því, og hvernig þær umbreytingar setja okkur og aðrar verur í hættu. Ég játa að ég veit ekki hvað er skynsamlega langt rekstrarleyfi. Það getur verið há tala eða lág tala, en aðalatriðið er að hún sé endanleg tala og að réttur okkar til að endurskoða fyrri ákvarðanir sé ekki skertur. Eina sem ég bið Alþingisfólk um að skilja er að ekkert sé svo lítilvægt að það megi gefa það frá sér ótímabundið. Enginn má eignast eilífðina. Og það má heldur ekki gefa það sem maður ekki á. Höfundur er safnvörður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Sjókvíaeldi Fiskeldi Mest lesið Halldór 19.04.2025 Halldór Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun „Bíddu, varst þú ekki að biðja um þessa greiðslu?“ Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon Skoðun Ef það líkist þjóðarmorði – þá er það þjóðarmorð! Ólafur Ingólfsson Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson Skoðun Skoðun Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Skoðun Unglingar eiga skilið heildstætt mat frá framhaldsskólum Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon skrifar Skoðun Jafnlaunavottun - „Hverjir græða á jafnlaunavottun“ Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri sem fáir eru að ræða? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig húsnæðismarkað vill Viðskiptaráð? skrifar Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun Öll endurhæfing er í eðli sínu starfsendurhæfing Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun „Bíddu, varst þú ekki að biðja um þessa greiðslu?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Rétta leiðin til endurreisnar menntakerfisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Tvær dætur á Gaza - páskahugvekja Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ef það líkist þjóðarmorði – þá er það þjóðarmorð! Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Vinnustaðir fatlaðs fólks Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Þjónustustefna sveitarfélaga: Formsatriði eða mikilvægt stjórntæki? Jón Hrói Finnsson skrifar Skoðun Blóð, sviti og tár Jökull Jörgensen skrifar Skoðun Ertu knúin/n fram af verðugleika eða óverðugleika? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Er hægt að stjórna bæjarfélagi með óskhyggju? Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Styrkleikar barna geta legið í öðru en að fá hæstu einkunnir Anna Maria Jónsdóttir skrifar Skoðun Listin við að fara sér hægt Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Kosningar í stjórn Visku: Þitt atkvæði skiptir máli! Eydís Inga Valsdóttir skrifar Sjá meira
Ótímabundið er stórt orð. Þó svo það sé ekki eins ljóðrænt og að eilífu þá er merkingin svipuð. Til dæmis ef einhver væri látinn vinna ótímabundið fyrir annan mann, væri viðkomandi þræll en ekki frjáls maður. Bókasafn sem myndi lána bækur ótímabundið myndi fyrr eða síðar tæmast. Meira að segja stjörnur og svarthol eru tímabundin því að á endanum fuðra þau upp eða fjara út. Engu að síður stendur nú til að afhenda eina af auðlindum Íslands ótímabundið. Í frumvarpi sem er komið til Alþingis stendur að rekstrarleyfi til sjókvíaeldis skuli vera ótímabundið. Það þýðir að fái einhver úthlutað firði til sjókvíaeldis mun sá hinn sami eiga réttinn til eilífðar, þar til sólin brennur út og jafnvel, í ákveðnum lagalegum skilningi, lengur en það. En hver getur gefið slíka gjöf? Skoðanir mínar á fiskeldi eru ekki sterkar í neina átt. Ég myndi ekki vilja þvinga íbúa í Stöðvarfirði og Seyðisfirði til að hafa fiskeldi í bakgarðinum sínum ef þeir eru því mótfallnir, en ég myndi heldur ekki vilja ræna atvinnutækifærum frá Vestfjörðum heldur, þar sem fiskeldisfyrirtæki virðast velkomin. Eflaust gildir það sama um fiskeldið og annan iðnað að skynsamlegt sé að hafa eftirlit með honum og reglur. Í dag mega Íslendingar ráðstafa sjónum í landhelgi sinni eins og þeir vilja. Það kostaði baráttu. Við stóðum í deilum við Breta um réttinn á því að veiða í sjónum í kringum eyjuna okkar og höfðum sigur. Að vísu vorum við heppin að þessi barátta átti sér stað á síðari hluta 20. aldar, þegar sterkari aðilinn hafði ekki ætíð vinningin heldur að hægt væri að treysta á alþjóðlega dómstóla og samninga milli þjóða. Hefðu þorskastríðin átt sér stað á 19. öld hefði Bretland unnið baráttuna með fallbyssubátum, svipað og þegar stórveldið þvingaði Kínverja til að leyfa innflutning á ópíum og afsala sér Hong Kong. Ópíum-stríðið var ein mesta niðurlæging í sögu Kína. En jafnvel eftir að Bretar höfðu gereytt sjóher keisarans og brennt niður sumarhöllina hans þá voru ekki undirritaðir samningar sem giltu ótímabundið. Bretar fengu leyfi til að gera það sem þeim sýndist með eyjarnar þar sem Hong Kong er í dag, reisa þar höfn og herstöð, og leika lausum hala í aðeins meira en öld. Það þótti mikil niðurlæging en tók þó enda, árið 1997 afhentu Bretar Hong Kong aftur þegar „leigusamningurinn‟ rann út. Það sem ég hef sterkar skoðanir á er tíminn, eða öllu heldur skorturinn á honum. Enginn getur lofað neinni auðlind til eilífðarnóns. Umræðan um fiskeldið í dag minnir svolítið á átökin um álverin fyrir meira en áratug, en hvað svo sem manni kann að finnast um orkusamninga við álverin þá gilda þeir ekki til eilífðarnóns. Í framtíðinni geta Íslendingar valið hvað þeir gera við orkuna, hvort hún skuli seld til hæstbjóðanda eða notuð í önnur verkefni. Það er skynsamlegt fyrirkomulag. Við erum nefnilega ekki einu eigendur landsins. Fyrri kynslóðir háðu baráttu fyrir fullveldi, sjálfstæði og landhelgi svo við mættum passa upp á landið í dag. Vatnið sem rennur til sjávar og sjórinn í kringum landið er sameign fyrri kynslóða með okkur og við deilum henni líka með þeim komandi. Þær eiga sama rétt og við á því að ákveða hvort eða hvernig eigi að nýta landið okkar og við ættum ekki að lofa öllu upp í ermina á þeim. En meira að segja við mannfólkið eigum landið ekki ein. Við deilum heiminum með fleiri verum, fuglum, fiskum og mosagróðri svo einhver séu nefnd. Ef að við komumst að því að einhver iðnaður sé að valda þeim skaða á einhvern hátt þá ber okkur skylda til að endurskoða fyrri ákvarðanir jafnvel þó það kunni að valda okkur tímabundnum óþægindum. Vistkerfið sem gerir okkur kleift að anda og nærast er flókið samspil og við erum sífellt að uppgötva hvernig fyrri ákvarðanir hafa umbreytt því, og hvernig þær umbreytingar setja okkur og aðrar verur í hættu. Ég játa að ég veit ekki hvað er skynsamlega langt rekstrarleyfi. Það getur verið há tala eða lág tala, en aðalatriðið er að hún sé endanleg tala og að réttur okkar til að endurskoða fyrri ákvarðanir sé ekki skertur. Eina sem ég bið Alþingisfólk um að skilja er að ekkert sé svo lítilvægt að það megi gefa það frá sér ótímabundið. Enginn má eignast eilífðina. Og það má heldur ekki gefa það sem maður ekki á. Höfundur er safnvörður.
Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun
Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson Skoðun
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Þjónustustefna sveitarfélaga: Formsatriði eða mikilvægt stjórntæki? Jón Hrói Finnsson skrifar
Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun
Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson Skoðun