Burt með mismunun! Skúli Helgason skrifar 8. október 2024 10:30 Börnum af erlendum uppruna og reyndar fullorðnum líka er mismunað á Íslandi eftir uppruna og búsetu. Þetta kemur m.a. fram í nýrri skýrslu OECD um stöðu innflytjenda í íslensku samfélagi og samanburð við stöðuna í Evrópu dregur vel fram mikilvægi þessa málaflokks. Skýrslan dregur fram hve innflytjendur eru mikilvægur og nauðsynlegur hluti af okkar samfélagi, atvinnulífi og hagkerfi. Stórar atvinnugreinar eins og mannvirkjageirinn og ferðaþjónustan treysta á vinnuframlag innflytjenda og þær gætu í raun ekki þrifist með góðu móti án þeirra. Atvinnuþátttaka innflytjenda er sú hæsta innan OECD eða 83% og þátttaka þeirra í samfélaginu sömuleiðis (89%). Í skýrslunni kemur líka fram að innflytjendum hefur hvergi fjölgað meira hlutfallslega en á Íslandi sl. áratug meðal ríkja OECD. Hlutfall innflytjenda hækkaði úr 8% árið 2013 í 18% árið 2023. Langflestir eða um 80% í þessum hópi koma frá EES löndunum. En það eru miklar áskoranir sem mæta þessum hópi og hin hliðin á mikilli atvinnuþátttöku innflytjenda er sú að þetta er líka sá hópur sem er hættast við að missa vinnuna eða fá ekki vinnu – en annar hver einstaklingur á atvinnuleysiskrá er innflytjandi og það hlutfall hefur hækkað mjög mikið á stuttum tíma – farið úr 15% árið 2013 í 50% í fyrra. Enginn vafi er á því að stærsta hindrun innflytjenda inn á vinnumarkaðinn er skortur á íslenskukunnáttu – tungumálið er stærsti þröskuldurinn sem mætir innflytjendum í atvinnuleit þeirra. Menntun ekki metin Hvernig erum við að mæta þessum hópi í samfélaginu? Við verðum að viðurkenna að við höfum ekki staðið okkur vel í að meta menntun innflytjenda að verðleikum og alltof mörg dæmi eru um að innflytjendur séu hlunnfarnir þegar kemur að störfum og launum vegna þess að menntun þeirra í heimalandinu er ekki metin sem skyldi á íslenskum vinnumarkaði. Það segir sína sögu að rúmlega þriðjungur háskólamenntaðra innflytjenda (35%) er í störfum sem nýta ekki menntun þeirra með fullnægjandi hætti. Sambærilegt hlutfall innfæddra er þrisvar sinnum lægra eða 10%. Þarna birtist líka skýr kynjahalli því algengara er að konur séu í starfi þar sem menntun þeirra nýtist ekki sem skyldi. Hinn mikli munur milli innfæddra og innflytjenda á því sem við getum kallað vannýtta menntun í starfi er með því mesta sem gerist innan OECD. Íslenskukennslu ábótavant Íslenskukennslu hefur verið ábótavant bæði í skólakerfinu og á vinnumarkaði – við þekkjum öll dómsmálið okkar við ríkið út af þeirri mismunun sem reykvískt börn með annað móðurmál en íslensku mæta í krafti þess að þau búa í Reykjavík en ekki öðru sveitarfélagi – Reykjavík er eina sveitarfélagið sem ekki fær greiðslur úr Jöfnunarsjóði til að fjármagna íslenskukennslu fyrir þessi börn, Héraðsdómur dæmdi Reykjavík í vil í lok síðasta árs en ríkið áfrýjaði og við bíðum enn niðurstöðu þeirrar áfrýjunar 10 mánuðum síðar og á meðan er mismununinni viðhaldið. Reykjavíkurborg hefur margfaldað framlög sín til íslenskukennslu barna með annað móðurmál en íslensku á undanförnum 7 árum en það dugar ekki til að mæta þörfinni vegna hinnar miklu fjölgunar í þessum hópi. En það er athyglisverð niðurstaða skýrslunnar að aðeins 18% telja sig hafa fullnægjandi vald á íslensku meðan sambærilegt hlutfall innflytjenda sem telur sig hafa gott vald á þjóðtungu búsetulands er í kringum 60% í öðrum löndum. Það er sérstakt rannsóknarefni sem þarf að bregðast við með fræðslu, vitundarvakningu, auknu aðgengilegu námsframboði en líka naflaskoðun okkar hinna innfæddu á því hvernig við getum gyrt okkur í brók varðandi það að tryggja eðlilegan framgang fólks af erlendum uppruna á vinnumarkaði þar með talið í ábyrgðarstöður. Íslenskukunnátta nemenda af erlendum uppruna skiptir lykilmáli upp á menntunarstöðu þessa hóps núna og síðar á lífsleiðinni. Þetta kemur vel fram í PISA niðurstöðum þar sem munurinn á frammistöðu þess hóps nemenda af erlendum uppruna sem tala íslensku á sínu heimili og þeim sem gera það ekki er mestur hér á Íslandi af öllum ríkjum OECD. Neikvæð áhrif heimgreiðslna Það er athyglisvert að skýrslan dregur sérstaklega fram hve mikilvægt er að börn með innflytjendabakgrunn njóti þeirrar menntunar sem leikskólavist býður upp á ekki síst þjálfun í íslensku og þar er sérstaklega dregið fram að heimgreiðslur sem valkostur við leikskólapláss geti haft neikvæð áhrif varðandi menntunarstöðu viðkomandi barna og stöðu foreldra þeirra á vinnumarkaði, ekki síst kvenna. Þarna er verk að vinna því þessi börn af erlendum uppruna sækja leikskóla mun síður en börn af innlendum uppruna og fara því frekar á mis við fyrsta skólastigið sem hefur mótandi áhrif á málþroska barna og máltöku sem aftur hefur heilmikið forspárgildi varðandi læsi og gengi á menntabrautinni síðar meir. Við þurfum að horfa í eigin barm sem samfélag varðandi framboð á íslenskukennslu fyrir þennan hóp og þar er áberandi í skýrslunni að opinber fjármögnun á slíkri kennslu er mun minni hér á landi en gengur og gerist á hinum Norðurlöndunum sem standa okkur miklu framar í að fjármagna kennslu í þjóðtungu viðkomandi landa. Við þurfum að gera betur – nýta betur menntun innflytjenda og meta hana að verðleikum og auka fræðslu til innflytjenda um mikilvægi þess að læra íslensku og auðvelda þeim aðgengi að íslenskukennslu– stórefla íslenskukennslu bæði barna og fullorðinna úr röðum innflytjenda svo þeir geti orðið virkari þátttakendur í okkar samfélagi og geti nýtt tækifæri sín og hæfileika til jafns við þá sem eru með innlendan bakgrunn – við þurfum sérstaklega að beita okkur gagnvart jaðarsetningu barna með erlendan bakgrunn – við sjáum að þau skila sér ekki eins vel í t.d. skipulagðar frístundir eins og önnur börn – við sjáum það á nýtingu frístundakortsins – að hún er undir meðallagi í hverfum eins og Breiðholti, Miðborg og að hluta til á Kjalarnesi þar sem hlutfall innflytjenda er hvað hæst í borginni. Merk skýrsla sem kallar á aðgerðir Samfélagið okkar hefur breyst gríðarlega á undanförnum áratugum, við erum orðin fjölmenningarlegt samfélag í meira mæli en nokkru sinni fyrr sem er gleðiefni en uppbygging innviða og fjármögnun grunnþjónustu hefur ekki haldið í við þessar breytingar. Ríkið og sveitarfélögin þurfa að vinna þessi mál mjög þétt saman – rétt eins og í tilviki samgöngusáttmálans –því hér er einfaldlega um að ræða eitt mikilvægasta samfélagsverkefni okkar tíma að tryggja jafnræði barna og fullorðinna óháð búsetu og uppruna. Höfundur er borgarfulltrúi Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reykjavík Samfylkingin Innflytjendamál Skúli Helgason Borgarstjórn Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Börnum af erlendum uppruna og reyndar fullorðnum líka er mismunað á Íslandi eftir uppruna og búsetu. Þetta kemur m.a. fram í nýrri skýrslu OECD um stöðu innflytjenda í íslensku samfélagi og samanburð við stöðuna í Evrópu dregur vel fram mikilvægi þessa málaflokks. Skýrslan dregur fram hve innflytjendur eru mikilvægur og nauðsynlegur hluti af okkar samfélagi, atvinnulífi og hagkerfi. Stórar atvinnugreinar eins og mannvirkjageirinn og ferðaþjónustan treysta á vinnuframlag innflytjenda og þær gætu í raun ekki þrifist með góðu móti án þeirra. Atvinnuþátttaka innflytjenda er sú hæsta innan OECD eða 83% og þátttaka þeirra í samfélaginu sömuleiðis (89%). Í skýrslunni kemur líka fram að innflytjendum hefur hvergi fjölgað meira hlutfallslega en á Íslandi sl. áratug meðal ríkja OECD. Hlutfall innflytjenda hækkaði úr 8% árið 2013 í 18% árið 2023. Langflestir eða um 80% í þessum hópi koma frá EES löndunum. En það eru miklar áskoranir sem mæta þessum hópi og hin hliðin á mikilli atvinnuþátttöku innflytjenda er sú að þetta er líka sá hópur sem er hættast við að missa vinnuna eða fá ekki vinnu – en annar hver einstaklingur á atvinnuleysiskrá er innflytjandi og það hlutfall hefur hækkað mjög mikið á stuttum tíma – farið úr 15% árið 2013 í 50% í fyrra. Enginn vafi er á því að stærsta hindrun innflytjenda inn á vinnumarkaðinn er skortur á íslenskukunnáttu – tungumálið er stærsti þröskuldurinn sem mætir innflytjendum í atvinnuleit þeirra. Menntun ekki metin Hvernig erum við að mæta þessum hópi í samfélaginu? Við verðum að viðurkenna að við höfum ekki staðið okkur vel í að meta menntun innflytjenda að verðleikum og alltof mörg dæmi eru um að innflytjendur séu hlunnfarnir þegar kemur að störfum og launum vegna þess að menntun þeirra í heimalandinu er ekki metin sem skyldi á íslenskum vinnumarkaði. Það segir sína sögu að rúmlega þriðjungur háskólamenntaðra innflytjenda (35%) er í störfum sem nýta ekki menntun þeirra með fullnægjandi hætti. Sambærilegt hlutfall innfæddra er þrisvar sinnum lægra eða 10%. Þarna birtist líka skýr kynjahalli því algengara er að konur séu í starfi þar sem menntun þeirra nýtist ekki sem skyldi. Hinn mikli munur milli innfæddra og innflytjenda á því sem við getum kallað vannýtta menntun í starfi er með því mesta sem gerist innan OECD. Íslenskukennslu ábótavant Íslenskukennslu hefur verið ábótavant bæði í skólakerfinu og á vinnumarkaði – við þekkjum öll dómsmálið okkar við ríkið út af þeirri mismunun sem reykvískt börn með annað móðurmál en íslensku mæta í krafti þess að þau búa í Reykjavík en ekki öðru sveitarfélagi – Reykjavík er eina sveitarfélagið sem ekki fær greiðslur úr Jöfnunarsjóði til að fjármagna íslenskukennslu fyrir þessi börn, Héraðsdómur dæmdi Reykjavík í vil í lok síðasta árs en ríkið áfrýjaði og við bíðum enn niðurstöðu þeirrar áfrýjunar 10 mánuðum síðar og á meðan er mismununinni viðhaldið. Reykjavíkurborg hefur margfaldað framlög sín til íslenskukennslu barna með annað móðurmál en íslensku á undanförnum 7 árum en það dugar ekki til að mæta þörfinni vegna hinnar miklu fjölgunar í þessum hópi. En það er athyglisverð niðurstaða skýrslunnar að aðeins 18% telja sig hafa fullnægjandi vald á íslensku meðan sambærilegt hlutfall innflytjenda sem telur sig hafa gott vald á þjóðtungu búsetulands er í kringum 60% í öðrum löndum. Það er sérstakt rannsóknarefni sem þarf að bregðast við með fræðslu, vitundarvakningu, auknu aðgengilegu námsframboði en líka naflaskoðun okkar hinna innfæddu á því hvernig við getum gyrt okkur í brók varðandi það að tryggja eðlilegan framgang fólks af erlendum uppruna á vinnumarkaði þar með talið í ábyrgðarstöður. Íslenskukunnátta nemenda af erlendum uppruna skiptir lykilmáli upp á menntunarstöðu þessa hóps núna og síðar á lífsleiðinni. Þetta kemur vel fram í PISA niðurstöðum þar sem munurinn á frammistöðu þess hóps nemenda af erlendum uppruna sem tala íslensku á sínu heimili og þeim sem gera það ekki er mestur hér á Íslandi af öllum ríkjum OECD. Neikvæð áhrif heimgreiðslna Það er athyglisvert að skýrslan dregur sérstaklega fram hve mikilvægt er að börn með innflytjendabakgrunn njóti þeirrar menntunar sem leikskólavist býður upp á ekki síst þjálfun í íslensku og þar er sérstaklega dregið fram að heimgreiðslur sem valkostur við leikskólapláss geti haft neikvæð áhrif varðandi menntunarstöðu viðkomandi barna og stöðu foreldra þeirra á vinnumarkaði, ekki síst kvenna. Þarna er verk að vinna því þessi börn af erlendum uppruna sækja leikskóla mun síður en börn af innlendum uppruna og fara því frekar á mis við fyrsta skólastigið sem hefur mótandi áhrif á málþroska barna og máltöku sem aftur hefur heilmikið forspárgildi varðandi læsi og gengi á menntabrautinni síðar meir. Við þurfum að horfa í eigin barm sem samfélag varðandi framboð á íslenskukennslu fyrir þennan hóp og þar er áberandi í skýrslunni að opinber fjármögnun á slíkri kennslu er mun minni hér á landi en gengur og gerist á hinum Norðurlöndunum sem standa okkur miklu framar í að fjármagna kennslu í þjóðtungu viðkomandi landa. Við þurfum að gera betur – nýta betur menntun innflytjenda og meta hana að verðleikum og auka fræðslu til innflytjenda um mikilvægi þess að læra íslensku og auðvelda þeim aðgengi að íslenskukennslu– stórefla íslenskukennslu bæði barna og fullorðinna úr röðum innflytjenda svo þeir geti orðið virkari þátttakendur í okkar samfélagi og geti nýtt tækifæri sín og hæfileika til jafns við þá sem eru með innlendan bakgrunn – við þurfum sérstaklega að beita okkur gagnvart jaðarsetningu barna með erlendan bakgrunn – við sjáum að þau skila sér ekki eins vel í t.d. skipulagðar frístundir eins og önnur börn – við sjáum það á nýtingu frístundakortsins – að hún er undir meðallagi í hverfum eins og Breiðholti, Miðborg og að hluta til á Kjalarnesi þar sem hlutfall innflytjenda er hvað hæst í borginni. Merk skýrsla sem kallar á aðgerðir Samfélagið okkar hefur breyst gríðarlega á undanförnum áratugum, við erum orðin fjölmenningarlegt samfélag í meira mæli en nokkru sinni fyrr sem er gleðiefni en uppbygging innviða og fjármögnun grunnþjónustu hefur ekki haldið í við þessar breytingar. Ríkið og sveitarfélögin þurfa að vinna þessi mál mjög þétt saman – rétt eins og í tilviki samgöngusáttmálans –því hér er einfaldlega um að ræða eitt mikilvægasta samfélagsverkefni okkar tíma að tryggja jafnræði barna og fullorðinna óháð búsetu og uppruna. Höfundur er borgarfulltrúi Samfylkingarinnar.
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar