Skoðun

Goð­sögnin um UFS-sjóði sem rót­tækar „woke"- fjár­festingar

Már Wolfgang Mixa skrifar

Í nýlegu viðtali á Vísir.is sagði Arent Orri Jónsson Claessen, forseti Stúdentaráðs Háskóla Íslands, að Z-kynslóðin vilji að fyrirtæki starfi samkvæmt gildum sem hún lítur á sem leiðarljós. Í sama viðtali tók Sigurbjörg Guðmundsdóttir, varaforseti Stúdentaráðs í sama streng og sagði: „... áhersla okkar kynslóðar er mjög sterk á umhverfismálin, sjálfbærnimálin og jafnréttismálin.“ Slíkar áherslur endurspeglast í fjárfestingum sem byggja á umhverfis-, félags- og stjórnarlegum viðmiðum – eða UFS á íslensku, oft nefnt ESG á ensku (Environmental, Social and Governance).

Þrátt fyrir þetta viðhorf telja sumir að fjárfestingar sem byggja á þessum þáttum séu í raun fjárhagslega óskynsamlegar. Gagnrýnendur telja slíkar fjárfestingar óarðbærar og knúnar áfram af hugmyndafræði – til dæmis með áherslu á sólarorku eða rafhlöðutækni – sem leiði til fjárhagslegs taps. Sumir fara svo langt að halda því fram að UFS-sjóðir snúist frekar um að ýta undir einhvers konar „woke“-hugmyndafræði en að skapa raunverulega ávöxtun.

Nánari skoðun leiðir þó í ljós að slík gagnrýni byggist oft á misskilningi. UFS-sjóðir eru ekki róttæk frávik frá hefðbundinni fjárfestingarstefnu. Flestir þeirra skima einfaldlega út ákveðinn fjölda fyrirtækja sem skora lágt í sjálfbærni eða eru umdeild vegna siðferðislegra þátta, á meðan almennir vísitölusjóðir fylgja hefðbundnum markaðsvísitölum eins og S&P 500.

Af hverju eru UFS-sjóðir taldir "woke" af sumum?

Misskilningurinn felst í því að margir telja UFS-sjóði beina áherslunni eingöngu að grænum lausnum og framsæknum samfélagsmálum – á kostnað fjárhagslegrar ávöxtunar. Slík sýn hefur einkum fengið hljómgrunn í tilteknum ríkjum Bandaríkjanna, þar sem stjórnmálamenn hafa jafnvel reynt að takmarka UFS-fjárfestingar opinberra lífeyrissjóða á þeirri forsendu að slíkar fjárfestingar skili lakari ávöxtun.

Sumt af þessari tortryggni byggir á áberandi UFS mistökum sem eru dregin fram sem „sönnun“ um að slíkar fjárfestingar séu varhugaverðar, eins og gjaldþrot ákveðinna sprotafyrirtækja á endurnýjanlegri orku sem stóðust ekki væntingar. Gagnrýnendur líta á slík dæmi sem sönnun þess að UFS-fjárfestingar séu í eðli sínu áhættusamar.

Þetta er þó varhugaverð röksemdafærsla. Slíkar ályktanir eru sambærilegar því að afskrifa hlutabréfafjárfestingar í heild sinni vegna tilvika eins og Enron. Að horfa einungis til nokkurra fyrirtækja í vanda hunsar stærra samhengi: flestir UFS-sjóðir svipa til hefðbundinna vísitölusjóða, að undanskyldum ákveðnum undirhópi útilokaðra fyrirtækja.

Hvað er í raun í UFS sjóðum?

Vinsælustu UFS-sjóðirnir eru ekki verulega frábrugðnir hefðbundnum fjárfestingarsjóðum. Til að mynda inniheldur UFS-vísitala S&P 500 um 314 af 503 fyrirtækjum í hefðbundinni útgáfu S&P 500 vísitölunnar. Þetta þýðir að UFS-sjóðir halda um tveimur þriðju hluta hefðbundins eignasafns og útiloka einungis takmarkaðan fjölda fyrirtækja á grundvelli UFS-viðmiða. Sumir UFS-sjóðir útiloka enn færri.

Flestir stærstu UFS-sjóðir innihalda vel þekkt fyrirtæki á borð við Apple, Microsoft og Meta (Facebook), auk stórfyrirtækja í heilbrigðis-, fjármála- og neysluvöruiðnaði. Þá er einnig horft til frammistöðu fyrirtækja í samanburði við aðra innan sama geira. ExxonMobil – olíufyrirtæki – er til dæmis hluti af S&P 500 UFS-vísitölunni, þar sem það stenst viðmið betur en margir samkeppnisaðilar.

Vegna útilokana á tilteknum fyrirtækjum vega önnur fyrirtæki hlutfallslega meira innan UFS-sjóða. Þannig vega stórfyrirtæki eins og Apple að jafnaði meira í UFS-sjóðum en í hefðbundnum vísitölum. Helstu útilokanir UFS-sjóða beinast að fyrirtækjum sem stunda starfsemi í jarðefnaeldsneyti, vopnaframleiðslu, tóbaksframleiðslu, og búa við slaka stjórnarhætti eða hafa komið við sögu alvarlegra hneykslismála.

Þrátt fyrir þessar útilokanir eru sjóðirnir ekki í eðli sínu áhættusamir. Þvert á móti hafa UFS-sjóðir oftar en ekki skilað betri ávöxtun en hefðbundnir sjóðir. Síðastliðin fimm ár hefur UFS-vísitalan fyrir S&P 500 skilað hærri samanlagðri ávöxtun en hefðbundin S&P 500 vísitala, sem gengur gegn þeirri hugmynd að útilokanir grafi endilega undan ávöxtun. Munurinn hefur þó verið lítill og sumar rannsóknir sýna andstæð áhrif – en þau eru jafnan óveruleg.

UFS er fyrst og fremst sía, ekki róttæk breyting

Fyrir fjárfesta sem vilja breiða markaðsáhættu en leggja jafnframt áherslu á sjálfbærni og ábyrga stjórnarhætti – í anda þeirrar kynslóðar sem nú er að taka við – geta UFS-sjóðir verið álitlegur kostur. Þeir bjóða upp á sambærilega eða jafnvel betri ávöxtun en hefðbundnir sjóðir, án þess að fórna fjárhagslegum markmiðum fyrir hugmyndafræði, heldur beina sjónum að framtíðarhæfum fyrirtækjum.

Höfundur er dósent við Háskóla Íslands og situr í stjórn Almenna lífeyrissjóðsins.




Skoðun

Sjá meira


×