Háhyrningadans - hörmungar í Loro Parque Valgerður Árnadóttir, Rósa Líf Darradóttir, Aldís Amah Hamilton, Ragnheiður Gröndal, Hulda Jónsdóttir Tölgyes og Klara Ósk Elíasdóttir skrifa 2. mars 2025 10:02 Nýleg umfjöllun Vísis undir yfirskriftinni „Hann kann að dansa, maður minn!“ og „Höfrungar og háhyrningar að leik á Tenerife“ gefur tilefni til að minna fólk á dapurlegu tilveru þessa stórbrotnu dýra sem haldið er föngnum við óboðlegar aðstæður í dýragarðinum Loro Parque á Tenerife. Það sem íslenskir fjölmiðlar fjalla hinsvegar ekki um er, að í nóvember síðastliðinum dó háhyrningurinn Keto í Loro Parque og hann var fjórði háhyrningurinn sem deyr í garðinum á stuttum tíma, en dýravelferðarsamtök um allan heim hafa lengi gagnrýnt aðstæður dýranna í garðinum og biðlað til þeirra að gera betur eða sleppa dýrunum. Afkomandi íslenskra háhyrninga á Tenerife Íslendingar bera að miklum hluta ábyrgð á örlögum háhyrninga sem seldir eru til sædýragarða. Margir þeirra voru fangaðir við Íslandsstrendur á áttunda og níunda áratugnum, eins og td. móðir hans Keto, hún Kalina (f. 1985) afkomandi Katinu háhyrnings sem fönguð var við Ísland árið 1978. Keto sem fæddur var 1995 í Sea World í Flórída hafði verið látinn skemmta fólki í öllum sædýragörðum keðjunnar í Bandaríkjunum og var svo loks seldur til Loro Parque árið 2006. En Keto komst í heimsfréttirnar árið 2009 þegar hann drap þjálfara sinn. Hann hafði lifað alla sína ævi í sundlaugum sædýragarða og látinn gera kúnstir fyrir mat. Það er nefnilega ekki svo að háhyrningar hafi gaman af því að gera kúnstir eins og mörg halda, þeir eru sveltir þar til þeir hlýða og fá ekki að borða nema sýna kúnstir sínar fyrst. Það er ekki að undra að fréttamaður hafi hrifist af persónuleika, færni og fimi dýranna. Háhyrningar eru afar greind dýr sem mynda sterk fjölskyldu- og vinatengsl. Þeir tjá sig með háþróuðu tungumáli. Í náttúrunni lifa þeir í hópum sem fylgjast að ævilangt og ferðast langar vegalengdir saman. Hóparnir eru leiddir af elstu kvendýrunum þar sem að mömmur og ömmur miðla þekkingu um fæðuöflun, ferðaleiðir og helstu hættur til þeirra yngri. Háhyrningar búa yfir djúpri tilfinningagreind en þekkt er að þeir syrgja afkvæmi sín svo vikum skiptir. Hver fjölskylda hefur sína eigin menningu og sitt eigið tungumál sem ganga á milli kynslóða. Afkvæmum eru kenndar sérstakar veiðiaðferðir sem hver hópur hefur tileinkað sér. Þessir stórkostlegu eiginleikar ættu að fá hvern sem er til að hugsa sig tvisvar um hvort þeim þyki réttlætanlegt að halda þeim föngnum sem sýningardýr í vatns-sirkusi. Lærðum við ekki af örlögum Keikó? Ætla mætti að íslendingar myndu forðast sædýragarða eftir að hafa kynnst Keikó og hans sorglegu sögu. Keikó vann huga og hjörtu þjóðarinnar á tíunda áratugnum þegar ákveðið var að „fá hann aftur heim” og reyna að kenna honum að bjarga sér sjálfum í sjónum. Keikó var með boginn ugga sem er algengt hjá háhyrningum sem dvelja við ónáttúrulegar aðstæður og var það eitt af hans kennimerkjum. Keikó fæddist við Íslandsstrendur og var fangaður hér árið 1978. Hann sló í gegn í kvikmyndinni Free Willy (1993) og lék einnig í framhaldsmyndunum. Árið 1998 var Keikó fluttur aftur til Íslands til að bæta lífsgæði hans og undirbúa hann fyrir frelsi. Þjálfunin fór fram við Vestmannaeyjar og fylgdi honum hópur aðstoðarfólks. Í júlí 2002 töldu þjálfarar að hann væri tilbúinn fyrir frelsið. Í september 2002 var hann kominn til Noregs þar sem einmanna háhyrningurinn reyndi að hafa samskipti við íbúa og sýna þeim kúnstir. Háhyrningar eru hópdýr og þeir una sér ekki vel einir. Almenningi í Noregi var bannað að hafa samskipti við hann en íslenskur þjálfari hans, Þorbjörg Valdís Kristjánsdóttir líffræðingur fór út til Noregs til að sinna honum. Hún sagði frá kynnum sínum af Keikó og hans örlagaríku sögu í útvarpsþættinum „Í göngutúr með Keikó” í Lestinni síðastliðið haust, en Keikó greindist með lungnasjúkdóm 10. desember 2003 og lést tveimur dögum síðar. Heimildamyndin Blackfish Ekki er svo langt síðan að heimildarmyndin Blackfish olli miklu fjaðrafoki en fjallaði hún einmitt um háhyrninga í sædýragörðum. Þ.á.m. örlögum Tilikum sem einnig var fangaður við Íslandsstrendur, árið 1983, hafður í Sædýrasafninu í Hafnafirði í nokkur ár og svo seldur til Sea Land og loks Sea World. Tilikum náði á sinni 36 ára ævi að drepa þrjá af þjálfurum sínum, árin 1991, 1998 og 2010. Heimildarmyndin Blackfish hafði mikil áhrif á aðsókn að sædýragörðum eins og t.d. Sea World í Bandaríkjunum, sem breytti um stefnu eftir mikinn þrýsting og hætti að kaupa og þjálfa nýja háhyrninga til skemmtunar. Loro Parque á Tenerife Sædýragarðurinn Loro Parque hefur margoft verið gagnrýndur fyrir slæma meðferð á háhyrningum. Myndskeið hafa sýnt að þjálfarar beita hörku og notast við ofbeldisfullar aðferðir til að stjórna dýrunum. Háhyrningar hafa dáið langt fyrir aldur fram þar sem að umhverfi þeirra í haldi manna hefur haft verulega slæm áhrif á heilsu þeirra, en náttúrulegur lífaldur háhyrninga er 60-70 ár en í sædýragörðum lifa þeir sjaldnast lengur en 30 ár. Dýrin sýna merki um streitu og sjálfskaðandi hegðun enda getur lítið manngert sundlaugarfangelsi með engu móti uppfyllt þeirra eðlislægu þarfir og er órafjarri þeirra náttúrulega heimkynnum. Keto hafði td. nagað steypta veggi sundlauganna og sargað niður tennur sínar á þeim og sást oft fljóta um án tilgangs—sennilega vegna leiða og þjáningar. Ekki er óalgengt að sjá háhyrning í örvæntingu sinni synda endurtekið í tilgangslausa hringi og berja höfði sínu í bakka sundlaugar. Hegðun sem ekki þekkist í náttúrunni. Það er sorglegt að horfa upp á það að Íslendingar flykkjast í Loro Parque á Tenerife til að dást að dýrum sem pínd eru til að gera kúnstir og haldið föngnum við óviðunandi aðstæður sem leiða til dauða þeirra langt fyrir aldur fram. Sú hrifining sem Magnús Hlynur fréttamaður Stöðvar 2 og Vísis, lýsir í umfjöllun um garðinn er byggður á blekkingum. Við hvetjum samlanda okkar til að njóta sín í sólarfríi á ábyrgan máta og forðast sædýragarða. Valgerður Árnadóttir, formaður Hvalavina. Rósa Líf Darradóttir, formaður Samtaka um dýravelferð á Íslandi. Aldís Amah Hamilton, formaður Samtaka grænkera á Íslandi. Ragnheiður Gröndal, tónlistarkona. Hulda Jónsdóttir Tölgyes, sálfræðingur. Klara Ósk Elíasdóttir, tónlistarkona. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dýragarðar Dýr Kanaríeyjar Mest lesið Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Sjá meira
Nýleg umfjöllun Vísis undir yfirskriftinni „Hann kann að dansa, maður minn!“ og „Höfrungar og háhyrningar að leik á Tenerife“ gefur tilefni til að minna fólk á dapurlegu tilveru þessa stórbrotnu dýra sem haldið er föngnum við óboðlegar aðstæður í dýragarðinum Loro Parque á Tenerife. Það sem íslenskir fjölmiðlar fjalla hinsvegar ekki um er, að í nóvember síðastliðinum dó háhyrningurinn Keto í Loro Parque og hann var fjórði háhyrningurinn sem deyr í garðinum á stuttum tíma, en dýravelferðarsamtök um allan heim hafa lengi gagnrýnt aðstæður dýranna í garðinum og biðlað til þeirra að gera betur eða sleppa dýrunum. Afkomandi íslenskra háhyrninga á Tenerife Íslendingar bera að miklum hluta ábyrgð á örlögum háhyrninga sem seldir eru til sædýragarða. Margir þeirra voru fangaðir við Íslandsstrendur á áttunda og níunda áratugnum, eins og td. móðir hans Keto, hún Kalina (f. 1985) afkomandi Katinu háhyrnings sem fönguð var við Ísland árið 1978. Keto sem fæddur var 1995 í Sea World í Flórída hafði verið látinn skemmta fólki í öllum sædýragörðum keðjunnar í Bandaríkjunum og var svo loks seldur til Loro Parque árið 2006. En Keto komst í heimsfréttirnar árið 2009 þegar hann drap þjálfara sinn. Hann hafði lifað alla sína ævi í sundlaugum sædýragarða og látinn gera kúnstir fyrir mat. Það er nefnilega ekki svo að háhyrningar hafi gaman af því að gera kúnstir eins og mörg halda, þeir eru sveltir þar til þeir hlýða og fá ekki að borða nema sýna kúnstir sínar fyrst. Það er ekki að undra að fréttamaður hafi hrifist af persónuleika, færni og fimi dýranna. Háhyrningar eru afar greind dýr sem mynda sterk fjölskyldu- og vinatengsl. Þeir tjá sig með háþróuðu tungumáli. Í náttúrunni lifa þeir í hópum sem fylgjast að ævilangt og ferðast langar vegalengdir saman. Hóparnir eru leiddir af elstu kvendýrunum þar sem að mömmur og ömmur miðla þekkingu um fæðuöflun, ferðaleiðir og helstu hættur til þeirra yngri. Háhyrningar búa yfir djúpri tilfinningagreind en þekkt er að þeir syrgja afkvæmi sín svo vikum skiptir. Hver fjölskylda hefur sína eigin menningu og sitt eigið tungumál sem ganga á milli kynslóða. Afkvæmum eru kenndar sérstakar veiðiaðferðir sem hver hópur hefur tileinkað sér. Þessir stórkostlegu eiginleikar ættu að fá hvern sem er til að hugsa sig tvisvar um hvort þeim þyki réttlætanlegt að halda þeim föngnum sem sýningardýr í vatns-sirkusi. Lærðum við ekki af örlögum Keikó? Ætla mætti að íslendingar myndu forðast sædýragarða eftir að hafa kynnst Keikó og hans sorglegu sögu. Keikó vann huga og hjörtu þjóðarinnar á tíunda áratugnum þegar ákveðið var að „fá hann aftur heim” og reyna að kenna honum að bjarga sér sjálfum í sjónum. Keikó var með boginn ugga sem er algengt hjá háhyrningum sem dvelja við ónáttúrulegar aðstæður og var það eitt af hans kennimerkjum. Keikó fæddist við Íslandsstrendur og var fangaður hér árið 1978. Hann sló í gegn í kvikmyndinni Free Willy (1993) og lék einnig í framhaldsmyndunum. Árið 1998 var Keikó fluttur aftur til Íslands til að bæta lífsgæði hans og undirbúa hann fyrir frelsi. Þjálfunin fór fram við Vestmannaeyjar og fylgdi honum hópur aðstoðarfólks. Í júlí 2002 töldu þjálfarar að hann væri tilbúinn fyrir frelsið. Í september 2002 var hann kominn til Noregs þar sem einmanna háhyrningurinn reyndi að hafa samskipti við íbúa og sýna þeim kúnstir. Háhyrningar eru hópdýr og þeir una sér ekki vel einir. Almenningi í Noregi var bannað að hafa samskipti við hann en íslenskur þjálfari hans, Þorbjörg Valdís Kristjánsdóttir líffræðingur fór út til Noregs til að sinna honum. Hún sagði frá kynnum sínum af Keikó og hans örlagaríku sögu í útvarpsþættinum „Í göngutúr með Keikó” í Lestinni síðastliðið haust, en Keikó greindist með lungnasjúkdóm 10. desember 2003 og lést tveimur dögum síðar. Heimildamyndin Blackfish Ekki er svo langt síðan að heimildarmyndin Blackfish olli miklu fjaðrafoki en fjallaði hún einmitt um háhyrninga í sædýragörðum. Þ.á.m. örlögum Tilikum sem einnig var fangaður við Íslandsstrendur, árið 1983, hafður í Sædýrasafninu í Hafnafirði í nokkur ár og svo seldur til Sea Land og loks Sea World. Tilikum náði á sinni 36 ára ævi að drepa þrjá af þjálfurum sínum, árin 1991, 1998 og 2010. Heimildarmyndin Blackfish hafði mikil áhrif á aðsókn að sædýragörðum eins og t.d. Sea World í Bandaríkjunum, sem breytti um stefnu eftir mikinn þrýsting og hætti að kaupa og þjálfa nýja háhyrninga til skemmtunar. Loro Parque á Tenerife Sædýragarðurinn Loro Parque hefur margoft verið gagnrýndur fyrir slæma meðferð á háhyrningum. Myndskeið hafa sýnt að þjálfarar beita hörku og notast við ofbeldisfullar aðferðir til að stjórna dýrunum. Háhyrningar hafa dáið langt fyrir aldur fram þar sem að umhverfi þeirra í haldi manna hefur haft verulega slæm áhrif á heilsu þeirra, en náttúrulegur lífaldur háhyrninga er 60-70 ár en í sædýragörðum lifa þeir sjaldnast lengur en 30 ár. Dýrin sýna merki um streitu og sjálfskaðandi hegðun enda getur lítið manngert sundlaugarfangelsi með engu móti uppfyllt þeirra eðlislægu þarfir og er órafjarri þeirra náttúrulega heimkynnum. Keto hafði td. nagað steypta veggi sundlauganna og sargað niður tennur sínar á þeim og sást oft fljóta um án tilgangs—sennilega vegna leiða og þjáningar. Ekki er óalgengt að sjá háhyrning í örvæntingu sinni synda endurtekið í tilgangslausa hringi og berja höfði sínu í bakka sundlaugar. Hegðun sem ekki þekkist í náttúrunni. Það er sorglegt að horfa upp á það að Íslendingar flykkjast í Loro Parque á Tenerife til að dást að dýrum sem pínd eru til að gera kúnstir og haldið föngnum við óviðunandi aðstæður sem leiða til dauða þeirra langt fyrir aldur fram. Sú hrifining sem Magnús Hlynur fréttamaður Stöðvar 2 og Vísis, lýsir í umfjöllun um garðinn er byggður á blekkingum. Við hvetjum samlanda okkar til að njóta sín í sólarfríi á ábyrgan máta og forðast sædýragarða. Valgerður Árnadóttir, formaður Hvalavina. Rósa Líf Darradóttir, formaður Samtaka um dýravelferð á Íslandi. Aldís Amah Hamilton, formaður Samtaka grænkera á Íslandi. Ragnheiður Gröndal, tónlistarkona. Hulda Jónsdóttir Tölgyes, sálfræðingur. Klara Ósk Elíasdóttir, tónlistarkona.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun