Efnahagsmál sem geðheilbrigðismál Björn Leví Gunnarsson skrifar 15. október 2024 18:31 Það er oft sagt að peningar kaupi ekki hamingju. Það er hálfsannleikur. Hið rétta er að ef fólk hefur áhyggjur af afkomu sinni – næstu mánaðamótum – þá er það áhyggjufullt og mögulega óhamingjusamt vegna þess. Fjárhagslegt öryggi er grunnur að andlegri líðan og skortur á því getur leitt til alvarlegra erfiðleika í andlegri heilsu. Geðheilsa er grundvallarþáttur í heilsu og vellíðan einstaklinga og samfélaga. Hún hefur áhrif á hvernig við hugsum, finnum til og hegðum okkur í daglegu lífi. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) upplifir um 1 af hverjum 4 einstaklingum í heiminum einhvers konar andlegt heilsuvandamál einhvern tímann á lífsleiðinni. Þetta þýðir að andleg heilsa snertir beint eða óbeint flesta í samfélaginu. Mikilvægi geðheilsu Á heimsvísu er skert geðheilsa ein helsta orsök skertrar starfsgetu. WHO áætlar að þunglyndi og kvíði kosti heimsbyggðina um 1.000 milljarða Bandaríkjadala árlega í tapaðri framleiðni. Á Íslandi hafa vandamál tengd andlegri heilsu aukist síðustu ár. Samkvæmt Embætti landlæknis hefur notkun þunglyndislyfja meira en tvöfaldast á síðustu tveimur áratugum, sem bendir til aukinna erfiðleika í andlegri heilsu meðal landsmanna. Fjárhagslegt óöryggi er sterkur áhættuþáttur fyrir erfiðleika í andlegri heilsu. Rannsóknir sýna að fólk sem glímir við fjárhagslega erfiðleika er tvisvar sinnum líklegra til að upplifa þunglyndi. Í könnun sem gerð var af Evrópsku geðheilbrigðisstofnuninni kom fram að 30 prósent þeirra sem upplifa fjárhagslega streitu sýna einkenni alvarlegra andlegra heilsuvandamála. Fyrir utan persónulegan kostnað hefur skert geðheilsa áhrif á efnahag samfélagsins. Hún leiðir til aukins álags á heilbrigðiskerfið, minnkaðrar framleiðni og aukinna fjarvista frá vinnu. Erfiðleikar í andlegri heilsu kosta íslenska hagkerfið líklega milljarða króna árlega í beinum og óbeinum kostnaði. Efnahagsleg áhrif á geðheilbrigði Fjárhagsleg streita er einn helsti áhættuþáttur fyrir þróun andlegra heilsuvandamála eins og kvíða og þunglyndis. Rannsóknir hafa sýnt að efnahagslegar þrengingar geta aukið tíðni slíkra vandamála. Til dæmis sýndi rannsókn sem birtist í The Lancet eftir fjármálakreppuna 2008 að sjálfsvígstíðni jókst í Evrópu og Bandaríkjunum vegna atvinnuleysis og fjárhagslegs óöryggis. Efnahagsstefna sem tryggir fólki áhyggjulaus mánaðamót er því ekki aðeins hagfræðilegt mál heldur einnig geðheilbrigðismál. Þegar fólk hefur aðgang að nauðsynlegum auðlindum án þess að óttast fjárhagslegt gjaldþrot, aukast lífsgæði og andleg heilsa batnar. Þetta hefur jákvæð áhrif á samfélagið í heild, þar sem heilbrigðari einstaklingar stuðla að sterkari og afkastameiri þjóð. Efnahagsstefna sem styður geðheilbrigði Efnahagsstefna sem stuðlar að geðheilbrigði er kjarninn í skilyrðislausri grunnframfærslu, sem Píratar hafa lengi barist fyrir. Með því að tryggja lágmarksframfærslu fyrir alla er dregið úr fátæktargildrum og fjárhagslegu óöryggi sem getur valdið erfiðleikum í andlegri heilsu. Slík stefna tryggir að fólk þurfi ekki að hafa stöðugar áhyggjur af afkomu sinni, sem hefur jákvæð áhrif á andlega vellíðan. Hagkerfi sem virkar fyrir fólk byggir á stöðugum gjaldmiðli án viðvarandi hárra vaxta og verðbólgu sem auka fjárhagslega óvissu. Það setur ekki fjármagnseigendur í fyrsta sæti né hleypir þeim fram hjá skattkerfinu sem allir aðrir þurfa að nota. Ójöfnuður í tekjum og eignum hefur verið tengdur við verri heilsu og styttri lífslíkur samkvæmt rannsóknum, þannig að sanngjarnt og réttlátt efnahagskerfi er lykilatriði fyrir heilsu þjóðarinnar. Að auki styður slíkt hagkerfi við fjölbreytt, sjálfbært og umhverfisvænt atvinnulíf um land allt. Það greiðir ekki götuna fyrir fyrirtæki sem brjóta á réttindum fólks, svindla í samkeppni eða menga umhverfið. Umhverfisvandamál hafa einnig áhrif á geðheilsu; loftslagskvíði er vaxandi fyrirbæri sem hefur áhrif á andlega vellíðan margra. Með því að leggja áherslu á sjálfbærni og umhverfisvernd stuðlum við að betri geðheilsu og heildarvelferð samfélagsins. Með því að sameina skilyrðislausa grunnframfærslu, sanngjarnt skattkerfi og stuðning við sjálfbært atvinnulíf getum við byggt upp hagkerfi sem virkar fyrir fólk og stutt við geðheilbrigði allra. Með því að tryggja fjárhagslegt öryggi, draga úr ójöfnuði og skapa sjálfbæra framtíð getum við bætt geðheilsu þjóðarinnar og byggt upp sterkara samfélag. Það er því ljóst að efnahagsleg velferð og geðheilsa eru órjúfanlega tengd og að efnahagsstefna sem leggur áherslu á geðheilbrigði er nauðsynleg fyrir framtíðarvelferð okkar allra. Höfundur er þingmaður Pírata. Es. Mér finnst mjög nauðsynlegt að útskýra allt í alls konar smáatriðum, með tilvísunum í rannsóknir og tölur. Greinin hérna fyrir ofan er dálítið háfleyg um hagkerfisleg áhrif á heilbrigði okkar – en þegar allt kemur til alls þá væri hægt að útskýra stöðuna á eftirfarandi hátt – sem ég fann í athugasemd á einhverjum samfélagsmiðli: „Bættu við streitunni við að úthugsa og plana hvort og hvernig hægt sé að kaupa mat og borga af lánum þennan mánuðinn, leiðanum yfir að komast aldrei í bíó eða á kaffihús, að geta ekki keypt strætókort fyrir bíllausa heimilið, ekki farið til læknis eða keypt sokka í staðinn fyrir þessa stagbættu. Þá fyrst verður fólk þreytt.“ Ég var þarna í mörg ár – að lifa í kringum núllið um hver mánaðamót. Sem starfsmaður í leikskóla með ódýrt lítið herbergi á leigu náði ég kannski að leggja til hliðar 5.000 krónur um hver mánaðamót sem dugðu svo akkúrat fyrir þessum óvæntu útgjöldum sem gerast af og til. Það var í rauninni ekki fyrr en við hjónin vorum komin yfir 50 þúsund krónur aukalega á mánuði eftir öll útgjöld að við fórum að geta safnað okkur fyrir íbúð – og mánaðarlega stressið og þreytan minnkaði tilfinnanlega. Ég trúi því að við getum gert betur. Ef það er satt að við séum ríkt samfélag – þá hljótum við að geta sett okkur það lágmark að hagkerfið virki ekki þannig að það leggist á andlega heilsu okkar. Af hverju setjum við okkur ekki í fyrsta sætið og veljum að gera betur? Pírata vilja gera betur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Píratar Efnahagsmál Geðheilbrigði Mest lesið Fyrirtækin greiða ekki virðisaukaskatt Friðrik Árnason Skoðun Bráðamóttaka LSH Þorbjörn Valur Jóhannsson Skoðun Kosið um græna framtíð Finnur Beck Skoðun Flokkarnir sem vilja senda okkur aftur í torfkofana Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Orðum fylgir ábyrgð! Hulda María Magnúsdóttir Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eiga að fara hönd í hönd Ingrid Kuhlman Skoðun Kæru kennarar Einar Þorsteinsson Skoðun Er það ekki skrýtið? Kristbjörg Þórisdóttir Skoðun Mannúð í stað markaðslausna Höfundur er félagi í Sósíalistaflokk Íslands Skoðun Styðjum fólk í sjálfbærari neyslu Andrés Ingi Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Kennarar í brennidepli – Vanvirðing, skortur á stuðningi og óviðunandi vinnuaðstæður Arnór Heiðar Benónýsson skrifar Skoðun Náin tengsl Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Ástríða mín fyrir starfi mínu sem íþróttakennari og sundkennari í Íslandi Fadel A. Fadel skrifar Skoðun Styðjum fólk í sjálfbærari neyslu Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Er það ekki skrýtið? Kristbjörg Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúð í stað markaðslausna Höfundur er félagi í Sósíalistaflokk Íslands skrifar Skoðun Orðum fylgir ábyrgð! Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Bráðamóttaka LSH Þorbjörn Valur Jóhannsson skrifar Skoðun Kosið um græna framtíð Finnur Beck skrifar Skoðun Fyrirtækin greiða ekki virðisaukaskatt Friðrik Árnason skrifar Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eiga að fara hönd í hönd Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum gönguvæna borg Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Efnahagsmál sem geðheilbrigðismál Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Hjálpartæki / heyrnartæki / samskiptastyrkur Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Alþingiskosningar 2024, fer allt á versta eða besta veg? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Peningar: Verkfæri til að draga úr óvissu, ekki pólitískt vald Eiríkur Ingi Magnússon skrifar Skoðun Flokkarnir sem vilja senda okkur aftur í torfkofana Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Húsnæðismarkaðurinn: Leiðin frá öryggi til græðgi Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Ástarvika Vigdís Häsler skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn lýsir yfir algjöru neyðarástandi í húsnæðismálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Einars Þorsteinssonar frá kennurum í Hagaskóla Arna Sif Ásgeirsdóttir ,Drífa Guðmundsdóttir,Kolbeinn Ari Hauksson skrifar Skoðun Vilja taka réttindi af íslendingum í ESB og EES Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Er ást nóg fyrir ástarsamband ? Katrín Þrastardóttir skrifar Skoðun Raunverulegur árangur í málefnum hælisleitenda Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun #TakkEinar Ólöf Elefsen skrifar Skoðun „Samt veikari en nokkrum sinnum fyrr‟ Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Enginn sósíalismi án sjálfstæðs gjaldmiðils Andri Sigurðsson skrifar Skoðun Hægrilaus ríkisstjórn fram á vor Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Kæru kennarar Einar Þorsteinsson skrifar Skoðun Ert þú engill? Jón Ingi Bergsteinsson skrifar Sjá meira
Það er oft sagt að peningar kaupi ekki hamingju. Það er hálfsannleikur. Hið rétta er að ef fólk hefur áhyggjur af afkomu sinni – næstu mánaðamótum – þá er það áhyggjufullt og mögulega óhamingjusamt vegna þess. Fjárhagslegt öryggi er grunnur að andlegri líðan og skortur á því getur leitt til alvarlegra erfiðleika í andlegri heilsu. Geðheilsa er grundvallarþáttur í heilsu og vellíðan einstaklinga og samfélaga. Hún hefur áhrif á hvernig við hugsum, finnum til og hegðum okkur í daglegu lífi. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) upplifir um 1 af hverjum 4 einstaklingum í heiminum einhvers konar andlegt heilsuvandamál einhvern tímann á lífsleiðinni. Þetta þýðir að andleg heilsa snertir beint eða óbeint flesta í samfélaginu. Mikilvægi geðheilsu Á heimsvísu er skert geðheilsa ein helsta orsök skertrar starfsgetu. WHO áætlar að þunglyndi og kvíði kosti heimsbyggðina um 1.000 milljarða Bandaríkjadala árlega í tapaðri framleiðni. Á Íslandi hafa vandamál tengd andlegri heilsu aukist síðustu ár. Samkvæmt Embætti landlæknis hefur notkun þunglyndislyfja meira en tvöfaldast á síðustu tveimur áratugum, sem bendir til aukinna erfiðleika í andlegri heilsu meðal landsmanna. Fjárhagslegt óöryggi er sterkur áhættuþáttur fyrir erfiðleika í andlegri heilsu. Rannsóknir sýna að fólk sem glímir við fjárhagslega erfiðleika er tvisvar sinnum líklegra til að upplifa þunglyndi. Í könnun sem gerð var af Evrópsku geðheilbrigðisstofnuninni kom fram að 30 prósent þeirra sem upplifa fjárhagslega streitu sýna einkenni alvarlegra andlegra heilsuvandamála. Fyrir utan persónulegan kostnað hefur skert geðheilsa áhrif á efnahag samfélagsins. Hún leiðir til aukins álags á heilbrigðiskerfið, minnkaðrar framleiðni og aukinna fjarvista frá vinnu. Erfiðleikar í andlegri heilsu kosta íslenska hagkerfið líklega milljarða króna árlega í beinum og óbeinum kostnaði. Efnahagsleg áhrif á geðheilbrigði Fjárhagsleg streita er einn helsti áhættuþáttur fyrir þróun andlegra heilsuvandamála eins og kvíða og þunglyndis. Rannsóknir hafa sýnt að efnahagslegar þrengingar geta aukið tíðni slíkra vandamála. Til dæmis sýndi rannsókn sem birtist í The Lancet eftir fjármálakreppuna 2008 að sjálfsvígstíðni jókst í Evrópu og Bandaríkjunum vegna atvinnuleysis og fjárhagslegs óöryggis. Efnahagsstefna sem tryggir fólki áhyggjulaus mánaðamót er því ekki aðeins hagfræðilegt mál heldur einnig geðheilbrigðismál. Þegar fólk hefur aðgang að nauðsynlegum auðlindum án þess að óttast fjárhagslegt gjaldþrot, aukast lífsgæði og andleg heilsa batnar. Þetta hefur jákvæð áhrif á samfélagið í heild, þar sem heilbrigðari einstaklingar stuðla að sterkari og afkastameiri þjóð. Efnahagsstefna sem styður geðheilbrigði Efnahagsstefna sem stuðlar að geðheilbrigði er kjarninn í skilyrðislausri grunnframfærslu, sem Píratar hafa lengi barist fyrir. Með því að tryggja lágmarksframfærslu fyrir alla er dregið úr fátæktargildrum og fjárhagslegu óöryggi sem getur valdið erfiðleikum í andlegri heilsu. Slík stefna tryggir að fólk þurfi ekki að hafa stöðugar áhyggjur af afkomu sinni, sem hefur jákvæð áhrif á andlega vellíðan. Hagkerfi sem virkar fyrir fólk byggir á stöðugum gjaldmiðli án viðvarandi hárra vaxta og verðbólgu sem auka fjárhagslega óvissu. Það setur ekki fjármagnseigendur í fyrsta sæti né hleypir þeim fram hjá skattkerfinu sem allir aðrir þurfa að nota. Ójöfnuður í tekjum og eignum hefur verið tengdur við verri heilsu og styttri lífslíkur samkvæmt rannsóknum, þannig að sanngjarnt og réttlátt efnahagskerfi er lykilatriði fyrir heilsu þjóðarinnar. Að auki styður slíkt hagkerfi við fjölbreytt, sjálfbært og umhverfisvænt atvinnulíf um land allt. Það greiðir ekki götuna fyrir fyrirtæki sem brjóta á réttindum fólks, svindla í samkeppni eða menga umhverfið. Umhverfisvandamál hafa einnig áhrif á geðheilsu; loftslagskvíði er vaxandi fyrirbæri sem hefur áhrif á andlega vellíðan margra. Með því að leggja áherslu á sjálfbærni og umhverfisvernd stuðlum við að betri geðheilsu og heildarvelferð samfélagsins. Með því að sameina skilyrðislausa grunnframfærslu, sanngjarnt skattkerfi og stuðning við sjálfbært atvinnulíf getum við byggt upp hagkerfi sem virkar fyrir fólk og stutt við geðheilbrigði allra. Með því að tryggja fjárhagslegt öryggi, draga úr ójöfnuði og skapa sjálfbæra framtíð getum við bætt geðheilsu þjóðarinnar og byggt upp sterkara samfélag. Það er því ljóst að efnahagsleg velferð og geðheilsa eru órjúfanlega tengd og að efnahagsstefna sem leggur áherslu á geðheilbrigði er nauðsynleg fyrir framtíðarvelferð okkar allra. Höfundur er þingmaður Pírata. Es. Mér finnst mjög nauðsynlegt að útskýra allt í alls konar smáatriðum, með tilvísunum í rannsóknir og tölur. Greinin hérna fyrir ofan er dálítið háfleyg um hagkerfisleg áhrif á heilbrigði okkar – en þegar allt kemur til alls þá væri hægt að útskýra stöðuna á eftirfarandi hátt – sem ég fann í athugasemd á einhverjum samfélagsmiðli: „Bættu við streitunni við að úthugsa og plana hvort og hvernig hægt sé að kaupa mat og borga af lánum þennan mánuðinn, leiðanum yfir að komast aldrei í bíó eða á kaffihús, að geta ekki keypt strætókort fyrir bíllausa heimilið, ekki farið til læknis eða keypt sokka í staðinn fyrir þessa stagbættu. Þá fyrst verður fólk þreytt.“ Ég var þarna í mörg ár – að lifa í kringum núllið um hver mánaðamót. Sem starfsmaður í leikskóla með ódýrt lítið herbergi á leigu náði ég kannski að leggja til hliðar 5.000 krónur um hver mánaðamót sem dugðu svo akkúrat fyrir þessum óvæntu útgjöldum sem gerast af og til. Það var í rauninni ekki fyrr en við hjónin vorum komin yfir 50 þúsund krónur aukalega á mánuði eftir öll útgjöld að við fórum að geta safnað okkur fyrir íbúð – og mánaðarlega stressið og þreytan minnkaði tilfinnanlega. Ég trúi því að við getum gert betur. Ef það er satt að við séum ríkt samfélag – þá hljótum við að geta sett okkur það lágmark að hagkerfið virki ekki þannig að það leggist á andlega heilsu okkar. Af hverju setjum við okkur ekki í fyrsta sætið og veljum að gera betur? Pírata vilja gera betur.
Skoðun Kennarar í brennidepli – Vanvirðing, skortur á stuðningi og óviðunandi vinnuaðstæður Arnór Heiðar Benónýsson skrifar
Skoðun Ástríða mín fyrir starfi mínu sem íþróttakennari og sundkennari í Íslandi Fadel A. Fadel skrifar
Skoðun Peningar: Verkfæri til að draga úr óvissu, ekki pólitískt vald Eiríkur Ingi Magnússon skrifar
Skoðun Sósíalistaflokkurinn lýsir yfir algjöru neyðarástandi í húsnæðismálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til Einars Þorsteinssonar frá kennurum í Hagaskóla Arna Sif Ásgeirsdóttir ,Drífa Guðmundsdóttir,Kolbeinn Ari Hauksson skrifar
Skoðun Raunverulegur árangur í málefnum hælisleitenda Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar