Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar 17. september 2024 13:03 Verkalýðsbarátta hefur lengi verið hornsteinn í íslenskri samfélagsgerð, þar sem verkalýðsfélög hafa barist fyrir betri kjörum, réttindum og vinnuaðstæðum fyrir launafólk. Þessi barátta hefur skilað mörgum sigrum í gegnum tíðina, en undanfarið hefur orðið vart við hnignun í þátttöku og virkni innan verkalýðsfélaga. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þessa hnignun, greina ástæður hennar og skoða mögulegar lausnir til að endurvekja áhuga og þátttöku í verkalýðsbaráttu á Íslandi. Verkalýðsbarátta á Íslandi hefur átt sér langa og stolta sögu. Frá upphafi 20. aldar hafa verkalýðsfélög barist fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Stofnun Alþýðusambands Íslands árið 1916 markaði tímamót í baráttunni, þar sem verkalýðsfélög sameinuðust í eina sterka heild. Á þessum tíma var baráttan oft hörð og krafðist mikils fórnarkostnaðar, en hún skilaði einnig miklum ávinningi fyrir launafólk, eins og styttri vinnuviku, betri launum og auknum réttindum. Sérstaklega má nefna stofnun Félags hafnarverkamanna sem hófst fyrir þremur árum. Baráttan fyrir stofnun félagsins var mikilvæg og krefjandi. Hafnarverkamenn stóðu saman til að tryggja betri kjör og vinnuaðstæður. Þeir þurftu að takast á við ýmsar hindranir, bæði frá vinnuveitendum og frá stéttarfélaginu sem þeir vildu kljúfa sig frá, en með samstöðu og þrautseigju náðu þeir að stofna félagið. Þessi barátta er gott dæmi um hvernig samstaða og barátta geta leitt til jákvæðra breytinga fyrir launafólk. Þegar maður skoðar söguna þá má nefna hér stór verkföll sem hafa haft mikil áhrif fyrir launafólk í landinu, til dæmis: Verkfallið 1930 Eitt af fyrstu stóru verkföllunum sem höfðu áhrif á landið í heild sinni. Verkfallið var skipulagt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði kjarabaráttu verkamanna. Verkfallið 1955 Þetta var eitt af lengstu verkföllunum á Íslandi og stóð yfir í 114 daga. Verkfallið var leitt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið 2015 Þetta verkfall var leitt af hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið hafði mikil áhrif á heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Þetta er bara smá brot úr sögunni sem ég set hér inn en það er nóg til að sýna hver máttur verkalýðsfélaga er og hvað felst í að standa saman. Nú á dögum hefur verkalýðsbaráttan á Íslandi breyst talsvert. Þrátt fyrir að verkalýðsfélög séu enn til staðar og starfi áfram, hefur þátttaka og virkni félagsmanna dregist saman. Tölfræðileg gögn sýna að félagsmönnum hefur fækkað og þátttaka í verkalýðsfélögum hefur minnkað. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á getu verkalýðsfélaga til að berjast fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Ekki hefur það hjálpað þegar formenn stjórnmálaflokka koma með hugmyndir um að leggja niður stéttarfélög, sem er fásinna að mati greinarskrifanda. Stéttarfélög eru aðhald fyrir bæði vinnuveitendur og stjórnmálamenn. Það eru margar ástæður fyrir hnignun verkalýðsbaráttu á Íslandi. Félagslegar og efnahagslegar breytingar hafa haft mikil áhrif. Breyttur vinnumarkaður og nýjar vinnuaðferðir hafa gert það að verkum að fólk tengist minna hefðbundnum verkalýðsfélögum. Alþjóðavæðing og tæknibreytingar hafa einnig haft áhrif, þar sem vinnumarkaðurinn hefur orðið sveigjanlegri og óstöðugri. Að auki hefur minnkandi þátttaka og áhugi almennings á verkalýðsbaráttu gert það að verkum að verkalýðsfélög hafa átt erfiðara með að ná til fólks. Nú hafa atvinnurekendur einnig farið í auknum mæli að nota vopn eins og vinnustöðvun annarra starfsmanna sem eru ekki í verkfalli og hefur það gerst nokkrum sinnum á síðustu þremur árum. Þetta vopn hefur alltaf verið í höndum samtaka atvinnulífsins en hefur ekki verið notað fyrr en núna nýlega, það sýnir að aukin harka er farin að færast í baráttuna þegar SA er farið að nota starfsfólk sem vopn í baráttu annarra starfsmanna fyrir betri kjörum. Með því hefur jafnvægi kjarabaráttu verkafólks fyrir kjörum sínum raskast. Þetta hefur haft áhrif á getu verkalýðsfélaga til að standa vörð um réttindi félagsmanna sinna. Atvinnurekendur vita þetta og nota þetta nú óspart, sem hefur orðið til þess að baráttan er að breytast og kannski á hún eftir að harðna. Hnignun verkalýðsbaráttu hefur haft margar neikvæðar afleiðingar. Laun og kjör verkafólks hafa versnað, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að semja um betri kjör. Félagslegur stuðningur og samstaða hefur minnkað, sem hefur gert það að verkum að fólk hefur misst trú á getu verkalýðsfélaga til að bæta kjör sín. Aukinn ójöfnuður og félagslegur óstöðugleiki hefur einnig verið afleiðing hnignunarinnar, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að berjast gegn ójöfnuði og áður. Til að endurvekja verkalýðsbaráttu á Íslandi er mikilvægt að verkalýðsfélög taki höndum saman og leiti nýrra leiða til að ná til fólks. Það þarf að auka áhuga og þátttöku almennings, leggja áherslu á menntun og fræðslu og aðlaga sig að breyttum vinnumarkaði. Með því að endurvekja verkalýðsbaráttuna getum við tryggt betri kjör og réttindi fyrir launafólk og stuðlað að félagslegu réttlæti og stöðugleika. Áhersla á menntun og fræðslu um mikilvægi verkalýðsbaráttu og réttinda launafólks er einnig nauðsynleg. Aðlögun að nýjum vinnumarkaði og tækninýjungum er einnig mikilvæg, þar sem verkalýðsfélög þurfa að vera sveigjanleg og aðlaga sig að breyttum aðstæðum. Í lokin vil ég deila persónulegri reynslusögu af mikilvægi verkalýðsbaráttu. Þegar ég var ungur, sá ég foreldra mína berjast fyrir betri kjörum og réttindum í gegnum verkalýðsfélög. Þeir kenndu mér að samstaða og barátta geta skilað miklum árangri. Nú er það okkar kynslóðar að halda áfram þessari baráttu og tryggja að næstu kynslóðir fái notið betri kjara og réttinda. Ég hvet alla til að taka þátt í verkalýðsbaráttunni og styðja verkalýðsfélög, því saman getum við náð miklum árangri. Höfundur er varaformaður Félags hafnarverkamanna á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Stéttarfélög Kjaramál Tengdar fréttir Barátta hafnarverkamanna á Íslandi: Átök við Eimskip Undanfarin þrjú ár hafa hafnarverkamenn á Íslandi staðið í harðri baráttu við Eimskip, eitt af stærstu flutningafyrirtækjum landsins, og Eflingu. Baráttan hefur snúist um réttindi og kjör verkamanna, þar sem Eimskip hefur enn ekki samið við Félag hafnarverkamanna á Íslandi. Þessi átök hafa verið flókin og margþætt, þar sem ýmsir aðilar hafa komið að málum. 27. ágúst 2024 11:02 Mest lesið Landlæknir veldur skaða Lárus Sigurður Lárusson Skoðun Kýld niður í kjördæmaviku Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun JL húsið og að éta það sem úti frýs… Sveinn Hjörtur Guðfinnsson Skoðun Vilja Grafarvogsbúar þéttingu meirihlutans í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir,Guðlaugur Þór Þórðarson Skoðun Jafnlaunavottun átti aldrei að vera skylda Heiðrún Björk Gísladóttir Skoðun Stenzt ekki stjórnarskrána Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Nýsköpun án framtíðar? Erna Magnúsdóttir,Eiríkur Steingrímsson Skoðun Úmbarassa-sa Sævar Helgi Lárusson Skoðun Nokkrum rangfærslum í málflutningi menningarráðherra svarað Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun Palestína, háskólar og (af)nýlenduvædd rými Jovana Pavlović Skoðun Skoðun Skoðun „Hvert stefnirðu?“ Arna Stefanía Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þetta er allt að koma... Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Mörkin lögmannsstofa: Áskorun til núverandi stjórnarmanna Björn Thorsteinsson skrifar Skoðun JL húsið og að éta það sem úti frýs… Sveinn Hjörtur Guðfinnsson skrifar Skoðun Palestína, háskólar og (af)nýlenduvædd rými Jovana Pavlović skrifar Skoðun Nágrannar óskast! Embla Vigfúsdóttir skrifar Skoðun Tími er ekki óþrjótandi auðlind Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þverpólitískur vilji fyrir brotthvarfi óþarfa flugumferðar frá Reykjavíkurflugvelli Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon ,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Kýld niður í kjördæmaviku Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Nokkrum rangfærslum í málflutningi menningarráðherra svarað Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Frá Félagi hafnarverkamanna á Íslandi Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Úmbarassa-sa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vilja Grafarvogsbúar þéttingu meirihlutans í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir,Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Útrýmum fátækt á Íslandi Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Stenzt ekki stjórnarskrána Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýsköpun án framtíðar? Erna Magnúsdóttir,Eiríkur Steingrímsson skrifar Skoðun Landlæknir veldur skaða Lárus Sigurður Lárusson skrifar Skoðun Jafnlaunavottun átti aldrei að vera skylda Heiðrún Björk Gísladóttir skrifar Skoðun Tekst Samfylkingunni að virkja lýðræðið - Tekst henni að færa kjósendum aukið vald Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Ný Selfossbrú yfir Ölfusá – bruðl eða skynsemi? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Það er þetta með þorpið Dagný Gísladóttir skrifar Skoðun Kostir gamaldags samræmdra prófa Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Ábyrgð stjórnenda á netöryggi og NIS2 Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Ég skvetti málningu á bandaríska sendiráðið en hér er opið bréf til utanríkisráðherra Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Sjá meira
Verkalýðsbarátta hefur lengi verið hornsteinn í íslenskri samfélagsgerð, þar sem verkalýðsfélög hafa barist fyrir betri kjörum, réttindum og vinnuaðstæðum fyrir launafólk. Þessi barátta hefur skilað mörgum sigrum í gegnum tíðina, en undanfarið hefur orðið vart við hnignun í þátttöku og virkni innan verkalýðsfélaga. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þessa hnignun, greina ástæður hennar og skoða mögulegar lausnir til að endurvekja áhuga og þátttöku í verkalýðsbaráttu á Íslandi. Verkalýðsbarátta á Íslandi hefur átt sér langa og stolta sögu. Frá upphafi 20. aldar hafa verkalýðsfélög barist fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Stofnun Alþýðusambands Íslands árið 1916 markaði tímamót í baráttunni, þar sem verkalýðsfélög sameinuðust í eina sterka heild. Á þessum tíma var baráttan oft hörð og krafðist mikils fórnarkostnaðar, en hún skilaði einnig miklum ávinningi fyrir launafólk, eins og styttri vinnuviku, betri launum og auknum réttindum. Sérstaklega má nefna stofnun Félags hafnarverkamanna sem hófst fyrir þremur árum. Baráttan fyrir stofnun félagsins var mikilvæg og krefjandi. Hafnarverkamenn stóðu saman til að tryggja betri kjör og vinnuaðstæður. Þeir þurftu að takast á við ýmsar hindranir, bæði frá vinnuveitendum og frá stéttarfélaginu sem þeir vildu kljúfa sig frá, en með samstöðu og þrautseigju náðu þeir að stofna félagið. Þessi barátta er gott dæmi um hvernig samstaða og barátta geta leitt til jákvæðra breytinga fyrir launafólk. Þegar maður skoðar söguna þá má nefna hér stór verkföll sem hafa haft mikil áhrif fyrir launafólk í landinu, til dæmis: Verkfallið 1930 Eitt af fyrstu stóru verkföllunum sem höfðu áhrif á landið í heild sinni. Verkfallið var skipulagt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði kjarabaráttu verkamanna. Verkfallið 1955 Þetta var eitt af lengstu verkföllunum á Íslandi og stóð yfir í 114 daga. Verkfallið var leitt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið 2015 Þetta verkfall var leitt af hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið hafði mikil áhrif á heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Þetta er bara smá brot úr sögunni sem ég set hér inn en það er nóg til að sýna hver máttur verkalýðsfélaga er og hvað felst í að standa saman. Nú á dögum hefur verkalýðsbaráttan á Íslandi breyst talsvert. Þrátt fyrir að verkalýðsfélög séu enn til staðar og starfi áfram, hefur þátttaka og virkni félagsmanna dregist saman. Tölfræðileg gögn sýna að félagsmönnum hefur fækkað og þátttaka í verkalýðsfélögum hefur minnkað. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á getu verkalýðsfélaga til að berjast fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Ekki hefur það hjálpað þegar formenn stjórnmálaflokka koma með hugmyndir um að leggja niður stéttarfélög, sem er fásinna að mati greinarskrifanda. Stéttarfélög eru aðhald fyrir bæði vinnuveitendur og stjórnmálamenn. Það eru margar ástæður fyrir hnignun verkalýðsbaráttu á Íslandi. Félagslegar og efnahagslegar breytingar hafa haft mikil áhrif. Breyttur vinnumarkaður og nýjar vinnuaðferðir hafa gert það að verkum að fólk tengist minna hefðbundnum verkalýðsfélögum. Alþjóðavæðing og tæknibreytingar hafa einnig haft áhrif, þar sem vinnumarkaðurinn hefur orðið sveigjanlegri og óstöðugri. Að auki hefur minnkandi þátttaka og áhugi almennings á verkalýðsbaráttu gert það að verkum að verkalýðsfélög hafa átt erfiðara með að ná til fólks. Nú hafa atvinnurekendur einnig farið í auknum mæli að nota vopn eins og vinnustöðvun annarra starfsmanna sem eru ekki í verkfalli og hefur það gerst nokkrum sinnum á síðustu þremur árum. Þetta vopn hefur alltaf verið í höndum samtaka atvinnulífsins en hefur ekki verið notað fyrr en núna nýlega, það sýnir að aukin harka er farin að færast í baráttuna þegar SA er farið að nota starfsfólk sem vopn í baráttu annarra starfsmanna fyrir betri kjörum. Með því hefur jafnvægi kjarabaráttu verkafólks fyrir kjörum sínum raskast. Þetta hefur haft áhrif á getu verkalýðsfélaga til að standa vörð um réttindi félagsmanna sinna. Atvinnurekendur vita þetta og nota þetta nú óspart, sem hefur orðið til þess að baráttan er að breytast og kannski á hún eftir að harðna. Hnignun verkalýðsbaráttu hefur haft margar neikvæðar afleiðingar. Laun og kjör verkafólks hafa versnað, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að semja um betri kjör. Félagslegur stuðningur og samstaða hefur minnkað, sem hefur gert það að verkum að fólk hefur misst trú á getu verkalýðsfélaga til að bæta kjör sín. Aukinn ójöfnuður og félagslegur óstöðugleiki hefur einnig verið afleiðing hnignunarinnar, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að berjast gegn ójöfnuði og áður. Til að endurvekja verkalýðsbaráttu á Íslandi er mikilvægt að verkalýðsfélög taki höndum saman og leiti nýrra leiða til að ná til fólks. Það þarf að auka áhuga og þátttöku almennings, leggja áherslu á menntun og fræðslu og aðlaga sig að breyttum vinnumarkaði. Með því að endurvekja verkalýðsbaráttuna getum við tryggt betri kjör og réttindi fyrir launafólk og stuðlað að félagslegu réttlæti og stöðugleika. Áhersla á menntun og fræðslu um mikilvægi verkalýðsbaráttu og réttinda launafólks er einnig nauðsynleg. Aðlögun að nýjum vinnumarkaði og tækninýjungum er einnig mikilvæg, þar sem verkalýðsfélög þurfa að vera sveigjanleg og aðlaga sig að breyttum aðstæðum. Í lokin vil ég deila persónulegri reynslusögu af mikilvægi verkalýðsbaráttu. Þegar ég var ungur, sá ég foreldra mína berjast fyrir betri kjörum og réttindum í gegnum verkalýðsfélög. Þeir kenndu mér að samstaða og barátta geta skilað miklum árangri. Nú er það okkar kynslóðar að halda áfram þessari baráttu og tryggja að næstu kynslóðir fái notið betri kjara og réttinda. Ég hvet alla til að taka þátt í verkalýðsbaráttunni og styðja verkalýðsfélög, því saman getum við náð miklum árangri. Höfundur er varaformaður Félags hafnarverkamanna á Íslandi.
Barátta hafnarverkamanna á Íslandi: Átök við Eimskip Undanfarin þrjú ár hafa hafnarverkamenn á Íslandi staðið í harðri baráttu við Eimskip, eitt af stærstu flutningafyrirtækjum landsins, og Eflingu. Baráttan hefur snúist um réttindi og kjör verkamanna, þar sem Eimskip hefur enn ekki samið við Félag hafnarverkamanna á Íslandi. Þessi átök hafa verið flókin og margþætt, þar sem ýmsir aðilar hafa komið að málum. 27. ágúst 2024 11:02
Vilja Grafarvogsbúar þéttingu meirihlutans í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir,Guðlaugur Þór Þórðarson Skoðun
Nokkrum rangfærslum í málflutningi menningarráðherra svarað Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun
Skoðun Þverpólitískur vilji fyrir brotthvarfi óþarfa flugumferðar frá Reykjavíkurflugvelli Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon ,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nokkrum rangfærslum í málflutningi menningarráðherra svarað Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Vilja Grafarvogsbúar þéttingu meirihlutans í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir,Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar
Skoðun Tekst Samfylkingunni að virkja lýðræðið - Tekst henni að færa kjósendum aukið vald Birgir Dýrfjörð skrifar
Skoðun Ég skvetti málningu á bandaríska sendiráðið en hér er opið bréf til utanríkisráðherra Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Vilja Grafarvogsbúar þéttingu meirihlutans í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir,Guðlaugur Þór Þórðarson Skoðun
Nokkrum rangfærslum í málflutningi menningarráðherra svarað Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun