Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir og Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifa 8. maí 2024 10:31 Nú á tímum gervigreindar, gríðarlegs áreitis samfélagsmiðla, örra samfélagbreytinga og krafna um að fréttir berist strax, stundum án mikillar ígrundunar, er mikilvægt að efla stafræna borgaravitund. Með stafrænni borgaravitund er átt við það að hafa þá þekkingu og færni sem þarf til að sýna ábyrga hegðun þegar tækni er notuð eða þegar verið er í stafrænu umhverfi. Nauðsynlegt er að við öll höfum yfir vissri færni að ráða þegar kemur að stafrænu læsi og afar mikilvægt er að unga fólkið okkar fái kennslu í þessari stafrænu lífsleikni. Samhliða því þarf að virkja gagnrýna hugsun til að hægt sé að átta sig á hvað er að marka og hverju á að trúa í þessari flóknu veröld upplýsinga en lesa ekki aðeins fyrirsagnir og draga þannig misgóðar ályktanir. Gervigreindin hefur tröllriðið öllu síðustu mánuði, þróunin er ofurhröð og hún er ýmist lofuð eða löstuð. Því er nauðsynlegt að hafa í huga hvað hún er og hvernig hún virkar. Hugtakið gervigreind er notað um tækni sem þróuð hefur verið til að líkja eftir mannlegri greind. Hún er þjálfuð í að læra, túlka og vinna að verkefnum líkt og manneskja. Gjarnan er átt við spjallgreind (Chat GPT, Jasper, Personal AI, Claude, Bing, Gemini og fl.) þegar rætt er um gervigreind og forritin spretta upp líkt og gorkúlur. Spjallgreindin svarar spurningum með tilvísun í efni á netinu og safnar gögnum víða að á ógnarhraða. Hún er sannarlega ekki alvitur heldur nýtir hún upplýsingar sem eru þegar til staðar og svarar líkt og um manneskju sé að ræða. Við höfum reyndar stuðst við gervigreind í þónokkurn tíma enda finnst hún í símum, leitarvélum og öðrum forritum sem við þekkjum og notum. Aðgengi okkar almennings að þessari tækni er mikið, svo til óheft, kostnaðarlítið og hún er auðveld í notkun. Ótal tækifæri eru fólgin í notkun gervigreindar, til dæmis er hægt að spyrja spurninga og fá svar um hæl um allt milli himins og jarðar. Hún getur einfaldað, flýtt fyrir og stungið upp á ótal hugmyndum eða útfærslum að nánast hverju sem er. Einnig getur hún komið með tillögur, sett upp kvarða, unnið texta út frá dæmum eða óskum, sett fram spurningalista, samið tónlist eða lagatexta, útbúið mynd eftir fyrirmælum og í raun gert allt það sem okkur dettur í hug. Þannig getur hún hjálpað okkur að forma eigin hugsanir, bæta við fyrri þekkingu eða komið okkur af stað við hvers kyns verkefni svo dæmi séu tekin. En gervigreindin hefur þó þann löst eða galla að hún tekur saman allar upplýsingar, góðar og slæmar og ber þær hráar á borð. Hana skortir nefnilega gagnrýna, mannlega hugsun og hún tekur ekki tillit til breytileika og þeirrar dýptar sem mannlegur texti eða verkefni taka til. Því þarf að umgangast hana með varúð, með gagnrýna hugsun að leiðarljósi og alltaf sannreyna heimildir og upptök texta. Sjálf segir gervigreindin aðspurð að möguleikar hennar séu óteljandi og byggi á því hvernig hún sé formuð og hvaða gögnum hún hefur aðgang að. Hins vegar segist hún sjálf ekki vera fullkomin og líki ekki algjörlega eftir mannlegri greind því takmarkanir séu á skilningi hennar og getu, en hún læri stöðugt af þeim gögnum sem henni eru veitt. Gervigreind er komin til að vera og við sem samfélag þurfum að umgangast hana með þeim tækifærum og hættum sem henni fylgja. Í stefnu Vinstrihreyfingarinnar græns framboðs er minnt á að ný tækni geti haft ófyrirséðar afleiðingar, bæði neikvæðar og jákvæðar, til dæmis með tilkomu gervigreindar. Því erum við sammála og minnum um leið á að hlutverk stjórnvalda er að sjá til þess að slík framþróun tækninnar gangi ekki á umhverfi, lífskjör eða stöðu fólks og að ávinningur vegna hennar dreifist með réttlátum hætti. Við fögnum því að hún getur talað íslensku og vonandi verður svo áfram, því það er stór þáttur í vernd tungumálsins okkar. Mikilvægt er að skólakerfið sjái möguleikana sem í gervigreindinni felast en fyrir nemendur getur hún verið eins og námsfélagi sem styður við einstaklingsmiðað nám. Fyrir kennara getur gervigreindin t.d. nýst við námsmat og stutt við fjölbreyttari kennsluaðferðir sem virkja nemendur með nýjum hætti. Nauðsynlegt er að kenna bæði nemendum og kennurum á verkfærið til að nýting gervigreindar í námi verði betri, sem og að minna á gagnrýna hugsun við notkun þess. Rétt eins og kennsla í stafrænni borgaravitund er nauðsynleg í grunnskólum, til að leiða unga fólkið okkar á öruggan hátt inn í það stafræna umhverfi sem er þegar orðinn stór hluti af þeirra daglegu lífi. Í stefnu Íslands um gervigreind sem unnin var á vegum Forsætisráðuneytisins 2021 er margt gott og gagnlegt. Í kaflanum Menntun í takt við tímann segir: ,,Bent er á þau atriði sem mikilvægust eru til að tryggja að menntakerfi styðji við uppbyggilega og siðferðislega þróun við innleiðingu og notkun gervigreindar á komandi árum og áratugum. Áhersla er á læsi og gagnrýna hugsun, uppbyggingu sérhæfingar, fjölgun tæknimenntaðra og möguleika í notkun gervigreindar til kennslu.” Við tökum heilshugar undir þetta og köllum eftir að markviss aðgerðaáætlun líti dagsins ljós sem fyrst (og þó fyrr hefði verið) Háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið, sem fer með málefni gervigreindar, hóf vinnu við aðgerðaáætlun á sviði gervigreindar í nóvember 2023. Nú ríður á að ljúka þeirri vinnu og gera það vel. Við köllum eftir ábyrgum tökum á þessari öflugu tækni og að tryggt sé að við stjórnum henni en hún ekki okkur. Álfhildur Leifsdóttir, kerfisfræðingur og grunnskólakennari, formaður Sveitarstjórnarráðs VG og stjórnarkona í Vinstrihreyfingunni - grænu framboði. Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, leik- og grunnskólakennari, oddviti VG í Suðurkjördæmi og stjórnarkona í Vinstrihreyfingunni - grænu framboði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Gervigreind Álfhildur Leifsdóttir Mest lesið Halldór 19.10.24 Halldór Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við. Ágústa Árnadóttir Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við. Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ert þú ég eða verð ég þú Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Lögbrot íslenskrar stjórnsýslu og dómstóla Huginn Þór Grétarsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands styður þjóðarmorð Elí Hörpu og Önundarbur skrifar Skoðun Stjórnvöld bregðist við eggjaskorti með afnámi tolla Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Í hvernig samfélagi viljum við búa í? Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Endurhugsum íslenskt skólakerfi: Ný sýn á nám og kennslu Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Þankar um framtíð landsins okkar Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Er Landsvirkjun til sölu? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar pólitík hindrar framför Hjörtur Sveinsson skrifar Skoðun Nú á lýðræðið næsta leik Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Skólinn, sem við kjósum að muna. Samfélagsrýni með rjómabragði Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fær þitt barn kennslu í fjármálalæsi? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Dagur í grunnskóla Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Áskorun - Þingmenn, sýnið kjósendum stórhug skrifar Skoðun TikTok, upplýsingaóreiða og stjórnvöld Jóhann Óli Eiðsson skrifar Skoðun Taktu þátt í lýðræðinu með okkur Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Sjá meira
Nú á tímum gervigreindar, gríðarlegs áreitis samfélagsmiðla, örra samfélagbreytinga og krafna um að fréttir berist strax, stundum án mikillar ígrundunar, er mikilvægt að efla stafræna borgaravitund. Með stafrænni borgaravitund er átt við það að hafa þá þekkingu og færni sem þarf til að sýna ábyrga hegðun þegar tækni er notuð eða þegar verið er í stafrænu umhverfi. Nauðsynlegt er að við öll höfum yfir vissri færni að ráða þegar kemur að stafrænu læsi og afar mikilvægt er að unga fólkið okkar fái kennslu í þessari stafrænu lífsleikni. Samhliða því þarf að virkja gagnrýna hugsun til að hægt sé að átta sig á hvað er að marka og hverju á að trúa í þessari flóknu veröld upplýsinga en lesa ekki aðeins fyrirsagnir og draga þannig misgóðar ályktanir. Gervigreindin hefur tröllriðið öllu síðustu mánuði, þróunin er ofurhröð og hún er ýmist lofuð eða löstuð. Því er nauðsynlegt að hafa í huga hvað hún er og hvernig hún virkar. Hugtakið gervigreind er notað um tækni sem þróuð hefur verið til að líkja eftir mannlegri greind. Hún er þjálfuð í að læra, túlka og vinna að verkefnum líkt og manneskja. Gjarnan er átt við spjallgreind (Chat GPT, Jasper, Personal AI, Claude, Bing, Gemini og fl.) þegar rætt er um gervigreind og forritin spretta upp líkt og gorkúlur. Spjallgreindin svarar spurningum með tilvísun í efni á netinu og safnar gögnum víða að á ógnarhraða. Hún er sannarlega ekki alvitur heldur nýtir hún upplýsingar sem eru þegar til staðar og svarar líkt og um manneskju sé að ræða. Við höfum reyndar stuðst við gervigreind í þónokkurn tíma enda finnst hún í símum, leitarvélum og öðrum forritum sem við þekkjum og notum. Aðgengi okkar almennings að þessari tækni er mikið, svo til óheft, kostnaðarlítið og hún er auðveld í notkun. Ótal tækifæri eru fólgin í notkun gervigreindar, til dæmis er hægt að spyrja spurninga og fá svar um hæl um allt milli himins og jarðar. Hún getur einfaldað, flýtt fyrir og stungið upp á ótal hugmyndum eða útfærslum að nánast hverju sem er. Einnig getur hún komið með tillögur, sett upp kvarða, unnið texta út frá dæmum eða óskum, sett fram spurningalista, samið tónlist eða lagatexta, útbúið mynd eftir fyrirmælum og í raun gert allt það sem okkur dettur í hug. Þannig getur hún hjálpað okkur að forma eigin hugsanir, bæta við fyrri þekkingu eða komið okkur af stað við hvers kyns verkefni svo dæmi séu tekin. En gervigreindin hefur þó þann löst eða galla að hún tekur saman allar upplýsingar, góðar og slæmar og ber þær hráar á borð. Hana skortir nefnilega gagnrýna, mannlega hugsun og hún tekur ekki tillit til breytileika og þeirrar dýptar sem mannlegur texti eða verkefni taka til. Því þarf að umgangast hana með varúð, með gagnrýna hugsun að leiðarljósi og alltaf sannreyna heimildir og upptök texta. Sjálf segir gervigreindin aðspurð að möguleikar hennar séu óteljandi og byggi á því hvernig hún sé formuð og hvaða gögnum hún hefur aðgang að. Hins vegar segist hún sjálf ekki vera fullkomin og líki ekki algjörlega eftir mannlegri greind því takmarkanir séu á skilningi hennar og getu, en hún læri stöðugt af þeim gögnum sem henni eru veitt. Gervigreind er komin til að vera og við sem samfélag þurfum að umgangast hana með þeim tækifærum og hættum sem henni fylgja. Í stefnu Vinstrihreyfingarinnar græns framboðs er minnt á að ný tækni geti haft ófyrirséðar afleiðingar, bæði neikvæðar og jákvæðar, til dæmis með tilkomu gervigreindar. Því erum við sammála og minnum um leið á að hlutverk stjórnvalda er að sjá til þess að slík framþróun tækninnar gangi ekki á umhverfi, lífskjör eða stöðu fólks og að ávinningur vegna hennar dreifist með réttlátum hætti. Við fögnum því að hún getur talað íslensku og vonandi verður svo áfram, því það er stór þáttur í vernd tungumálsins okkar. Mikilvægt er að skólakerfið sjái möguleikana sem í gervigreindinni felast en fyrir nemendur getur hún verið eins og námsfélagi sem styður við einstaklingsmiðað nám. Fyrir kennara getur gervigreindin t.d. nýst við námsmat og stutt við fjölbreyttari kennsluaðferðir sem virkja nemendur með nýjum hætti. Nauðsynlegt er að kenna bæði nemendum og kennurum á verkfærið til að nýting gervigreindar í námi verði betri, sem og að minna á gagnrýna hugsun við notkun þess. Rétt eins og kennsla í stafrænni borgaravitund er nauðsynleg í grunnskólum, til að leiða unga fólkið okkar á öruggan hátt inn í það stafræna umhverfi sem er þegar orðinn stór hluti af þeirra daglegu lífi. Í stefnu Íslands um gervigreind sem unnin var á vegum Forsætisráðuneytisins 2021 er margt gott og gagnlegt. Í kaflanum Menntun í takt við tímann segir: ,,Bent er á þau atriði sem mikilvægust eru til að tryggja að menntakerfi styðji við uppbyggilega og siðferðislega þróun við innleiðingu og notkun gervigreindar á komandi árum og áratugum. Áhersla er á læsi og gagnrýna hugsun, uppbyggingu sérhæfingar, fjölgun tæknimenntaðra og möguleika í notkun gervigreindar til kennslu.” Við tökum heilshugar undir þetta og köllum eftir að markviss aðgerðaáætlun líti dagsins ljós sem fyrst (og þó fyrr hefði verið) Háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið, sem fer með málefni gervigreindar, hóf vinnu við aðgerðaáætlun á sviði gervigreindar í nóvember 2023. Nú ríður á að ljúka þeirri vinnu og gera það vel. Við köllum eftir ábyrgum tökum á þessari öflugu tækni og að tryggt sé að við stjórnum henni en hún ekki okkur. Álfhildur Leifsdóttir, kerfisfræðingur og grunnskólakennari, formaður Sveitarstjórnarráðs VG og stjórnarkona í Vinstrihreyfingunni - grænu framboði. Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, leik- og grunnskólakennari, oddviti VG í Suðurkjördæmi og stjórnarkona í Vinstrihreyfingunni - grænu framboði.
Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun
Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Skoðun Skólinn, sem við kjósum að muna. Samfélagsrýni með rjómabragði Ragnar Þór Pétursson skrifar
Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun
Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun