Freista þess að spá um sólstorma með loftbelgnum yfir Íslandi Rafn Ágúst Ragnarsson skrifar 12. júlí 2024 12:06 Stjörnu-Sævar fór yfir spennandi rannsóknarverkefni sem má sjá á sveimi yfir Íslandi í formi loftbelgs. Vísir/Samsett Loftbelgurinn sem sást á sveimi yfir Austurlandi í gær er á vegum samstarfsverkefnis bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA og hinnar þýsku Max Planck-stofnunar. Sævar Helgi Bragason, eða Stjörnu-Sævar eins og hann er iðulega kallaður, segir belginn vera tilraun til að skilja betur hvernig sólin okkar virkar og hvernig hægt sé að spá fyrir um svokallaða sólstorma. Eitthvað sem gæti verið gífurlega dýrmætt. Stjörnu-Sævar upplýsti fréttamann aðeins um eðli verkefnisins vegna þess að lýsingar bandarísku geimvísindastofnunarinnar voru eins og gefur að skilja á útlensku og þar að auki á flóknu vísindamáli. Freista þess að gera geimveðurspár Sævar segir að hangandi í loftbelgnum hangi sólarsjónauki. „Hann er sendur svona hátt upp í heiðhvolfið af því að þá er hann kominn yfir ósónlagið því þá á hann að nema útfjólubláa ljós sem ósónlagið myndi annars gleypa. Þetta útfjólubláa ljós berst frá brjálæðislega heitu gasi úr sólinni sem er fast í segulsviði sólarinnar. Með því að rannsaka þetta allt saman þá lærum við meira um geimveður. Hvernig það virkar, og erum að reyna að læra það betur hvernig við getum gert geimveðurspár,“ segir Sævar. Blaðamaður hnýtur þá um orðið geimveður og biður Sævar um hæl um að útleggja það á leikmannamáli. „Geimveður er það þegar sólin sendir frá sér sólvind. Þegar sólvindurinn skellur á jörðinni verður stundum stormasamt í geimnum í kringum okkur. Sú birtingarmynd sem flestir kannast við eru norðurljós en í sólvindinum er líka segulsvið og það víxlverkar á okkar eigið segulsvið. Það getur spanað upp strauma í iðrum jarðar sem getur leitt til rafmagnsleysis og getur slegið út gervitungl og truflað fjarskipti og svo framvegis,“ segir hann þá til útskýringar. „Þannig það er rosalega dýrmætt fyrir okkur að skilja það betur. Þetta er bara einn liður í því að skilja sólina okkar betur,“ bætir hann við. Annar loftbelgur á leiðinni Þá snýr Stjörnu-Sævar sér að því að útskýra það hvers vegna slíkar rannsóknir krefjist loftbelgs en ekki einhvers annars búnaðar. „Það er best að gera þetta auðvitað úr geimnum en það er miklu miklu dýrara. Með því að senda loftbelg upp í loft er hægt að afla gagna yfir langt tímabil, sérstaklega yfir norðurskautinu þar sem sólin sést allan sólarhringinn. Belgurinn þenst brjálæðislega mikið út þegar hann er kominn svona hátt þannig hann verður svipað stór eins og fótboltavöllur og svo hangir sjónaukinn niður úr honum,“ segir Stjörnu-Sævar. Þá segir Stjörnu-Sævar að loftbelgurinn eigi eftir að lenda í Kanada eftir nokkra daga og að þá verði gögnin sótt. Vonandi komi flott og mikilvægt rannsóknarverkefni úr þeim. Hann bendir einnig á að enn annar loftbelgur sé að fara á loft sem gæti svifið yfir Ísland á næstu dögum. Þar sem heiðríkja er má kannski sjá hann á sveimi. Vísindi Geimurinn Mest lesið „Mér fannst alltaf eins og ég væri að fara að deyja“ Innlent Tók myndband af óveðrinu og þá féll grein beint fyrir framan hana Innlent Hellisheiði opnuð á ný Innlent Einn handtekinn í aðgerðum sérsveitar í Hrísey Innlent Lögregla látin skila milljónum sem dómurinn telur líklega illa fengið fé Innlent Siggi stormur biðst afsökunar á sumarspánni sem ekki rættist Veður Felldi tár þegar málinu var vísað frá Erlent Segir fáránlegt að enginn axli ábyrgð á banaslysinu Innlent Kafað ofan í litleysi íslenska bílaflotans Innlent Íslendingur dæmdur í þriggja mánaða fangelsi í Danmörku Innlent Fleiri fréttir Sæmdur gullmerki í síðustu opinberu heimsókninni Biskupsbústaðurinn brátt falur Dæmi um meintan hagsmunaárekstur við mat á sakhæfi Segir fáránlegt að enginn axli ábyrgð á banaslysinu Myndi engan skaða þótt veðmálafyrirtæki fengju að starfa Lögregla látin skila milljónum sem dómurinn telur líklega illa fengið fé Bongóblíða á Vopnaskaki um helgina „Verður alls ekki keyrt í gegn í mikilli andstöðu“ Hellisheiði opnuð á ný Tók myndband af óveðrinu og þá féll grein beint fyrir framan hana Bæjarstjóri um Carbfix og vonskuveður um hásumar Íslendingur dæmdur í þriggja mánaða fangelsi í Danmörku Einn handtekinn í aðgerðum sérsveitar í Hrísey „Mér fannst alltaf eins og ég væri að fara að deyja“ Kafað ofan í litleysi íslenska bílaflotans Slagsmál reyndust hnefaleikaæfingar að nóttu Óttast að olíufélögin hækki álagningu Höfnin muni loka á útsýnið og valda hljóðmengun Fóstruðu þrastarunga í 15 daga í Hafnarfirði Vona að gervigreindin komi að gagni við að finna mögulega lækningu Tvö hjólhýsi fokin af veginum á Norðurlandi vestra Íslensk stökkbreyting þrefaldar áhættu á skjaldkirtilssjúkdómi Pínleg mistök Biden og móðurlausir þrastarungar í fóstri Áminntur fyrir að hóta að afhjúpa meintan fíknivanda Laxinn bókstaflega gusast upp í Elliðaárnar Geta ekki sagt hvort Óskari hafi verið boðið starfið eða ekki Ferjubilun sé hvítþvottur hjá Hrísey Seafood Ártúnshöfði gengur í endurnýjun lífdaga Klessti bíl og eigandinn kom í jakka einum fata á vettvang Stappað á tjaldsvæðum og vörur hverfa úr hillum Sjá meira
Stjörnu-Sævar upplýsti fréttamann aðeins um eðli verkefnisins vegna þess að lýsingar bandarísku geimvísindastofnunarinnar voru eins og gefur að skilja á útlensku og þar að auki á flóknu vísindamáli. Freista þess að gera geimveðurspár Sævar segir að hangandi í loftbelgnum hangi sólarsjónauki. „Hann er sendur svona hátt upp í heiðhvolfið af því að þá er hann kominn yfir ósónlagið því þá á hann að nema útfjólubláa ljós sem ósónlagið myndi annars gleypa. Þetta útfjólubláa ljós berst frá brjálæðislega heitu gasi úr sólinni sem er fast í segulsviði sólarinnar. Með því að rannsaka þetta allt saman þá lærum við meira um geimveður. Hvernig það virkar, og erum að reyna að læra það betur hvernig við getum gert geimveðurspár,“ segir Sævar. Blaðamaður hnýtur þá um orðið geimveður og biður Sævar um hæl um að útleggja það á leikmannamáli. „Geimveður er það þegar sólin sendir frá sér sólvind. Þegar sólvindurinn skellur á jörðinni verður stundum stormasamt í geimnum í kringum okkur. Sú birtingarmynd sem flestir kannast við eru norðurljós en í sólvindinum er líka segulsvið og það víxlverkar á okkar eigið segulsvið. Það getur spanað upp strauma í iðrum jarðar sem getur leitt til rafmagnsleysis og getur slegið út gervitungl og truflað fjarskipti og svo framvegis,“ segir hann þá til útskýringar. „Þannig það er rosalega dýrmætt fyrir okkur að skilja það betur. Þetta er bara einn liður í því að skilja sólina okkar betur,“ bætir hann við. Annar loftbelgur á leiðinni Þá snýr Stjörnu-Sævar sér að því að útskýra það hvers vegna slíkar rannsóknir krefjist loftbelgs en ekki einhvers annars búnaðar. „Það er best að gera þetta auðvitað úr geimnum en það er miklu miklu dýrara. Með því að senda loftbelg upp í loft er hægt að afla gagna yfir langt tímabil, sérstaklega yfir norðurskautinu þar sem sólin sést allan sólarhringinn. Belgurinn þenst brjálæðislega mikið út þegar hann er kominn svona hátt þannig hann verður svipað stór eins og fótboltavöllur og svo hangir sjónaukinn niður úr honum,“ segir Stjörnu-Sævar. Þá segir Stjörnu-Sævar að loftbelgurinn eigi eftir að lenda í Kanada eftir nokkra daga og að þá verði gögnin sótt. Vonandi komi flott og mikilvægt rannsóknarverkefni úr þeim. Hann bendir einnig á að enn annar loftbelgur sé að fara á loft sem gæti svifið yfir Ísland á næstu dögum. Þar sem heiðríkja er má kannski sjá hann á sveimi.
Vísindi Geimurinn Mest lesið „Mér fannst alltaf eins og ég væri að fara að deyja“ Innlent Tók myndband af óveðrinu og þá féll grein beint fyrir framan hana Innlent Hellisheiði opnuð á ný Innlent Einn handtekinn í aðgerðum sérsveitar í Hrísey Innlent Lögregla látin skila milljónum sem dómurinn telur líklega illa fengið fé Innlent Siggi stormur biðst afsökunar á sumarspánni sem ekki rættist Veður Felldi tár þegar málinu var vísað frá Erlent Segir fáránlegt að enginn axli ábyrgð á banaslysinu Innlent Kafað ofan í litleysi íslenska bílaflotans Innlent Íslendingur dæmdur í þriggja mánaða fangelsi í Danmörku Innlent Fleiri fréttir Sæmdur gullmerki í síðustu opinberu heimsókninni Biskupsbústaðurinn brátt falur Dæmi um meintan hagsmunaárekstur við mat á sakhæfi Segir fáránlegt að enginn axli ábyrgð á banaslysinu Myndi engan skaða þótt veðmálafyrirtæki fengju að starfa Lögregla látin skila milljónum sem dómurinn telur líklega illa fengið fé Bongóblíða á Vopnaskaki um helgina „Verður alls ekki keyrt í gegn í mikilli andstöðu“ Hellisheiði opnuð á ný Tók myndband af óveðrinu og þá féll grein beint fyrir framan hana Bæjarstjóri um Carbfix og vonskuveður um hásumar Íslendingur dæmdur í þriggja mánaða fangelsi í Danmörku Einn handtekinn í aðgerðum sérsveitar í Hrísey „Mér fannst alltaf eins og ég væri að fara að deyja“ Kafað ofan í litleysi íslenska bílaflotans Slagsmál reyndust hnefaleikaæfingar að nóttu Óttast að olíufélögin hækki álagningu Höfnin muni loka á útsýnið og valda hljóðmengun Fóstruðu þrastarunga í 15 daga í Hafnarfirði Vona að gervigreindin komi að gagni við að finna mögulega lækningu Tvö hjólhýsi fokin af veginum á Norðurlandi vestra Íslensk stökkbreyting þrefaldar áhættu á skjaldkirtilssjúkdómi Pínleg mistök Biden og móðurlausir þrastarungar í fóstri Áminntur fyrir að hóta að afhjúpa meintan fíknivanda Laxinn bókstaflega gusast upp í Elliðaárnar Geta ekki sagt hvort Óskari hafi verið boðið starfið eða ekki Ferjubilun sé hvítþvottur hjá Hrísey Seafood Ártúnshöfði gengur í endurnýjun lífdaga Klessti bíl og eigandinn kom í jakka einum fata á vettvang Stappað á tjaldsvæðum og vörur hverfa úr hillum Sjá meira