Hvenær á að skattleggja lífeyri? Inn eða út? Ragnar Þór Ingólfsson skrifar 25. nóvember 2024 15:31 Viðbrögð við hugmyndum um að skattleggja inngreiðslur í lífeyrissjóði eru kostulegar, en koma auðvitað ekki á óvart. Það má auðvitað ekki tala um lífeyrissjóðina í þessum kosningum, þeir eru heilagir, eins og alltaf. Þorsteinn Sæmundsson, frambjóðandi fyrir Miðflokkinn, telur þessa hugmynd aðför að hagsmunum eldra fólks og komandi kynslóða. Hann heldur því einnig fram að ávöxtunarkrafan, ein og sér, muni tryggja framtíðar kynslóðum þau réttindi sem þeim er lofað. Eldra fólkið Fyrsta staðreyndarvillan hjá Þorsteini er að halda því fram að þessi leið hafi áhrif á kjör eldra fólks. Fólks sem er nú þegar komið á lífeyri. Hið rétta er að skattlagning iðgjalda í dag hefur engin áhrif á kjör þeirra sem nú þegar taka út lífeyri. Og þau sem eru að fara á lífeyri næstu árin fengju þann hluta sem skattlaggður er, skattfrjálsan. Það eru aðeins skattskyldar tekjur sem skerða lífeyri og hefur skattfrjáls lífeyrir ekki áhrif til skerðingar í núverandi kerfi. Þetta ætti hann að vita ef hann hefði grundvallarskilning á virkni íslenska lífeyrissjóðakerfisins. Best í heimi Okkur er kennt að íslenska lífeyrissjóðakerfið sé það besta í heimi, eins og svo margt annað á Íslandi, og að ekki undir neinum kringumstæðum megi hrófla við kerfinu eða hugmyndafræðinni í kringum það. Þessar möntrur eru kenndar í stjórnmálahreyfingum og háskólum landsins. Hagtölur sýna að íslenska lífeyrissjóðakerfið er með því sterkasta í öllum samanburði, út frá hagtölum og stærð, engu öðru. En er þetta gott kerfi? Er þetta virkilega besta kerfi í heimi? Ég efast stórlega um að vitnisburður þeirra sem nú taka út lífeyri í dag séu því sammála. En í könnun sem ég lét gera á sínum tíma kom fram að aðeins 17,8% landsmanna bera traust til lífeyrissjóðanna en rúmlega 52% bera lítið eða ekkert traust til þeirra. Það hlýtur að segja okkur að þjóðin er Þorsteini ósammála um ágæti lífeyrissjóðanna sem honum er svo annt um. Framtíðar kynslóðir Þegar fólki talar um að senda reikninga á framtíðarkynslóðir, með skattlagningu iðgjalda í dag, gleymist oft að hugmyndafræðin gengur út á að ríkið lánar þessar skattekjur til ávöxtunar og út frá því eru réttindi okkar reiknuð. Þannig að ekki er verið að tala um hvort heldur hvenær á að skattlegja lífeyri. Að vel ávaxtaðar framtíðartekjur ríkissjóðs eiga að standa undir hluta af þeim réttindum sem okkur er lofað. Ef og já EF að þessir fjármunir tapast ekki að hluta eða fullu. Ólíkt Þorsteini hef ég haft fyrir því að reikna út ávinning framtíðar kynslóða og skoðað sérstaklega afkomu láglaunafólks í því kerfi sem við búum við í dag. Ég reiknaði út muninn á afkomu með því að skattleggja iðgjöld í dag eða þegar þau eru tekin út. Niðurstaðan er sláandi því munurinn er lítill sem engin fyrir láglaunafólkið. Bankastjórinn kemur reyndar illa út. En þetta miðast við að sjóðirnir tapi ekki krónu yfir 50 ára tímabil og haldi ávöxtunarkröfu sinni óskertri í 50 ár. Sem allir hljóta að sjá að mun ekki takast. Hver er reikningurinn sem við erum nú þegar að senda framtíðar kynslóðum? Innviðir í molum og engir fjármunir til? Verður það ódýrara fyrir framtíðar kynslóðir að takast á við þann vanda sem verður orðin margfalt verri, ef ekkert verður að gert, og í dag ríkir neyðarástand í öllum grunnstoðum samfélagsins? Er verjanlegt að taka á sig skertari lífskjör alla starfsævina til að hafa það vonandi betra í framtíðinni? Raunveruleikinn Raunveruleikinn er ekki svo einfaldur og hugmyndafræðin segir okkur. Hvaða tryggingu höfum við fyrir því að þessir fjármunir verði til staðar eftir 20,30 eða 40 ár? Hverjar eru líkurnar á markaðsáföllum sem geta þurrkað upp hugmyndafræðilegan ávinning kerfisins? Á síðastliðnum 24 árum höfum við gengið í gegnum miklar sveiflur og hrun markaða. Þetta er um helmingur þess tíma sem sjóðirnir þurfa að geyma fjármuni sjóðfélaga. Árið 2000 sprakk netbólan og töpuðu sjóðirnir gríðarlegum upphæðum. Bankahrunið 2008 þurrkaði út 97% af öllum innlendum hlutabréfum sjóðanna og heildartapið gríðarlegt. Síðan hafa verið smærri niður og uppsveiflur þess á milli, sú síðasta árið 2021 þegar sjóðirnir töpuðu 800 milljörðum að raunvirði, heimsfaraldur og stríðsátök. Við greiðum í lífeyrissjóði frá 16 ára aldri fram að lífeyristöku. Við greiðum í kerfið í 50 ár. Ef við skoðum söguna hafa lífeyrissjóðirnir ekki náð að sneiða framhjá kerfisbundnum markaðsáföllum sem gerast með mjög reglubundnum hætti. Það er réttara að segja að sjóðirnir hafa tekið á sig markaðsáföll af fullum þunga þegar þau gerast. Þorsteinn virðist haldinn þeirri rökblindu að ávöxtunarkrafan ein og sér skili sér óskert inn í framtíðina. Það veit í raun engin hvers virði þessar eignir verða þegar sjóðirnir þurfa að selja þær til að greiða út lífeyri. Tala nú ekki um að ef stríðsátök magnast og ógna heimsfriði verður þetta allt meira og minna farið áður en við vitum af. Kannski treystir Þorsteinn lífeyrissjóðunum betur en ég og vill geyma lífeyrinn í flugfélagi, kísilveri eða nýjasta trendinu, grænu verðbréfabyltingunni? Eða hvort það væri ekki nær að þeir fjárfesti í innviðum, húsnæði, hjúkrunarheimilum eða stórbæti lífskjör og þjónustu allra sem hér búa, alla ævina, með því að leggja hluta af iðgjöldum í skattkerfið, eða í innviðauppbyggingu? Við drögum varla andann án þess að þóknast ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna Við förum varla út í búð eða tökum bensín nema til að þóknast hárri ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna. Við kaupum ekki tryggingar, tökum lán eða leigjum húsnæði öðruvísi en að fóðra kerfið. Lífeyrissjóðirnir eiga nær allt. Og ef þeir eiga það ekki þá fjármagna þeir það með einum eða öðrum hætti. Við höfum ekkert að segja um það hverjir stjórna eða hvað stjórnendum sjóðanna dettur í hug að fjárfesta í næst. Við eigum allt undir því að þeir taki ávalt réttar ákvarðanir og sneiði framhjá kerfisbundnum markaðsáföllum, sem þeir munu ekki gera. Tölurnar Skyldu iðgjald í lífeyrissjóði er í 15,5% og hefur hækkað um 55% frá árinu 2006 þegar þau voru 10%. Valkvæði séreignarhlutinn er 4 til 6%. Fólk er því að greiða allt að 21,5% af launum og launatengdum gjöldum í lífeyrissjóði. Iðgjöld í sjóðina námu 431,5 milljarði og greiðslur lífeyris um 246 milljörðum árið 2023, samkvæmt hagtölum Landssamtaka lífeyrissjóða. Heildareignir námu 7.945 milljörðum í september 2024 samkvæmt hagtölum Seðlabankans. Það er löngu tímabært að endurskoða lífeyriskerfið. Við eigum að ræða stöðu lífeyrissjóðanna og hversu aðkallandi það er að endurskoða kerfið, viðurkenna veikleika þess og styrkleika. Hafa kjark til að hugsa út fyrir ramman og láta ekki innihaldslausar mýtur villa okkur af leið. Í nýlegu viðtali við seðlabankastjóra vildi hann leyfa lífeyrissjóðunum að skortselja hlutabréf? Hvar var Þorsteinn þá? Látum ekki selja okkur þá tálsýn að ef við þrælum okkur út fyrir kerfið höfum við það hugsanlega gott í framtíðinni, ef ALLT gengur upp. Í því felst uppgjöf, skammsýni og metnaðarleysi. Höfundur er oddviti Flokks fólksins í Reykjavík norður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Lífeyrissjóðir Flokkur fólksins Ragnar Þór Ingólfsson Mest lesið Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Hvers vegna er ungbarnadauði lægstur á Íslandi? Þórður Þórkelsson Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Sjá meira
Viðbrögð við hugmyndum um að skattleggja inngreiðslur í lífeyrissjóði eru kostulegar, en koma auðvitað ekki á óvart. Það má auðvitað ekki tala um lífeyrissjóðina í þessum kosningum, þeir eru heilagir, eins og alltaf. Þorsteinn Sæmundsson, frambjóðandi fyrir Miðflokkinn, telur þessa hugmynd aðför að hagsmunum eldra fólks og komandi kynslóða. Hann heldur því einnig fram að ávöxtunarkrafan, ein og sér, muni tryggja framtíðar kynslóðum þau réttindi sem þeim er lofað. Eldra fólkið Fyrsta staðreyndarvillan hjá Þorsteini er að halda því fram að þessi leið hafi áhrif á kjör eldra fólks. Fólks sem er nú þegar komið á lífeyri. Hið rétta er að skattlagning iðgjalda í dag hefur engin áhrif á kjör þeirra sem nú þegar taka út lífeyri. Og þau sem eru að fara á lífeyri næstu árin fengju þann hluta sem skattlaggður er, skattfrjálsan. Það eru aðeins skattskyldar tekjur sem skerða lífeyri og hefur skattfrjáls lífeyrir ekki áhrif til skerðingar í núverandi kerfi. Þetta ætti hann að vita ef hann hefði grundvallarskilning á virkni íslenska lífeyrissjóðakerfisins. Best í heimi Okkur er kennt að íslenska lífeyrissjóðakerfið sé það besta í heimi, eins og svo margt annað á Íslandi, og að ekki undir neinum kringumstæðum megi hrófla við kerfinu eða hugmyndafræðinni í kringum það. Þessar möntrur eru kenndar í stjórnmálahreyfingum og háskólum landsins. Hagtölur sýna að íslenska lífeyrissjóðakerfið er með því sterkasta í öllum samanburði, út frá hagtölum og stærð, engu öðru. En er þetta gott kerfi? Er þetta virkilega besta kerfi í heimi? Ég efast stórlega um að vitnisburður þeirra sem nú taka út lífeyri í dag séu því sammála. En í könnun sem ég lét gera á sínum tíma kom fram að aðeins 17,8% landsmanna bera traust til lífeyrissjóðanna en rúmlega 52% bera lítið eða ekkert traust til þeirra. Það hlýtur að segja okkur að þjóðin er Þorsteini ósammála um ágæti lífeyrissjóðanna sem honum er svo annt um. Framtíðar kynslóðir Þegar fólki talar um að senda reikninga á framtíðarkynslóðir, með skattlagningu iðgjalda í dag, gleymist oft að hugmyndafræðin gengur út á að ríkið lánar þessar skattekjur til ávöxtunar og út frá því eru réttindi okkar reiknuð. Þannig að ekki er verið að tala um hvort heldur hvenær á að skattlegja lífeyri. Að vel ávaxtaðar framtíðartekjur ríkissjóðs eiga að standa undir hluta af þeim réttindum sem okkur er lofað. Ef og já EF að þessir fjármunir tapast ekki að hluta eða fullu. Ólíkt Þorsteini hef ég haft fyrir því að reikna út ávinning framtíðar kynslóða og skoðað sérstaklega afkomu láglaunafólks í því kerfi sem við búum við í dag. Ég reiknaði út muninn á afkomu með því að skattleggja iðgjöld í dag eða þegar þau eru tekin út. Niðurstaðan er sláandi því munurinn er lítill sem engin fyrir láglaunafólkið. Bankastjórinn kemur reyndar illa út. En þetta miðast við að sjóðirnir tapi ekki krónu yfir 50 ára tímabil og haldi ávöxtunarkröfu sinni óskertri í 50 ár. Sem allir hljóta að sjá að mun ekki takast. Hver er reikningurinn sem við erum nú þegar að senda framtíðar kynslóðum? Innviðir í molum og engir fjármunir til? Verður það ódýrara fyrir framtíðar kynslóðir að takast á við þann vanda sem verður orðin margfalt verri, ef ekkert verður að gert, og í dag ríkir neyðarástand í öllum grunnstoðum samfélagsins? Er verjanlegt að taka á sig skertari lífskjör alla starfsævina til að hafa það vonandi betra í framtíðinni? Raunveruleikinn Raunveruleikinn er ekki svo einfaldur og hugmyndafræðin segir okkur. Hvaða tryggingu höfum við fyrir því að þessir fjármunir verði til staðar eftir 20,30 eða 40 ár? Hverjar eru líkurnar á markaðsáföllum sem geta þurrkað upp hugmyndafræðilegan ávinning kerfisins? Á síðastliðnum 24 árum höfum við gengið í gegnum miklar sveiflur og hrun markaða. Þetta er um helmingur þess tíma sem sjóðirnir þurfa að geyma fjármuni sjóðfélaga. Árið 2000 sprakk netbólan og töpuðu sjóðirnir gríðarlegum upphæðum. Bankahrunið 2008 þurrkaði út 97% af öllum innlendum hlutabréfum sjóðanna og heildartapið gríðarlegt. Síðan hafa verið smærri niður og uppsveiflur þess á milli, sú síðasta árið 2021 þegar sjóðirnir töpuðu 800 milljörðum að raunvirði, heimsfaraldur og stríðsátök. Við greiðum í lífeyrissjóði frá 16 ára aldri fram að lífeyristöku. Við greiðum í kerfið í 50 ár. Ef við skoðum söguna hafa lífeyrissjóðirnir ekki náð að sneiða framhjá kerfisbundnum markaðsáföllum sem gerast með mjög reglubundnum hætti. Það er réttara að segja að sjóðirnir hafa tekið á sig markaðsáföll af fullum þunga þegar þau gerast. Þorsteinn virðist haldinn þeirri rökblindu að ávöxtunarkrafan ein og sér skili sér óskert inn í framtíðina. Það veit í raun engin hvers virði þessar eignir verða þegar sjóðirnir þurfa að selja þær til að greiða út lífeyri. Tala nú ekki um að ef stríðsátök magnast og ógna heimsfriði verður þetta allt meira og minna farið áður en við vitum af. Kannski treystir Þorsteinn lífeyrissjóðunum betur en ég og vill geyma lífeyrinn í flugfélagi, kísilveri eða nýjasta trendinu, grænu verðbréfabyltingunni? Eða hvort það væri ekki nær að þeir fjárfesti í innviðum, húsnæði, hjúkrunarheimilum eða stórbæti lífskjör og þjónustu allra sem hér búa, alla ævina, með því að leggja hluta af iðgjöldum í skattkerfið, eða í innviðauppbyggingu? Við drögum varla andann án þess að þóknast ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna Við förum varla út í búð eða tökum bensín nema til að þóknast hárri ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna. Við kaupum ekki tryggingar, tökum lán eða leigjum húsnæði öðruvísi en að fóðra kerfið. Lífeyrissjóðirnir eiga nær allt. Og ef þeir eiga það ekki þá fjármagna þeir það með einum eða öðrum hætti. Við höfum ekkert að segja um það hverjir stjórna eða hvað stjórnendum sjóðanna dettur í hug að fjárfesta í næst. Við eigum allt undir því að þeir taki ávalt réttar ákvarðanir og sneiði framhjá kerfisbundnum markaðsáföllum, sem þeir munu ekki gera. Tölurnar Skyldu iðgjald í lífeyrissjóði er í 15,5% og hefur hækkað um 55% frá árinu 2006 þegar þau voru 10%. Valkvæði séreignarhlutinn er 4 til 6%. Fólk er því að greiða allt að 21,5% af launum og launatengdum gjöldum í lífeyrissjóði. Iðgjöld í sjóðina námu 431,5 milljarði og greiðslur lífeyris um 246 milljörðum árið 2023, samkvæmt hagtölum Landssamtaka lífeyrissjóða. Heildareignir námu 7.945 milljörðum í september 2024 samkvæmt hagtölum Seðlabankans. Það er löngu tímabært að endurskoða lífeyriskerfið. Við eigum að ræða stöðu lífeyrissjóðanna og hversu aðkallandi það er að endurskoða kerfið, viðurkenna veikleika þess og styrkleika. Hafa kjark til að hugsa út fyrir ramman og láta ekki innihaldslausar mýtur villa okkur af leið. Í nýlegu viðtali við seðlabankastjóra vildi hann leyfa lífeyrissjóðunum að skortselja hlutabréf? Hvar var Þorsteinn þá? Látum ekki selja okkur þá tálsýn að ef við þrælum okkur út fyrir kerfið höfum við það hugsanlega gott í framtíðinni, ef ALLT gengur upp. Í því felst uppgjöf, skammsýni og metnaðarleysi. Höfundur er oddviti Flokks fólksins í Reykjavík norður.
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun