Stjórnmálaflokkar og stefnur – Vöndum valið Guðjón Sigurbjartsson skrifar 24. október 2024 11:01 Við lifum á áhugaverðum tímum. Vandamálin eru mörg hér heima og erlendis,en tækifærin eru líka stórkostleg. Nú er boltinn að koma til okkar kjósenda, að velja stefnur og stjórnmálaflokka og mikilvægt að setja sig inn í málin. Efnahagsmálin eru þungamiðjan í flestu því sem til framfara horfir. Fréttir eru alla daga fluttar af fjárskorti í hina ýmsu málaflokka. Spurningin er hvernig best verður bætt úr til frambúðar og mikilvægt fyrir okkur kjósendur að spá í það og velja flokka sem ráða við verkefnið. Stóru viðfangsefni efnahagsmálanna Við erum fá í stóru afskekktu, köldu landi og teljumst „óhagkvæm eining“. Þó tekjur landsins, eða verg landsframleiðsla (VLF) á mann, séu góðar í alþjóðlegum samanburði og þó hlutfall tekna hins opinbera af VLF sé mjög hátt, þá nægja tekjur ríkis og sveitafélaga ekki til að standa vel undir þeirri þjónustu sem ætlast er til. Það vantar augljóslega nokkur hundruð milljarða króna árlega í opinbera sjóði ef vel á að vera til dæmis í samgöngur, heilbrigðismál, lífeyristryggingar og menntamál. Auk þessa er kostnaður við lífsframfæri fólks hér, það er við fæði, klæði, húsnæði, samgöngur og slíkt, sá hæsti í heimi. En reyndar er jöfnuður á Íslandi sá mesti samkvæmt Gini stuðli. Við lifum ekki á háum tekjum ef útgjöldin eru enn hærri. Hvað efnahagsmálin varðar þurfum við því bæði að stórauka VLF á mann og stórlækka kostnað við lífsnauðsynjar ef vel á að vera. Hvaða flokkar ætli séu líklegir til að bæta hér úr? Við þurfum að stórauka tekjur hins opinbera Árið 2023 var VLF um 4.321 ma.kr.Heildar útgjöld ríkissjóðs voru um 1.407 ma.kr. og sveitafélaga um 589 ma.kr.Samtals voru gjöld opinberra aðila um 1.931 ma.kr. sem gerir um 45% af VLF, með því mesta á heimsvísu. Margir telja að til að afla nægra tekna fyrir útgjöldum hins opinbera þurfi bara að hækka skatta á ríkt fólk og auðlindagjöld. Vissulega er hægt að ná í nokkra tugi milljarða með þeim hætti en samt ekki nánda nærri nóg til að gera það sem gera þarf nema þá til skamms tíma því verulega hærri skattar myndu leiða til samdráttar í VLF. Við getum hins vegar aukið ráðstöfunarfé ríkis og sveitarfélaga með því að auka VLF á mann verulega. Sem dæmi, ef VLF væri 30% hærri hækkuðu tekjur ríkissjóðs um 400 ma.kr. og sveitafélaga um 150 ma.kr., það er samtals um 550 ma.kr. árlega. Það færi langt með að duga til að bæta það sem á vantar. Tækifærin til að auka VLF eru víða. Hér eru nokkur dæmi: -Raforkan Orkugeirinn stendur undir um 1/3 af VLF. Leyfa þarf einkaaðilum að virkja vindinn á völdum af viknum stöðum á hálendinu. Næg eftirspurn er eftir helmingi meiri raforku en nú er tiltæk. Með því má bæta 1/3 við VLF og þannig færa opinberum sjóðum um 400 ma.kr. árlega. Einnig ætti að leyfa einkaaðilum að leggja raforkusæstreng til Evrópu til að bæta enn við VLF og jafna álagið. -Fiskiveiðar og lagareldi Sjávarútvegurinn stendur undir 20-30% af VLF. Framleiðsla hans mun ásamt lagareldi tvöfaldast á næstu áratugum sérstaklega ef við leyfum fiskeldi á vel völdum stöðum. Þetta mun færa hátt í það eins mikið og virkjun vindsins. -Nýsköpun Nýsköpun ýmis konar, hugbúnaðargerð, kvikmyndagerð og slíkt er að færa hundruð milljarða inn í hagkerfið og á mikið inni. Tækifærin eru óþjótandi með tilkomu alþjóðavæðingar, AI og þess háttar. Við þurfum að halda áfram að styðja vel við frumkvöðla því það kemur margfalt til baka. Fleiri tekjumöguleika mætti telja en góð framvinda bara í ofangreindu mun færa opinberum aðilum meira en 30% tekjuaukningu á ári með sjálfbærum hætti. Vissulega þarf líka að spara með því til dæmis að sameina sveitarfélög og stofnanir, taka á skatta undanskotum og aðhaldi í opinberum rekstri. Það eru því næg tækifæri fyrir fámenna Ísland til að efla getu opinberra aðila til að sinna sínu hlutverki vel með sjálfbærum hætti, án þess að hækka skatta. Stórlækkum kostnað fólks við lífsnauðsynjar Kostnaður fólks á Íslandi við lífsnauðsynjar er með því sem hæst gerist á heimsvísu. Um 10% okkar búa við fátækt þar á meðal eldri borgarar, einstæðir foreldrar, börn þeirra, þeir sem vinna láglaunastörf og atvinnulausir. Við getum auðveldlega bætt hér úr með því að lækka verulega kostnað við matvæli, húsnæði, vexti og fleira. -Lægra matarverð Ef við göngum í Evrópusambandið og tækjum upp Evru, myndi matvælaverð og lánsvextir stórlækka. Niðurfelling tollar af matvælum myndi lækka matarútgjöld á mann um nálægt 15.000kr., sem gerir 45.000 kr. á 3ja manna fjölskyldu á mánuði. Það má bæta bændum tekjutapið. -Lægri vextir Verðbólga myndi lækka. Erlendir bankar tækju að lána okkur og við fengjum langtímalán á lægri vöxtum en hér hafa verið. Þannig myndu raunvextir af dæmigerðu fasteignaláni, 50 m.kr. lækka um 2% eða um 100.000 kr. á mánuði. -Lægra húsnæðisverð Við getum falið lífeyrissjóðunum að koma lagi á húsnæðismarkaðinn með því að þeir láti byggja um 1/3 af árlegri íbúðaþörf eða um 1.500 íbúðir á ári, án tillits til þess hvernig árar. Með stöðugri mikilli framleiðslu lækkar kostnaðarverð íbúða um nálægt 15% og skortur myndi nánast hverfa og þar með verðhækkanir íbúða vegna skorts. Fleira mætti gera til að stórbæta hag neytenda og almennings. Það myndi muna verulega um ofangreint sérstaklega fyrir þau okkar sem eru efnaminni. Valið er okkar Þeir stjórnmálaflokkar sem leggja áherslu á að hækka skatta eru almennt sagðir til vinstri en þeir sem vilja stækka kökuna til hægri. Markmiðið er það sama, að auka velferðina, en leiðirnar mismunandi. Stefnan skiptir máli svo sem Evrópumál, umhverfismál, íhaldssemi/frjálslindi, þjóðernishyggja/alþjóðahyggja sem og skipulag og geta flokkanna til að koma stefnum í framkvæmd. Það skiptir máli að velja rétt í lok nóvember. Kynnum okkur vel flokkana og fólkið sem ber fram stefnu þeirra og vöndum valið. Höfundur er viðskiptafræðingur, f.v. fjármálastjóri Rafmagnsveitur Reykjavíkur o.fl. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Kveðja frá „lata“ kennaranum sem er „alltaf í fríi“ Elva Björk Ágústsdóttir Skoðun Opið bréf til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, háskólamálaráðherra Ragna Benedikta Garðarsdóttir Skoðun Að lifa sjálfstæðu lífi Ágústa Arnar Sigurdórsdóttir Skoðun Að leita langt yfir skammt Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hættum við að geta hugsað? Þorsteinn Siglausson,GPT-4 Skoðun Menntaumræða á villigötum Gunnlaugur Magnússon Skoðun Af hverju þarf ég alltaf að vera í kaffi hjá Bjarna og Simma? Anna Kristín Jensdóttir Skoðun Raunveruleiki íslenskra skóla miðað við niðurstöður úttektar Viðskiptaráðs Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Eru móttökuskólar málið? Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir Skoðun Hélst þú upp á krabbameinið? Áslaug Eiríksdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hættum við að geta hugsað? Þorsteinn Siglausson,GPT-4 skrifar Skoðun Að leita langt yfir skammt Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Kveðja frá „lata“ kennaranum sem er „alltaf í fríi“ Elva Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, háskólamálaráðherra Ragna Benedikta Garðarsdóttir skrifar Skoðun Að lifa sjálfstæðu lífi Ágústa Arnar Sigurdórsdóttir skrifar Skoðun Menntaumræða á villigötum Gunnlaugur Magnússon skrifar Skoðun Af hverju þarf ég alltaf að vera í kaffi hjá Bjarna og Simma? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Eru móttökuskólar málið? Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvað með afköst ríkisins? Ágúst Kristján Steinarsson skrifar Skoðun Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Með samvinnu, stuðning og skilningi er hægt að finna nýjar leiðir til að vera félagslega virkur – jafnvel í erfiðum aðstæðum Kolbrún Halla Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Ef það er enginn bóndi – þá er enginn matur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Menningarblöndun: Styrkur samfélagsins Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Horfin þjóð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til borgarstjórnar vegna málefna í Grafarvogi Kristjana Knudsen skrifar Skoðun Opið bréf til foreldra í Drafnarsteini Halldóra Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hugleiðing um lög versus viðhorf Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Frægðarvæðing og innihald í stjórnmálum Steingrímur J. Sigfússon skrifar Skoðun Frelsi - ekkert miðjumoð! Kári Allansson,Ívar Orri Ómarsson skrifar Skoðun Litlir sigrar, stór áhrif – Hvernig iðjuþjálfar Ljóssins hjálpa krabbameinsgreindum að auka og viðhalda virkni, gleði og styrk Guðný Katrín Einarsdóttir skrifar Skoðun Er ekki best að fara í framboð? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Er best að gera ekki neitt þegar börn búa ekki við jöfn tækifæri? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Einokun að eilífu, amen Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Fjölmennar kvennastéttir Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Fjölmörg hlutverk skólafólks! Gróa Arndal Axelsdóttir skrifar Skoðun Hvernig samfélag? Egill Rúnar Sigurðsson skrifar Skoðun Hvers vegna segir Lilja ekki satt? Björn B Björnsson skrifar Skoðun 49 ár Bryndís Guðmundsdóttir,Helga Björg O. Ragnarsdóttir,María Björk Lárusdóttir,Rósa Björk Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Tilraunaverkefnið Ísland Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Frumvarp til fjárlaga 2025 - Áherslur ÖBÍ réttindasamtaka Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Sjá meira
Við lifum á áhugaverðum tímum. Vandamálin eru mörg hér heima og erlendis,en tækifærin eru líka stórkostleg. Nú er boltinn að koma til okkar kjósenda, að velja stefnur og stjórnmálaflokka og mikilvægt að setja sig inn í málin. Efnahagsmálin eru þungamiðjan í flestu því sem til framfara horfir. Fréttir eru alla daga fluttar af fjárskorti í hina ýmsu málaflokka. Spurningin er hvernig best verður bætt úr til frambúðar og mikilvægt fyrir okkur kjósendur að spá í það og velja flokka sem ráða við verkefnið. Stóru viðfangsefni efnahagsmálanna Við erum fá í stóru afskekktu, köldu landi og teljumst „óhagkvæm eining“. Þó tekjur landsins, eða verg landsframleiðsla (VLF) á mann, séu góðar í alþjóðlegum samanburði og þó hlutfall tekna hins opinbera af VLF sé mjög hátt, þá nægja tekjur ríkis og sveitafélaga ekki til að standa vel undir þeirri þjónustu sem ætlast er til. Það vantar augljóslega nokkur hundruð milljarða króna árlega í opinbera sjóði ef vel á að vera til dæmis í samgöngur, heilbrigðismál, lífeyristryggingar og menntamál. Auk þessa er kostnaður við lífsframfæri fólks hér, það er við fæði, klæði, húsnæði, samgöngur og slíkt, sá hæsti í heimi. En reyndar er jöfnuður á Íslandi sá mesti samkvæmt Gini stuðli. Við lifum ekki á háum tekjum ef útgjöldin eru enn hærri. Hvað efnahagsmálin varðar þurfum við því bæði að stórauka VLF á mann og stórlækka kostnað við lífsnauðsynjar ef vel á að vera. Hvaða flokkar ætli séu líklegir til að bæta hér úr? Við þurfum að stórauka tekjur hins opinbera Árið 2023 var VLF um 4.321 ma.kr.Heildar útgjöld ríkissjóðs voru um 1.407 ma.kr. og sveitafélaga um 589 ma.kr.Samtals voru gjöld opinberra aðila um 1.931 ma.kr. sem gerir um 45% af VLF, með því mesta á heimsvísu. Margir telja að til að afla nægra tekna fyrir útgjöldum hins opinbera þurfi bara að hækka skatta á ríkt fólk og auðlindagjöld. Vissulega er hægt að ná í nokkra tugi milljarða með þeim hætti en samt ekki nánda nærri nóg til að gera það sem gera þarf nema þá til skamms tíma því verulega hærri skattar myndu leiða til samdráttar í VLF. Við getum hins vegar aukið ráðstöfunarfé ríkis og sveitarfélaga með því að auka VLF á mann verulega. Sem dæmi, ef VLF væri 30% hærri hækkuðu tekjur ríkissjóðs um 400 ma.kr. og sveitafélaga um 150 ma.kr., það er samtals um 550 ma.kr. árlega. Það færi langt með að duga til að bæta það sem á vantar. Tækifærin til að auka VLF eru víða. Hér eru nokkur dæmi: -Raforkan Orkugeirinn stendur undir um 1/3 af VLF. Leyfa þarf einkaaðilum að virkja vindinn á völdum af viknum stöðum á hálendinu. Næg eftirspurn er eftir helmingi meiri raforku en nú er tiltæk. Með því má bæta 1/3 við VLF og þannig færa opinberum sjóðum um 400 ma.kr. árlega. Einnig ætti að leyfa einkaaðilum að leggja raforkusæstreng til Evrópu til að bæta enn við VLF og jafna álagið. -Fiskiveiðar og lagareldi Sjávarútvegurinn stendur undir 20-30% af VLF. Framleiðsla hans mun ásamt lagareldi tvöfaldast á næstu áratugum sérstaklega ef við leyfum fiskeldi á vel völdum stöðum. Þetta mun færa hátt í það eins mikið og virkjun vindsins. -Nýsköpun Nýsköpun ýmis konar, hugbúnaðargerð, kvikmyndagerð og slíkt er að færa hundruð milljarða inn í hagkerfið og á mikið inni. Tækifærin eru óþjótandi með tilkomu alþjóðavæðingar, AI og þess háttar. Við þurfum að halda áfram að styðja vel við frumkvöðla því það kemur margfalt til baka. Fleiri tekjumöguleika mætti telja en góð framvinda bara í ofangreindu mun færa opinberum aðilum meira en 30% tekjuaukningu á ári með sjálfbærum hætti. Vissulega þarf líka að spara með því til dæmis að sameina sveitarfélög og stofnanir, taka á skatta undanskotum og aðhaldi í opinberum rekstri. Það eru því næg tækifæri fyrir fámenna Ísland til að efla getu opinberra aðila til að sinna sínu hlutverki vel með sjálfbærum hætti, án þess að hækka skatta. Stórlækkum kostnað fólks við lífsnauðsynjar Kostnaður fólks á Íslandi við lífsnauðsynjar er með því sem hæst gerist á heimsvísu. Um 10% okkar búa við fátækt þar á meðal eldri borgarar, einstæðir foreldrar, börn þeirra, þeir sem vinna láglaunastörf og atvinnulausir. Við getum auðveldlega bætt hér úr með því að lækka verulega kostnað við matvæli, húsnæði, vexti og fleira. -Lægra matarverð Ef við göngum í Evrópusambandið og tækjum upp Evru, myndi matvælaverð og lánsvextir stórlækka. Niðurfelling tollar af matvælum myndi lækka matarútgjöld á mann um nálægt 15.000kr., sem gerir 45.000 kr. á 3ja manna fjölskyldu á mánuði. Það má bæta bændum tekjutapið. -Lægri vextir Verðbólga myndi lækka. Erlendir bankar tækju að lána okkur og við fengjum langtímalán á lægri vöxtum en hér hafa verið. Þannig myndu raunvextir af dæmigerðu fasteignaláni, 50 m.kr. lækka um 2% eða um 100.000 kr. á mánuði. -Lægra húsnæðisverð Við getum falið lífeyrissjóðunum að koma lagi á húsnæðismarkaðinn með því að þeir láti byggja um 1/3 af árlegri íbúðaþörf eða um 1.500 íbúðir á ári, án tillits til þess hvernig árar. Með stöðugri mikilli framleiðslu lækkar kostnaðarverð íbúða um nálægt 15% og skortur myndi nánast hverfa og þar með verðhækkanir íbúða vegna skorts. Fleira mætti gera til að stórbæta hag neytenda og almennings. Það myndi muna verulega um ofangreint sérstaklega fyrir þau okkar sem eru efnaminni. Valið er okkar Þeir stjórnmálaflokkar sem leggja áherslu á að hækka skatta eru almennt sagðir til vinstri en þeir sem vilja stækka kökuna til hægri. Markmiðið er það sama, að auka velferðina, en leiðirnar mismunandi. Stefnan skiptir máli svo sem Evrópumál, umhverfismál, íhaldssemi/frjálslindi, þjóðernishyggja/alþjóðahyggja sem og skipulag og geta flokkanna til að koma stefnum í framkvæmd. Það skiptir máli að velja rétt í lok nóvember. Kynnum okkur vel flokkana og fólkið sem ber fram stefnu þeirra og vöndum valið. Höfundur er viðskiptafræðingur, f.v. fjármálastjóri Rafmagnsveitur Reykjavíkur o.fl.
Opið bréf til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, háskólamálaráðherra Ragna Benedikta Garðarsdóttir Skoðun
Raunveruleiki íslenskra skóla miðað við niðurstöður úttektar Viðskiptaráðs Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Opið bréf til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, háskólamálaráðherra Ragna Benedikta Garðarsdóttir skrifar
Skoðun Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Með samvinnu, stuðning og skilningi er hægt að finna nýjar leiðir til að vera félagslega virkur – jafnvel í erfiðum aðstæðum Kolbrún Halla Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Litlir sigrar, stór áhrif – Hvernig iðjuþjálfar Ljóssins hjálpa krabbameinsgreindum að auka og viðhalda virkni, gleði og styrk Guðný Katrín Einarsdóttir skrifar
Skoðun Er best að gera ekki neitt þegar börn búa ekki við jöfn tækifæri? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun 49 ár Bryndís Guðmundsdóttir,Helga Björg O. Ragnarsdóttir,María Björk Lárusdóttir,Rósa Björk Bergþórsdóttir skrifar
Opið bréf til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, háskólamálaráðherra Ragna Benedikta Garðarsdóttir Skoðun
Raunveruleiki íslenskra skóla miðað við niðurstöður úttektar Viðskiptaráðs Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun