Opinber umræða í þágu hugsunar Gunnar Snorri Árnason skrifar 27. maí 2024 15:16 Fyrir rúmum mánuði birtist pistill á Vísi að nafni „Opinber umræða fyrir hvern?“ eftir Þorbjörgu Þorvaldsdóttur, sem svar við öðrum pistli eftir Helga Áss borgarfulltrúa. Þar fjallar hún um hvernig umræða um hormónameðferðir barna með kynama ætti að eiga sér stað innan fagteyma, svo sem trans teyma spítalans en ekki á opinberum vettvangi. Hún segir þessa afstöðu skynsamlega vegna þess að málaflokkurinn krefjist þekkingar sem til að mynda sérfræðingar í þessum meðferðum búa yfir. Ég tel að það sé ákveðið sannleikskorn í pistli hennar. Á sama tíma sé ég þetta í ólíku ljósi og langar mig að fjalla stuttlega um það hér. Fram kemur í pistlinum hve ötullega sérfræðingar sinna störfum innan trans teyma spítalans og að þar væri vandlega íhugað hvaða farvegi meðferðin ætti að fylgja. Sérfræðingar bæði þar og annars staðar hafa sannarlega lagt mikið að veði til að öðlast sína þekkingu. Framlag sérfræðinga, sama hvað um ræðir, er augljóslega mikilvægt. Á hinn bóginn vaknar sú spurning hversu vel sérþekkingin fangar allar hliðar málsins. Einnig vaknar sú spurning að hversu miklu leyti viðfangsefnið krefst sérþekkingar til að réttmæta skoðun megi hafa á málinu. Ég myndi til dæmis halda að spurningar um eðli kyns varði allan almenning enda snúa þær að grundvallareinkennum manneskjunnar. Ég myndi ætla að ef ungmenni eru fyrst og fremst börn foreldra sinna en ekki bara viðföng sérfræðinga (með fullri virðingu fyrir þeim) að þá væri opinská umræða um meðferð þeirra heilbrigðismerki í frjálsu samfélagi. Ég myndi einnig telja að siðferðislegar spurningar um læknisfræðileg inngrip (svo sem hormónabælandi meðferðir) varði allan almenning, en þó sérfræðilæknar hafi sértæka þekkingu á starfsemi líkamans þá eru þeir ekki betur til þess fallnir að ákvarða hvernig okkur ber að lifa. Að standa, sem dæmi, frammi fyrir því að upplifa sig djúplega á skjön við líkama sinn og dæmigerð hlutverk kyns síns eru tilvistarlegar áskoranir sem ég efast um að sérhæfð teymi, sama hversu fagmannleg og metnaðarfull þau eru hafi öll svörin við. Það er líka eðlilegt og þarf ekki að vera slæmt. Sérhæfingu fylgir ákveðinn fórnarkostnaður og forgangsröðun. Sérfræðingurinn sér eitthvað mjög vel sem aðrir eru ekki eins glöggir á - en það kannski á kostnað einhvers annars. Sérfræðingurinn kann líka að starfa út frá ákveðnum grunnforsendum sem aðrir deila ekki og kemst því að ólíkri niðurstöðu en sá sem gefur sér ólíkar forsendur. Sá sem leggur mikið vægi í hugmyndir og eðlisávísanir barna er líklegur til að hátta meðferð með öðrum hætti en sá sem telur að börn skorti mikilvæga visku og þurfi leiðsögn. Sá sem trúir að kyn sé vídd eða að því sé úthlutað við fæðingu er líklegur til að komast að ólíkum niðurstöðum um hvað teljist til æskilegrar meðferðar en sá sem trúir að kynin séu tvö og að kyn barns sé leitt í ljós við fæðingu. Þegar ákveðið er fyrir fram hverjir ættu og ættu ekki að tjá sig kveður það niður málefnalega umræðu og gjöful tækifæri til að hugsa. Við erum fáfróðar félagsverur og við öðlumst skilning meðal annars gegnum skoðanaskipti og endurgjöf. Ef við gerumst of upptekin af því hver mælir hverju sinni hættir okkur einnig til að leiðast inn á svið rökvillna á borð við persónu- og kennivaldsrök. Það er, við afskrifum málflutning einhvers á grundvelli þess hver viðkomandi er eða tökum málflutningi einhvers sem gildum vegna þess hver viðkomandi er án viðleitni til innihaldsins. Ég geri mér grein fyrir viðkvæmni málsins og viljanum að hlífa ungmennum á erfiðum stað og foreldrum þeirra fyrir hugsanlega misvísandi upplýsingum eða persónuníði. Ég tel aftur á móti ekki síður mikilvægt fyrir þá sem málið varðar mest að umræðan sé frjáls. Ég tel það líka merki um virðingu gagnvart þeim og öllum almenningi að fólki sé treyst fyrir getunni til að tjá sig af góðum vilja - ásamt því að vega og meta bæði upplýsingar og sjónarmið sem eru á öndverðum meiði við sannfæringu þess. Höfundur er sálfræðingur en fyrst og fremst almennur borgari Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Málefni trans fólks Börn og uppeldi Mest lesið Innflutt skautun í boði Viðreisnar Hópur ungra Sjálfstæðiskvenna Skoðun Halldór 02.11.24 Halldór Baldursson Halldór Viltu lækka í launum? Jónella Sigurjónsdóttir Skoðun Að græða 33.400 fótboltavelli Jóna Bjarnadóttir Skoðun Íslenskan til valdeflingar en ekki valdbeitingar Derek T. Allen Skoðun Unglingavandamálið Jón Gnarr Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir Skoðun Kæri frambjóðandi! Stefanía Björg Jónsdóttir Skoðun Stöndugur efnahagur og sterk velferð – undirstaða hvors annars Alma D. Möller Skoðun Viltu lækka í launum? Jónella Sigurjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gjafakynfrumur- dýrmæt gjöf María Rut Baldursdóttir,Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Menntamál eru efnahagsmál: Tími fyrir nýja nálgun Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Og segja mér hver fær að vera fyrirmynd? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Viltu lækka í launum? Jónella Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Kæri frambjóðandi! Stefanía Björg Jónsdóttir skrifar Skoðun Viltu lækka í launum? Jónella Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Innflutt skautun í boði Viðreisnar Hópur ungra Sjálfstæðiskvenna skrifar Skoðun Unglingavandamálið Jón Gnarr skrifar Skoðun Stöndugur efnahagur og sterk velferð – undirstaða hvors annars Alma D. Möller skrifar Skoðun Íslenskan til valdeflingar en ekki valdbeitingar Derek T. Allen skrifar Skoðun Að græða 33.400 fótboltavelli Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvenær nær Bitcoin $1,000,000? Víkingur Hauksson skrifar Skoðun „Hækkar bara og hækkar“ Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Kveðja, nýútskrifaði kennarinn Hugrún Stefánsdóttir skrifar Skoðun Veljum stöðugleika og fyrirsjáanleika Ester Straumberg Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ábending um dagskrárefni til RUV ohf. Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Á að skipta máli hverra manna þú ert? Logi Einarsson skrifar Skoðun Hvers virði er líf kvenna? Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Að mæta ástandinu Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Þarf alltaf að vera svín 2024 Darri Gunnarsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Þrælar bankanna, lykiltölur Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Þriðji orkupakkinn: Almannahagsmunir á krossgötum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Eftir miklar umræður, fréttir og mótmæli síðustu daga hef ég verið hugsi Anna M. Hoffmann Guðgeirsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir í húsnæðismálum strax! Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun xD frelsi til að halda ungu fólki niðri Yngvi Sighvatsson skrifar Skoðun Afstöðuleysi Íslands óþolandi – Stöndum með vistkerfum sjávar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Þess vegna talar ChatGPT íslensku Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Uppbygging heilbrigðisþjónustu á landsbyggðinni: Er það á stefnuskránni fyrir þessar kosningar? Hildigunnur Svavarsdóttir skrifar Skoðun Gleðilega töfrandi kosningabaráttu Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Fyrir rúmum mánuði birtist pistill á Vísi að nafni „Opinber umræða fyrir hvern?“ eftir Þorbjörgu Þorvaldsdóttur, sem svar við öðrum pistli eftir Helga Áss borgarfulltrúa. Þar fjallar hún um hvernig umræða um hormónameðferðir barna með kynama ætti að eiga sér stað innan fagteyma, svo sem trans teyma spítalans en ekki á opinberum vettvangi. Hún segir þessa afstöðu skynsamlega vegna þess að málaflokkurinn krefjist þekkingar sem til að mynda sérfræðingar í þessum meðferðum búa yfir. Ég tel að það sé ákveðið sannleikskorn í pistli hennar. Á sama tíma sé ég þetta í ólíku ljósi og langar mig að fjalla stuttlega um það hér. Fram kemur í pistlinum hve ötullega sérfræðingar sinna störfum innan trans teyma spítalans og að þar væri vandlega íhugað hvaða farvegi meðferðin ætti að fylgja. Sérfræðingar bæði þar og annars staðar hafa sannarlega lagt mikið að veði til að öðlast sína þekkingu. Framlag sérfræðinga, sama hvað um ræðir, er augljóslega mikilvægt. Á hinn bóginn vaknar sú spurning hversu vel sérþekkingin fangar allar hliðar málsins. Einnig vaknar sú spurning að hversu miklu leyti viðfangsefnið krefst sérþekkingar til að réttmæta skoðun megi hafa á málinu. Ég myndi til dæmis halda að spurningar um eðli kyns varði allan almenning enda snúa þær að grundvallareinkennum manneskjunnar. Ég myndi ætla að ef ungmenni eru fyrst og fremst börn foreldra sinna en ekki bara viðföng sérfræðinga (með fullri virðingu fyrir þeim) að þá væri opinská umræða um meðferð þeirra heilbrigðismerki í frjálsu samfélagi. Ég myndi einnig telja að siðferðislegar spurningar um læknisfræðileg inngrip (svo sem hormónabælandi meðferðir) varði allan almenning, en þó sérfræðilæknar hafi sértæka þekkingu á starfsemi líkamans þá eru þeir ekki betur til þess fallnir að ákvarða hvernig okkur ber að lifa. Að standa, sem dæmi, frammi fyrir því að upplifa sig djúplega á skjön við líkama sinn og dæmigerð hlutverk kyns síns eru tilvistarlegar áskoranir sem ég efast um að sérhæfð teymi, sama hversu fagmannleg og metnaðarfull þau eru hafi öll svörin við. Það er líka eðlilegt og þarf ekki að vera slæmt. Sérhæfingu fylgir ákveðinn fórnarkostnaður og forgangsröðun. Sérfræðingurinn sér eitthvað mjög vel sem aðrir eru ekki eins glöggir á - en það kannski á kostnað einhvers annars. Sérfræðingurinn kann líka að starfa út frá ákveðnum grunnforsendum sem aðrir deila ekki og kemst því að ólíkri niðurstöðu en sá sem gefur sér ólíkar forsendur. Sá sem leggur mikið vægi í hugmyndir og eðlisávísanir barna er líklegur til að hátta meðferð með öðrum hætti en sá sem telur að börn skorti mikilvæga visku og þurfi leiðsögn. Sá sem trúir að kyn sé vídd eða að því sé úthlutað við fæðingu er líklegur til að komast að ólíkum niðurstöðum um hvað teljist til æskilegrar meðferðar en sá sem trúir að kynin séu tvö og að kyn barns sé leitt í ljós við fæðingu. Þegar ákveðið er fyrir fram hverjir ættu og ættu ekki að tjá sig kveður það niður málefnalega umræðu og gjöful tækifæri til að hugsa. Við erum fáfróðar félagsverur og við öðlumst skilning meðal annars gegnum skoðanaskipti og endurgjöf. Ef við gerumst of upptekin af því hver mælir hverju sinni hættir okkur einnig til að leiðast inn á svið rökvillna á borð við persónu- og kennivaldsrök. Það er, við afskrifum málflutning einhvers á grundvelli þess hver viðkomandi er eða tökum málflutningi einhvers sem gildum vegna þess hver viðkomandi er án viðleitni til innihaldsins. Ég geri mér grein fyrir viðkvæmni málsins og viljanum að hlífa ungmennum á erfiðum stað og foreldrum þeirra fyrir hugsanlega misvísandi upplýsingum eða persónuníði. Ég tel aftur á móti ekki síður mikilvægt fyrir þá sem málið varðar mest að umræðan sé frjáls. Ég tel það líka merki um virðingu gagnvart þeim og öllum almenningi að fólki sé treyst fyrir getunni til að tjá sig af góðum vilja - ásamt því að vega og meta bæði upplýsingar og sjónarmið sem eru á öndverðum meiði við sannfæringu þess. Höfundur er sálfræðingur en fyrst og fremst almennur borgari
Skoðun Eftir miklar umræður, fréttir og mótmæli síðustu daga hef ég verið hugsi Anna M. Hoffmann Guðgeirsdóttir skrifar
Skoðun Uppbygging heilbrigðisþjónustu á landsbyggðinni: Er það á stefnuskránni fyrir þessar kosningar? Hildigunnur Svavarsdóttir skrifar