Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar 26. maí 2024 06:01 Lestrarnám byrjar við fæðingu og jafnvel fyrr vilja sumir meina. Það að tala við, lesa, syngja og útskýra fyrir börnum er hluti af lestrarnámi þeirra. Mikilvægur grunnur hefur verið lagður að lestrarnámi barna áður en hið eiginlega lestrarnám hefst í grunnskóla. Sinnuleysi hefur alvarlegar afleiðingar. Skólar mygla vegna skorts á viðhaldi. Lestri hrakar vegna skorts á metnaði. Brottfall ungra karla úr námi og starfsþjálfun á Íslandi í fyrra var það mesta í Evrópu. Háskóla og iðnaðarráðherra segir ástæðuna að finna í grunninum, í kerfi barnaskólanna og lestri. Ég er sammála Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur að ástæðuna sé að finna í grunninum en ég er ekki sammála henni að þetta sé svo einfalt að einungis sé barnaskólunum og lestri um að kenna. Sem kennari í grunnskóla til margra ára með áhuga á lestrarfræðum þá er stutta útgáfan af minni kenningu um slaka lestrarfærni stráka sú að um margþættan vanda sé að ræða. Ég hef kennt börnum með miklar sérþarfir sem hafa virkilega þurft að hafa fyrir námi en komist í gegnum hindranir sínar með samstilltum stuðningi heimila og skóla. Þessi börn hafa náð góðri færni í lestri og lesskilningi sem hefur síðan greitt götur þeirra varðandi áframhaldandi samfellt nám. Ég hef einnig verið með börn af erlendu bergi brotin sem hafa komið inn í íslenskt skólakerfi án nokkurrar íslenskukunnáttu en þrátt fyrir það náð að skora hærra varðandi lestur og lesskilning í lok grunnskólagöngu sinnar en börn fædd hér á landi sem hafa búið á Íslandi alla tíð. Galdurinn við að ná góðri færni í einhverju er æfing og styðjandi umhverfi. Það á ekki bara við um skólaumhverfi heldur allt það umhverfi sem barn þrífst í. Ég hef áður haft orð á því að við kennarar sjáum mikinn mun á börnum sem eiga gott bakland, sem styður við nám þeirra og elur börn sín upp í því að lestur og lestrarfærni skipta máli, og þeim sem ekki eru svo lánsöm. En af hverju er svona mikill munur á kynjunum ? Það sem ég hef séð í mínu starfi sem kennari og rannsóknir styðja er að stelpur virðast vera samviskusamari en strákar og það fleytir þeim langt. Þær virðast því hafa betri grunn að byggja á sem er forsenda frekara náms. Eins virðast margir foreldrar á Íslandi sleppa tökunum fyrr á strákum en stelpum og virðast strákar frekar komast upp með það að fara sínar eigin leiðir en stelpur. Hvers vegna veit ég ekki. Í samtölum við nemendur í gegnum árin þá hefur mér fundist það meira ríkjandi hjá strákum en stelpum að hafa neikvætt viðhorf til skóla. Þegar rætt hefur verið um mikilvægi lesturs og lesskilnings þá hafa strákar frekar komið með þær skýringar að þeir þurfi ekki að læra það sem verið er að kenna þeim í skóla því að þeir geti alveg fengið vel borgað starf án þess að mennta sig. Máli sínu til stuðnings þá koma þeir oft með dæmi um laun kennara og einhverra sem þeir vita um sem eru ómenntaðir og geta lifað hátt. En hvaðan kemur þessi sýn þeirra ? Menntun er ekki metin að verðleikum. Það að strákar sjá ekki ástæðu til þess að leggja sig fram varðandi lestur og lesskilning því að þeirra sýn er oft sú að þeir ætla sér að verða atvinnumenn í fótbolta, Youtube-arar eða framfleyta sér með því að spila tölvuleiki er ekki að hjálpa okkur varðandi það að bæta lestrarfærni stráka. Viðhorf margra foreldra til náms barna sinna birtist síðan vel í sinnu foreldranna gagnvart því sem er í gangi í lífi barnanna. Hvað segir það okkur þegar foreldrar segjast ekki hafa tíma til að lesa með börnum sínum né láta þau lesa fyrir sig en sömu foreldrar eru tilbúnir til að fara á alla viðburði sem tengjast áhugamálum barna sinna og styðja þau að ná færni á þeim vettvangi með tilheyrandi fyrirhöfn og fjárútlátum . Þessum foreldrum er mikið í mun að börn þeirra nái færni á áhugasviðum sínum en sjá ekki tilganginn með því að leggja aukalega á sig til að styðja við skólanám barna sinna. Er hægt að segja að lestrarvandinn sé bara kerfislegur vandi ? Svarið er nei. Um er að ræða samfélagslegan vanda. Það er ekki nóg að börn hafi góðar lestrarfyrirmyndir í skólum. Góðar lestrarfyrirmyndir þurfa að vera í öllu raunlífi barna. Það þarf einnig að eiga samtal við börn utan skólanna um mikilvægi þess að vera vel læs og hvað það er að vera vel læs. Lestur er ekki bara það að þekkja stafi og tengja saman hljóð. Lestur er svo miklu, miklu meira. Mér finnst dapurt að kveðja nemendur mína í lok skólaárs vitandi það hvaða börn eiga eftir að halda færni sinni í lestri yfir sumartímann því að bakland þeirra heldur þeim við efnið og hvaða börn eiga eftir að fá bakslag vegna sinnuleysis. Það geta allir lagt sitt á vogarskálarnar og stutt við lestur barna í þeirra nærsamfélagi. Starfsfólk skólanna, mömmur, pabbar, bræður, systur, ömmur, afar, frændur, frænkur og vinir. Við erum öll í sama liði. Lestrarkunnátta stráka mun ekki batna fyrr en við tökum höndum saman og sýnum þeim að okkur er alvara með því að greiða vegferð þeirra með samtakamætti og jákvæðum gildum. Inni á Læsisvefnum er hægt að fræðast um lestrarþjálfun og þar er einnig hægt að nálgast áhugaverð myndbönd tengd lestri. Gleðilegt lestrarsumar. Höfundur er sérkennari, atferlisþjálfi, uppeldisráðgjafi, sáttamiðlari og trúnaðarmaður kennara í grunnskóla. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Skóla- og menntamál Rakel Linda Kristjánsdóttir Mest lesið Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson Skoðun Skoðun Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Skoðun Vilji til að rjúfa kyrrstöðu í húsnæðiskreppunni Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Sjá meira
Lestrarnám byrjar við fæðingu og jafnvel fyrr vilja sumir meina. Það að tala við, lesa, syngja og útskýra fyrir börnum er hluti af lestrarnámi þeirra. Mikilvægur grunnur hefur verið lagður að lestrarnámi barna áður en hið eiginlega lestrarnám hefst í grunnskóla. Sinnuleysi hefur alvarlegar afleiðingar. Skólar mygla vegna skorts á viðhaldi. Lestri hrakar vegna skorts á metnaði. Brottfall ungra karla úr námi og starfsþjálfun á Íslandi í fyrra var það mesta í Evrópu. Háskóla og iðnaðarráðherra segir ástæðuna að finna í grunninum, í kerfi barnaskólanna og lestri. Ég er sammála Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur að ástæðuna sé að finna í grunninum en ég er ekki sammála henni að þetta sé svo einfalt að einungis sé barnaskólunum og lestri um að kenna. Sem kennari í grunnskóla til margra ára með áhuga á lestrarfræðum þá er stutta útgáfan af minni kenningu um slaka lestrarfærni stráka sú að um margþættan vanda sé að ræða. Ég hef kennt börnum með miklar sérþarfir sem hafa virkilega þurft að hafa fyrir námi en komist í gegnum hindranir sínar með samstilltum stuðningi heimila og skóla. Þessi börn hafa náð góðri færni í lestri og lesskilningi sem hefur síðan greitt götur þeirra varðandi áframhaldandi samfellt nám. Ég hef einnig verið með börn af erlendu bergi brotin sem hafa komið inn í íslenskt skólakerfi án nokkurrar íslenskukunnáttu en þrátt fyrir það náð að skora hærra varðandi lestur og lesskilning í lok grunnskólagöngu sinnar en börn fædd hér á landi sem hafa búið á Íslandi alla tíð. Galdurinn við að ná góðri færni í einhverju er æfing og styðjandi umhverfi. Það á ekki bara við um skólaumhverfi heldur allt það umhverfi sem barn þrífst í. Ég hef áður haft orð á því að við kennarar sjáum mikinn mun á börnum sem eiga gott bakland, sem styður við nám þeirra og elur börn sín upp í því að lestur og lestrarfærni skipta máli, og þeim sem ekki eru svo lánsöm. En af hverju er svona mikill munur á kynjunum ? Það sem ég hef séð í mínu starfi sem kennari og rannsóknir styðja er að stelpur virðast vera samviskusamari en strákar og það fleytir þeim langt. Þær virðast því hafa betri grunn að byggja á sem er forsenda frekara náms. Eins virðast margir foreldrar á Íslandi sleppa tökunum fyrr á strákum en stelpum og virðast strákar frekar komast upp með það að fara sínar eigin leiðir en stelpur. Hvers vegna veit ég ekki. Í samtölum við nemendur í gegnum árin þá hefur mér fundist það meira ríkjandi hjá strákum en stelpum að hafa neikvætt viðhorf til skóla. Þegar rætt hefur verið um mikilvægi lesturs og lesskilnings þá hafa strákar frekar komið með þær skýringar að þeir þurfi ekki að læra það sem verið er að kenna þeim í skóla því að þeir geti alveg fengið vel borgað starf án þess að mennta sig. Máli sínu til stuðnings þá koma þeir oft með dæmi um laun kennara og einhverra sem þeir vita um sem eru ómenntaðir og geta lifað hátt. En hvaðan kemur þessi sýn þeirra ? Menntun er ekki metin að verðleikum. Það að strákar sjá ekki ástæðu til þess að leggja sig fram varðandi lestur og lesskilning því að þeirra sýn er oft sú að þeir ætla sér að verða atvinnumenn í fótbolta, Youtube-arar eða framfleyta sér með því að spila tölvuleiki er ekki að hjálpa okkur varðandi það að bæta lestrarfærni stráka. Viðhorf margra foreldra til náms barna sinna birtist síðan vel í sinnu foreldranna gagnvart því sem er í gangi í lífi barnanna. Hvað segir það okkur þegar foreldrar segjast ekki hafa tíma til að lesa með börnum sínum né láta þau lesa fyrir sig en sömu foreldrar eru tilbúnir til að fara á alla viðburði sem tengjast áhugamálum barna sinna og styðja þau að ná færni á þeim vettvangi með tilheyrandi fyrirhöfn og fjárútlátum . Þessum foreldrum er mikið í mun að börn þeirra nái færni á áhugasviðum sínum en sjá ekki tilganginn með því að leggja aukalega á sig til að styðja við skólanám barna sinna. Er hægt að segja að lestrarvandinn sé bara kerfislegur vandi ? Svarið er nei. Um er að ræða samfélagslegan vanda. Það er ekki nóg að börn hafi góðar lestrarfyrirmyndir í skólum. Góðar lestrarfyrirmyndir þurfa að vera í öllu raunlífi barna. Það þarf einnig að eiga samtal við börn utan skólanna um mikilvægi þess að vera vel læs og hvað það er að vera vel læs. Lestur er ekki bara það að þekkja stafi og tengja saman hljóð. Lestur er svo miklu, miklu meira. Mér finnst dapurt að kveðja nemendur mína í lok skólaárs vitandi það hvaða börn eiga eftir að halda færni sinni í lestri yfir sumartímann því að bakland þeirra heldur þeim við efnið og hvaða börn eiga eftir að fá bakslag vegna sinnuleysis. Það geta allir lagt sitt á vogarskálarnar og stutt við lestur barna í þeirra nærsamfélagi. Starfsfólk skólanna, mömmur, pabbar, bræður, systur, ömmur, afar, frændur, frænkur og vinir. Við erum öll í sama liði. Lestrarkunnátta stráka mun ekki batna fyrr en við tökum höndum saman og sýnum þeim að okkur er alvara með því að greiða vegferð þeirra með samtakamætti og jákvæðum gildum. Inni á Læsisvefnum er hægt að fræðast um lestrarþjálfun og þar er einnig hægt að nálgast áhugaverð myndbönd tengd lestri. Gleðilegt lestrarsumar. Höfundur er sérkennari, atferlisþjálfi, uppeldisráðgjafi, sáttamiðlari og trúnaðarmaður kennara í grunnskóla.
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun