Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 29. mars 2025 12:01 Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Skóla- og menntamál Mest lesið Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi eru eðlilegar og nauðsynlegar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Halldór 19.04.2025 Halldór Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley Skoðun Skoðun Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Skoðun Unglingar eiga skilið heildstætt mat frá framhaldsskólum Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon skrifar Skoðun Jafnlaunavottun - „Hverjir græða á jafnlaunavottun“ Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri sem fáir eru að ræða? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig húsnæðismarkað vill Viðskiptaráð? skrifar Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun Öll endurhæfing er í eðli sínu starfsendurhæfing Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun „Bíddu, varst þú ekki að biðja um þessa greiðslu?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Rétta leiðin til endurreisnar menntakerfisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Tvær dætur á Gaza - páskahugvekja Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ef það líkist þjóðarmorði – þá er það þjóðarmorð! Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Vinnustaðir fatlaðs fólks Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Þjónustustefna sveitarfélaga: Formsatriði eða mikilvægt stjórntæki? Jón Hrói Finnsson skrifar Skoðun Blóð, sviti og tár Jökull Jörgensen skrifar Skoðun Ertu knúin/n fram af verðugleika eða óverðugleika? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Er hægt að stjórna bæjarfélagi með óskhyggju? Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Styrkleikar barna geta legið í öðru en að fá hæstu einkunnir Anna Maria Jónsdóttir skrifar Skoðun Listin við að fara sér hægt Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Sjá meira
Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun.
Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun
Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley Skoðun
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Þjónustustefna sveitarfélaga: Formsatriði eða mikilvægt stjórntæki? Jón Hrói Finnsson skrifar
Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun
Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley Skoðun