Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar 28. október 2024 09:16 Um fimmta hver manneskja, sem býr á Íslandi rekur uppruna sinn út fyrir landsteinanaum áttatíu þúsundum manns. Öðruvísi mér áður brá, kynni einhver að segja og rétt er það að fjölgun innflytjenda hefur verið mjög hröð. Á innan við þrjátíu árum hefur íslenska lýðveldið breyst úr einu einsleitasta þjóðríki sem um getur yfir í samfélag menningarlegrar margsleitni. Er þetta eitthvað til að óttast? Já, það er ákveðnir þættir sem vekja upp áleitnar spurningar en ekki endilega þeir, sem pólitískir leiðtogar og leikmenn nota sem beitu við atkvæðaveiðar til að kynda undir útlendingótta/andúð, líkt og borið hefur á undanfarið. Hvaða þættir eru þetta? Áður en því er svarað er rétt að fara yfir staðreyndir. Hvaða fólk er þetta og af hverju er það að sækja hingað? Að frádregnu flóttafólki, sem fengið hefur vernd – ríflega ellefu þúsund frá 2008 – kemur yfirgnæfandi meirihluti innflytjenda til landsins í atvinnuleit og þar af yfir 70% frá löndum innan hins sameiginlega vinnumarkaðar Evrópusambandsins, sem Ísland er aðili að. Fjölgun innflytjenda er því beintengd við efnahagsþenslur og hin margumtöluðu ‚hjól atvinnulífsins‘ sem hafa nánast alfarið stýrt henni til að mæta miklum ‚vinnuaflsskorti‘. Opinberar tölur sýna að atvinnuþáttaka innflytjenda er um 87%, - hún er 82% meðal innfæddra. Þorri innflytjenda er á vinnualdri – frá 20-5o ára og greiðir því skatta og skyldur. Enn sem komið eru gamalt fólk og börn hlutfallslega fá, sem þýðir m.a. minna álag á heilbrigðisþjónustu. Ef innflytjendur færu í verkfall myndi íslenskt samfélag fara á hliðina. Þúsundir vinna í byggingavinnu og gatnagerð. Í ferðaþjónustu og skyldum greinum vinna þúsundir - atvinnugreininni sem færir þjóðarbúinu mestar gjaldeyristekjur - 448 milljarðar árið 2022. Ferðaþjónustan væri ekki svipur hjá sjón ef innflytjenda nyti ekki við. Þrif á opinberum stofnunum og fyrirtækjum, umönnun á spítölum, leikskólum, hjúkrunarheimilum væri ógerleg án innflytjendanna sem þar vinna og svo mætti lengi telja. Innflytjendur vinnuafl eða manneskjur sem vinna? Sú staðreynd að fjölgun innflytjenda hefur fyrst og fremst miðað að því að mæta miklum ‚vinnuaflsskorti‘ er í sjálfu sér ámælisvert vegna þess að stjórnvöld gerðu í fæstum tilvikum viðhlýtandi ráðstafanir fyrir fólkið sem ráðið var í störfin, enda hraðinn svo mikill að mönnum sást ekki fyrir. Sú staðreynd að innflytjendur eru fyrst og fremst manneskjur varð undir í ofuráherslunni á ‚vinnuafl‘. Stefna yfirvalda í einkenndist af því að mæta ‚vinnuaflsþörf‘ vinnumarkaðarins. Minna fór fyrir að fólkið þyrfti húsnæði, hvað þá mannsæmandi. Minna fór fyrir skilningi á nauðsyn þess að veita þyrfti fjármagni í ýmis konar þjónustu, sem tillit tæki til sérþarfa þeirra og barnanna. Fjármagni, sem auðveldlega væri hægt að taka af þeim skattpeningum sem innflytjendur greiða. Vanvirðing við innflytjendur hefur því miður líka birst í því að meirihluti þeirra, sem verða fyrir launaþjófnaði og jafnvel mansali á vinnumarkaði koma úr þeirra röðum. Þetta eru lögbrot, sem yfirvöld hafa mestan part hunsað og leitt hjá sér. Af hverju skyldi það vera? Hvar er mannvirðingin? Stórslys í undirbúningi? Ein afleiðing vanrækslu gagnvart innflytjendum bitnar á börnum þeirra, sem ekki hafa fengið næga íslenskukennslu og talþjálfun í grunnskóla og eru því ekki nægjanlega undirbúin undir framhaldsskóla og því líkleg til að detta úr skóla. Tölur sýna að brottfall þeirra er umtalsvert hærra en innfæddra. Haldi sú þróun áfram stefnir í óefni og getur í versta falli flokkast, sem stórslys í undirbúningi vegna þess að þau sitja föst í láglaunastörfum og/eða lenda neðst í hinum félags- og efnahagslega valdastiga samfélagsins af engu öðru en því að þau eru innflytjendur. Erum við landsmenn tilbúnir að takast á við afleiðingar þess að hafa jaðarsett heilan hóp ungs fólks vegna uppruna þess? Eða erum við tilbúnir til að fjárfesta í fólkinu, veita því þann stuðning sem fleytir því áfram þannig að hæfileikar þess fái sem best notið sín? Er ríkisvaldið tilbúið að veita fjármagni inn í grunnskólana svo koma megi í veg fyrir félagslegt stórslys? Eða á virða þennan mannauð að vettugi? Skortur á færni innflytjendabarna í íslensku tengist líka annarri staðreynd, sem kom fram í fyrrgreindri skýrslu OECD um innflytjendur á Íslandi. Þrátt fyrir áhuga á að læra íslensku, kemur fram að „hlutfall þeirra sem segjast hafa góða kunnáttu í málinu sé raunar lægst hér á landi á meðal svarenda í OECD-ríkjum eða 18% samanborið við 60% að meðaltali innan OECD. Útgjöld til kennslu í íslensku fyrir fullorðna séu sömuleiðis talsvert lægri en í samanburðarríkjum.“ Þetta er athyglisvert því ótal rannsóknir sýna að kunnátta og færni í tungumáli gestalandsins - íslensku - er lykilatriði í samþættingu/því að fá aðgang inn í málsamfélagið, líkt og kemur fram í skýrslunni. Þetta er sannarlega umhugsunarvert og þarf að breyta ekki seinna en í gær. Enska opinbert tungumál á Íslandi? Innfæddir kvarta yfir því að fólk, sem ekki talar íslensku, sé í framlínu í þjónustu – t.d. matvöruverslunum og að enska sér þar samskiptamál. Það eru í sjálfu sér ekki óeðlileg viðbrögð, enda aldrei farið fram alvöru umræða um að gera ensku að opinberu tungumáli í landinu. Er við starfsfólkið sjálft að sakast eða þá sem ráða þá í vinnu? Eru gerðar einhverjar kröfur um íslenskukunnáttu? Ef ekki, er þessu starfsfólki boðið upp á gjaldfrjálsa íslenskukennslu á vinnutíma? Eru einhverjir hvatar, sem örva fólk til að læra málið? Það væru mikil gustuk ef atvinnurekendur gerðu það og sýndu bæði kúnnum sínum og starfsfólki þá virðingu að þjónusta það á hinu löglega opinbera tungumáli, sem ríkir í landinu. Það væru líka mikil gustuk að ríkið legði sitt af mörkum til að auðvelda aðgang að íslenskunámi. Og ekki síður þarf allt íslenskumælandi fólk að leggja sig fram við að hlusta á íslensku með hreim og gefa innflytjendum tækifæri til að tala íslensku. Hættan er sú að án kunnáttu og færni í íslensku, standi innflytjendur utangátta. Er það vilji okkar landsmanna? Yfirvöld, atvinnurekendur og almenningur þurfa öll að gera sitt í að opna dyr svo þekking og hæfileikar fólksins fái notið sín þeim og samfélaginu til góða. Það er beinlínis heimskulegt að loka á fólk vegna þess að það hefur skrítið nafn eða aðhyllist önnur trúarbrögð en fjöldinn. Fjölbreytileikinn elur af sér út fyrir boxið hugsun og er ávísun á grósku. Inngilding – nýtt hugtak sem notað er í tengslum við margmenningu – felur í sér að meta fólk eftir mannkostum, en ekki útiloka það vegna uppruna, kyns, kynáttunar, trúarafstöðu eða annarra þátta. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra sem í landinu búa að hlú að framgangi innflytjenda í íslensku samfélagi. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra landsmanna að virkja innflytjendur til félagslegrar þátttöku með öllum tiltækum ráðum. Það er eina leiðin að farsælum samskiptum í margmenningarlegu samfélagi. Höfundur er mannfræðingur og sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir Skoðun Um „orðskrípið“ inngildingu Kjartan Þór Ingason Skoðun Skoðun Skoðun Iðjuþjálfun fyrir öll! Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Ungt fólk mótar framtíð Norðurlanda Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Komum í veg fyrir menningarslys í fjárlögum Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta síðustu áratuga og virðing fyrir starfi kennara Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Við lifum lengur – Jákvæð áskorun fyrir lífeyrissjóði Magnús Helgason skrifar Skoðun Krabbameinsgreining og andleg líðan Helga Jóna Ósmann Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um „orðskrípið“ inngildingu Kjartan Þór Ingason skrifar Skoðun Öryggi og sjálfbærni í ferðaþjónustu: Hvað segir ný könnun? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir skrifar Skoðun Óljós viðurkenning þrátt fyrir stefnu stjórnvalda Sandra B. Franks skrifar Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar Skoðun Vaxandi stríðsátök, en með íslenskum vopnum? Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar Skoðun Er ekki einokun Háskóla Íslands óviðunandi? Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Róttækar og tafarlausar umbætur Arnar þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar Skoðun Er verið að blekkja fólk? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það er ekkert til sem heitir full vinnustytting með 15 mínútna neysluhléi Jóhanna Helgadóttir skrifar Skoðun Um blöndun menningarheima Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir skrifar Skoðun Ökuskírteini á hval Sigursteinn Másson skrifar Skoðun Barningur smáframleiðenda Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Erum við í ofbeldissambandi? Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Um fimmta hver manneskja, sem býr á Íslandi rekur uppruna sinn út fyrir landsteinanaum áttatíu þúsundum manns. Öðruvísi mér áður brá, kynni einhver að segja og rétt er það að fjölgun innflytjenda hefur verið mjög hröð. Á innan við þrjátíu árum hefur íslenska lýðveldið breyst úr einu einsleitasta þjóðríki sem um getur yfir í samfélag menningarlegrar margsleitni. Er þetta eitthvað til að óttast? Já, það er ákveðnir þættir sem vekja upp áleitnar spurningar en ekki endilega þeir, sem pólitískir leiðtogar og leikmenn nota sem beitu við atkvæðaveiðar til að kynda undir útlendingótta/andúð, líkt og borið hefur á undanfarið. Hvaða þættir eru þetta? Áður en því er svarað er rétt að fara yfir staðreyndir. Hvaða fólk er þetta og af hverju er það að sækja hingað? Að frádregnu flóttafólki, sem fengið hefur vernd – ríflega ellefu þúsund frá 2008 – kemur yfirgnæfandi meirihluti innflytjenda til landsins í atvinnuleit og þar af yfir 70% frá löndum innan hins sameiginlega vinnumarkaðar Evrópusambandsins, sem Ísland er aðili að. Fjölgun innflytjenda er því beintengd við efnahagsþenslur og hin margumtöluðu ‚hjól atvinnulífsins‘ sem hafa nánast alfarið stýrt henni til að mæta miklum ‚vinnuaflsskorti‘. Opinberar tölur sýna að atvinnuþáttaka innflytjenda er um 87%, - hún er 82% meðal innfæddra. Þorri innflytjenda er á vinnualdri – frá 20-5o ára og greiðir því skatta og skyldur. Enn sem komið eru gamalt fólk og börn hlutfallslega fá, sem þýðir m.a. minna álag á heilbrigðisþjónustu. Ef innflytjendur færu í verkfall myndi íslenskt samfélag fara á hliðina. Þúsundir vinna í byggingavinnu og gatnagerð. Í ferðaþjónustu og skyldum greinum vinna þúsundir - atvinnugreininni sem færir þjóðarbúinu mestar gjaldeyristekjur - 448 milljarðar árið 2022. Ferðaþjónustan væri ekki svipur hjá sjón ef innflytjenda nyti ekki við. Þrif á opinberum stofnunum og fyrirtækjum, umönnun á spítölum, leikskólum, hjúkrunarheimilum væri ógerleg án innflytjendanna sem þar vinna og svo mætti lengi telja. Innflytjendur vinnuafl eða manneskjur sem vinna? Sú staðreynd að fjölgun innflytjenda hefur fyrst og fremst miðað að því að mæta miklum ‚vinnuaflsskorti‘ er í sjálfu sér ámælisvert vegna þess að stjórnvöld gerðu í fæstum tilvikum viðhlýtandi ráðstafanir fyrir fólkið sem ráðið var í störfin, enda hraðinn svo mikill að mönnum sást ekki fyrir. Sú staðreynd að innflytjendur eru fyrst og fremst manneskjur varð undir í ofuráherslunni á ‚vinnuafl‘. Stefna yfirvalda í einkenndist af því að mæta ‚vinnuaflsþörf‘ vinnumarkaðarins. Minna fór fyrir að fólkið þyrfti húsnæði, hvað þá mannsæmandi. Minna fór fyrir skilningi á nauðsyn þess að veita þyrfti fjármagni í ýmis konar þjónustu, sem tillit tæki til sérþarfa þeirra og barnanna. Fjármagni, sem auðveldlega væri hægt að taka af þeim skattpeningum sem innflytjendur greiða. Vanvirðing við innflytjendur hefur því miður líka birst í því að meirihluti þeirra, sem verða fyrir launaþjófnaði og jafnvel mansali á vinnumarkaði koma úr þeirra röðum. Þetta eru lögbrot, sem yfirvöld hafa mestan part hunsað og leitt hjá sér. Af hverju skyldi það vera? Hvar er mannvirðingin? Stórslys í undirbúningi? Ein afleiðing vanrækslu gagnvart innflytjendum bitnar á börnum þeirra, sem ekki hafa fengið næga íslenskukennslu og talþjálfun í grunnskóla og eru því ekki nægjanlega undirbúin undir framhaldsskóla og því líkleg til að detta úr skóla. Tölur sýna að brottfall þeirra er umtalsvert hærra en innfæddra. Haldi sú þróun áfram stefnir í óefni og getur í versta falli flokkast, sem stórslys í undirbúningi vegna þess að þau sitja föst í láglaunastörfum og/eða lenda neðst í hinum félags- og efnahagslega valdastiga samfélagsins af engu öðru en því að þau eru innflytjendur. Erum við landsmenn tilbúnir að takast á við afleiðingar þess að hafa jaðarsett heilan hóp ungs fólks vegna uppruna þess? Eða erum við tilbúnir til að fjárfesta í fólkinu, veita því þann stuðning sem fleytir því áfram þannig að hæfileikar þess fái sem best notið sín? Er ríkisvaldið tilbúið að veita fjármagni inn í grunnskólana svo koma megi í veg fyrir félagslegt stórslys? Eða á virða þennan mannauð að vettugi? Skortur á færni innflytjendabarna í íslensku tengist líka annarri staðreynd, sem kom fram í fyrrgreindri skýrslu OECD um innflytjendur á Íslandi. Þrátt fyrir áhuga á að læra íslensku, kemur fram að „hlutfall þeirra sem segjast hafa góða kunnáttu í málinu sé raunar lægst hér á landi á meðal svarenda í OECD-ríkjum eða 18% samanborið við 60% að meðaltali innan OECD. Útgjöld til kennslu í íslensku fyrir fullorðna séu sömuleiðis talsvert lægri en í samanburðarríkjum.“ Þetta er athyglisvert því ótal rannsóknir sýna að kunnátta og færni í tungumáli gestalandsins - íslensku - er lykilatriði í samþættingu/því að fá aðgang inn í málsamfélagið, líkt og kemur fram í skýrslunni. Þetta er sannarlega umhugsunarvert og þarf að breyta ekki seinna en í gær. Enska opinbert tungumál á Íslandi? Innfæddir kvarta yfir því að fólk, sem ekki talar íslensku, sé í framlínu í þjónustu – t.d. matvöruverslunum og að enska sér þar samskiptamál. Það eru í sjálfu sér ekki óeðlileg viðbrögð, enda aldrei farið fram alvöru umræða um að gera ensku að opinberu tungumáli í landinu. Er við starfsfólkið sjálft að sakast eða þá sem ráða þá í vinnu? Eru gerðar einhverjar kröfur um íslenskukunnáttu? Ef ekki, er þessu starfsfólki boðið upp á gjaldfrjálsa íslenskukennslu á vinnutíma? Eru einhverjir hvatar, sem örva fólk til að læra málið? Það væru mikil gustuk ef atvinnurekendur gerðu það og sýndu bæði kúnnum sínum og starfsfólki þá virðingu að þjónusta það á hinu löglega opinbera tungumáli, sem ríkir í landinu. Það væru líka mikil gustuk að ríkið legði sitt af mörkum til að auðvelda aðgang að íslenskunámi. Og ekki síður þarf allt íslenskumælandi fólk að leggja sig fram við að hlusta á íslensku með hreim og gefa innflytjendum tækifæri til að tala íslensku. Hættan er sú að án kunnáttu og færni í íslensku, standi innflytjendur utangátta. Er það vilji okkar landsmanna? Yfirvöld, atvinnurekendur og almenningur þurfa öll að gera sitt í að opna dyr svo þekking og hæfileikar fólksins fái notið sín þeim og samfélaginu til góða. Það er beinlínis heimskulegt að loka á fólk vegna þess að það hefur skrítið nafn eða aðhyllist önnur trúarbrögð en fjöldinn. Fjölbreytileikinn elur af sér út fyrir boxið hugsun og er ávísun á grósku. Inngilding – nýtt hugtak sem notað er í tengslum við margmenningu – felur í sér að meta fólk eftir mannkostum, en ekki útiloka það vegna uppruna, kyns, kynáttunar, trúarafstöðu eða annarra þátta. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra sem í landinu búa að hlú að framgangi innflytjenda í íslensku samfélagi. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra landsmanna að virkja innflytjendur til félagslegrar þátttöku með öllum tiltækum ráðum. Það er eina leiðin að farsælum samskiptum í margmenningarlegu samfélagi. Höfundur er mannfræðingur og sósíalisti.
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun
Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir Skoðun
Skoðun Kvennabarátta síðustu áratuga og virðing fyrir starfi kennara Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir skrifar
Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar
Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar
Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar
Skoðun Það er ekkert til sem heitir full vinnustytting með 15 mínútna neysluhléi Jóhanna Helgadóttir skrifar
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun
Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir Skoðun