Edda Rós Karlsdóttir, hagfræðingur hjá Nýja Landsbankanum: Brettum upp ermar 31. desember 2008 00:01 Edda Rós Karlsdóttir Alþjóðlega efnahagskreppan nær væntanlega hámarki á nýju ári, en staðan á Íslandi er sýnu verri en víðast hvar annars staðar. Hér glímum við samtímis við gjaldeyris- og bankakreppu (tvíburakreppu) sem fækkar mjög möguleikum stjórnvalda til að bregðast við með efnahagsaðgerðum. Þetta er vægast sagt baneitruð blanda, því háir vextir eru algengasta meðalið við gjaldeyriskreppu á meðan lágir vextir eru eitt fljótvirkasta meðalið við banka- og efnahagskreppu. Því miður verður ekki hægt að vinna á efnahagskreppunni á meðan gjaldeyriskreppan er óleyst. Allar tilraunir til slíks eru dæmdar til að mistakast og valda að lokum meiri skaða en orðinn er. Þær viðhalda óvissu meðal fyrirtækja og einstaklinga, draga úr frumkvæði og framkvæmdavilja. Fum og fát í gjaldeyrismálum kostar þjóðina dýrt í tapaðri framleiðslu, lægri tekjum og lakari lífskjörum til framtíðar. Íslenska hagkerfið er ekki „komið fyrir horn“. Staðan er afar viðkvæm og alþjóðaumhverfið allt í uppnámi. Enn er hætta á að banka- og gjaldeyriskreppan endurtaki sig á næsta ári ef ekki er haldið rétt á spöðunum. Það má t.d. ekki bíða lengur að stjórnvöld hafi upp á þeim erlendu aðilum sem eiga krónur og semji um útgönguleið fyrir þá, sem getur samræmst stöðugleika á gjaldeyrismarkaði. Aðeins þannig náum við að afnema höft á gjaldeyrisviðskiptum og koma í veg fyrir að nýtt gengisfall fylgi í kjölfarið. Á liðnu ári hefur umræðan eðlilega mikið snúist um þá miklu skuldabyrði sem lögð verður á börnin okkar. Ástæða er til að taka einnig umræðu um þá möguleika sem börnin okkar hafa til tekjuöflunar í framtíðinni. Þessi atriði má ekki skoða úr samhengi, þá þarf þvert á móti að vega saman. Í því sambandi er nauðsynlegt að hafa í huga að alþjóðasamskipti og öflug utanríkisviðskipti eru mikilvæg forsenda góðrar menntunar og hárra lífskjara hér á landi. Ef tryggja á að börnin okkar geti búið við góð lífskjör í framtíðinni er því mikilvægt að vera í góðu sambandi við umheiminn. Lykilatriði er að endurreisa ímynd landsins og endurvinna traust. Hluti af því er að ganga frá skuldamálum gömlu bankanna og semja, helst um skuldaniðurfellingu, í samræmi við alþjóðalög, -reglur og skuldbindingar. Þetta er fljótvirkasta leiðin til að fá aftur fullnægjandi aðgang að alþjóðamörkuðum samvinnu og lægri vexti. Þetta er líka forsenda þess að komist verði hjá endalausum lögsóknum á hendur ríkinu frá erlendum einstaklingum, lífeyrissjóðum, bönkum og vogunarsjóðum. Í upphafi árs er rétt að horfa til framtíðar. Á sama tíma og taka þarf á bráðavanda heimila og fyrirtækja þarf að huga að framtíðarfyrirkomulagi allra mála. Hvers konar þjóðfélag viljum við og hvaða lífskjör getum við boðið börnunum okkar? Skerpa þarf alla yfirsýn, bæði stjórnvalda og almennings. Setja þarf raunhæf markmið, bretta upp ermar og hefja vinnuna. Hluti af þeirri vinnu er að láta af öllum leikaraskap og pólitískum fléttum. Vanda þarf til verka og taka ekki þá áhættu sem fylgir því að leita ávallt stystu leiðanna – til dæmis einhliða upptöku gjaldmiðils. Við eigum að byggja til framtíðar og þá þarf grunnurinn að vera traustur og allur viðbúnaður fyrsta flokks. Ég tel því að við eigum að sækjast eftir aðild að Evrópusambandinu og leggja allt kapp á að ná góðum samningum í auðlindamálum. Alþjóðakreppan kann að leiða einhverjar þjóðir í fang haftabúskapar og þjóðernishyggju. Svo má ekki verða hér á landi enda dregur sú leið úr lífskjörum í lengd. Leið hafta og þjóðernishyggju er í mínum huga leið hugleysingjans; þess sem skortir sjálfstraust og kjark til að takast á við raunverulega samkeppni og selur framtíðarhagsmuni fyrir skammtímahag. Íslendingar hafa alla möguleika á að ná góðum árangri til framtíðar. Þjóðin er ung, vel menntuð og hraust og landið er ríkt af náttúruauðlindum. Sá kraftur sem býr innra með þjóðinni endurspeglaðist m.a. í fræknum íþróttasigrum á síðasta ári. Íslenska kvennalandsliðið hefur áunnið sér rétt til þátttöku í lokakeppni EM í fótbolta í Finnlandi 2009. Slíkur árangur er einstakur og þáttur í því að endurbyggja ímynd Íslands. Markaðir Mest lesið Þúsundir íbúða í skammtímaleigu fari í langtímaleigu Viðskipti innlent Kærastan grjóthörð með svefntímann kvölds og morgna Atvinnulíf Margir gangi í gildru netsvindlara í óðagoti Neytendur Niðurstaða um Carbfix í Hafnarfirði á næsta leiti Viðskipti innlent Sýndarverslanir spretta upp eins og gorkúlur Neytendur Verð enn lægst í Prís Neytendur Hótar himinháum áfengistollum á Evrópu Viðskipti erlent „Alvarlegt viðskiptastríð“ hafið Viðskipti erlent Northvolt í þrot Viðskipti erlent Svara tollum Trumps: „Við munum ekki standa aðgerðarlausir hjá“ Viðskipti erlent Fleiri fréttir Þúsundir íbúða í skammtímaleigu fari í langtímaleigu Niðurstaða um Carbfix í Hafnarfirði á næsta leiti Metfjöldi orðið fyrir gagnagíslatöku Munu flytja í nýja verslunar- og þjónustumiðstöð á Húsavík Spá sömuleiðis 25 punkta lækkun í næstu viku Íslenskir kafbátar vakta neðansjávarinnviði og leita að sprengjum Skel keypti tíu prósenta hlut í Sýn Trump-tollar geti haft óbein áhrif á Íslendinga Þrettán milljarða tap en reksturinn fjármagnaður til 2028 Sigurjón og Birna María til Nóa Siríus Spá því að stýrivextir verði lækkaðir um 25 punkta Lífeyrissjóður verzlunarmanna seldi sig út úr Sýn Sandra nýr fjármálastjóri Coca-Cola á Íslandi Íslenskar auglýsingastofur tróna á toppnum yfir stressaða starfsmenn Hafi talið samningaleiðina besta frá upphafi Skarphéðinn til Sagafilm Viðbúinn hærra vöruverði og færri ferðamönnum vegna tolla Viðskipti upp á hálfan milljarð með bréf í Sýn Líkur á að öldrun þjóðarinnar verði viðráðanlegri hér en annars staðar „Sjóðurinn er gjaldþrota og því falla kröfurnar á ríkið“ Sjálfkjörið í stjórn Símans Heiðrún Lind í stjórn Sýnar Lausn máls ÍL-sjóðs loks í sjónmáli Verkafólk snýr aftur til vinnu hjá Bakkavör Ráðinn fjármálastjóri Origo Sækja 540 milljarða til að gera upp skuldir ÍL-sjóðs Alvogen lýkur endurfjármögnun allra langtímalána Stjörnukokkar að elda á Food & fun í ár Konur oft einangraðar í karllægu umhverfi eldhúsanna Halla og Linda Dröfn á lista Harvard um merkilegar konur Sjá meira
Alþjóðlega efnahagskreppan nær væntanlega hámarki á nýju ári, en staðan á Íslandi er sýnu verri en víðast hvar annars staðar. Hér glímum við samtímis við gjaldeyris- og bankakreppu (tvíburakreppu) sem fækkar mjög möguleikum stjórnvalda til að bregðast við með efnahagsaðgerðum. Þetta er vægast sagt baneitruð blanda, því háir vextir eru algengasta meðalið við gjaldeyriskreppu á meðan lágir vextir eru eitt fljótvirkasta meðalið við banka- og efnahagskreppu. Því miður verður ekki hægt að vinna á efnahagskreppunni á meðan gjaldeyriskreppan er óleyst. Allar tilraunir til slíks eru dæmdar til að mistakast og valda að lokum meiri skaða en orðinn er. Þær viðhalda óvissu meðal fyrirtækja og einstaklinga, draga úr frumkvæði og framkvæmdavilja. Fum og fát í gjaldeyrismálum kostar þjóðina dýrt í tapaðri framleiðslu, lægri tekjum og lakari lífskjörum til framtíðar. Íslenska hagkerfið er ekki „komið fyrir horn“. Staðan er afar viðkvæm og alþjóðaumhverfið allt í uppnámi. Enn er hætta á að banka- og gjaldeyriskreppan endurtaki sig á næsta ári ef ekki er haldið rétt á spöðunum. Það má t.d. ekki bíða lengur að stjórnvöld hafi upp á þeim erlendu aðilum sem eiga krónur og semji um útgönguleið fyrir þá, sem getur samræmst stöðugleika á gjaldeyrismarkaði. Aðeins þannig náum við að afnema höft á gjaldeyrisviðskiptum og koma í veg fyrir að nýtt gengisfall fylgi í kjölfarið. Á liðnu ári hefur umræðan eðlilega mikið snúist um þá miklu skuldabyrði sem lögð verður á börnin okkar. Ástæða er til að taka einnig umræðu um þá möguleika sem börnin okkar hafa til tekjuöflunar í framtíðinni. Þessi atriði má ekki skoða úr samhengi, þá þarf þvert á móti að vega saman. Í því sambandi er nauðsynlegt að hafa í huga að alþjóðasamskipti og öflug utanríkisviðskipti eru mikilvæg forsenda góðrar menntunar og hárra lífskjara hér á landi. Ef tryggja á að börnin okkar geti búið við góð lífskjör í framtíðinni er því mikilvægt að vera í góðu sambandi við umheiminn. Lykilatriði er að endurreisa ímynd landsins og endurvinna traust. Hluti af því er að ganga frá skuldamálum gömlu bankanna og semja, helst um skuldaniðurfellingu, í samræmi við alþjóðalög, -reglur og skuldbindingar. Þetta er fljótvirkasta leiðin til að fá aftur fullnægjandi aðgang að alþjóðamörkuðum samvinnu og lægri vexti. Þetta er líka forsenda þess að komist verði hjá endalausum lögsóknum á hendur ríkinu frá erlendum einstaklingum, lífeyrissjóðum, bönkum og vogunarsjóðum. Í upphafi árs er rétt að horfa til framtíðar. Á sama tíma og taka þarf á bráðavanda heimila og fyrirtækja þarf að huga að framtíðarfyrirkomulagi allra mála. Hvers konar þjóðfélag viljum við og hvaða lífskjör getum við boðið börnunum okkar? Skerpa þarf alla yfirsýn, bæði stjórnvalda og almennings. Setja þarf raunhæf markmið, bretta upp ermar og hefja vinnuna. Hluti af þeirri vinnu er að láta af öllum leikaraskap og pólitískum fléttum. Vanda þarf til verka og taka ekki þá áhættu sem fylgir því að leita ávallt stystu leiðanna – til dæmis einhliða upptöku gjaldmiðils. Við eigum að byggja til framtíðar og þá þarf grunnurinn að vera traustur og allur viðbúnaður fyrsta flokks. Ég tel því að við eigum að sækjast eftir aðild að Evrópusambandinu og leggja allt kapp á að ná góðum samningum í auðlindamálum. Alþjóðakreppan kann að leiða einhverjar þjóðir í fang haftabúskapar og þjóðernishyggju. Svo má ekki verða hér á landi enda dregur sú leið úr lífskjörum í lengd. Leið hafta og þjóðernishyggju er í mínum huga leið hugleysingjans; þess sem skortir sjálfstraust og kjark til að takast á við raunverulega samkeppni og selur framtíðarhagsmuni fyrir skammtímahag. Íslendingar hafa alla möguleika á að ná góðum árangri til framtíðar. Þjóðin er ung, vel menntuð og hraust og landið er ríkt af náttúruauðlindum. Sá kraftur sem býr innra með þjóðinni endurspeglaðist m.a. í fræknum íþróttasigrum á síðasta ári. Íslenska kvennalandsliðið hefur áunnið sér rétt til þátttöku í lokakeppni EM í fótbolta í Finnlandi 2009. Slíkur árangur er einstakur og þáttur í því að endurbyggja ímynd Íslands.
Markaðir Mest lesið Þúsundir íbúða í skammtímaleigu fari í langtímaleigu Viðskipti innlent Kærastan grjóthörð með svefntímann kvölds og morgna Atvinnulíf Margir gangi í gildru netsvindlara í óðagoti Neytendur Niðurstaða um Carbfix í Hafnarfirði á næsta leiti Viðskipti innlent Sýndarverslanir spretta upp eins og gorkúlur Neytendur Verð enn lægst í Prís Neytendur Hótar himinháum áfengistollum á Evrópu Viðskipti erlent „Alvarlegt viðskiptastríð“ hafið Viðskipti erlent Northvolt í þrot Viðskipti erlent Svara tollum Trumps: „Við munum ekki standa aðgerðarlausir hjá“ Viðskipti erlent Fleiri fréttir Þúsundir íbúða í skammtímaleigu fari í langtímaleigu Niðurstaða um Carbfix í Hafnarfirði á næsta leiti Metfjöldi orðið fyrir gagnagíslatöku Munu flytja í nýja verslunar- og þjónustumiðstöð á Húsavík Spá sömuleiðis 25 punkta lækkun í næstu viku Íslenskir kafbátar vakta neðansjávarinnviði og leita að sprengjum Skel keypti tíu prósenta hlut í Sýn Trump-tollar geti haft óbein áhrif á Íslendinga Þrettán milljarða tap en reksturinn fjármagnaður til 2028 Sigurjón og Birna María til Nóa Siríus Spá því að stýrivextir verði lækkaðir um 25 punkta Lífeyrissjóður verzlunarmanna seldi sig út úr Sýn Sandra nýr fjármálastjóri Coca-Cola á Íslandi Íslenskar auglýsingastofur tróna á toppnum yfir stressaða starfsmenn Hafi talið samningaleiðina besta frá upphafi Skarphéðinn til Sagafilm Viðbúinn hærra vöruverði og færri ferðamönnum vegna tolla Viðskipti upp á hálfan milljarð með bréf í Sýn Líkur á að öldrun þjóðarinnar verði viðráðanlegri hér en annars staðar „Sjóðurinn er gjaldþrota og því falla kröfurnar á ríkið“ Sjálfkjörið í stjórn Símans Heiðrún Lind í stjórn Sýnar Lausn máls ÍL-sjóðs loks í sjónmáli Verkafólk snýr aftur til vinnu hjá Bakkavör Ráðinn fjármálastjóri Origo Sækja 540 milljarða til að gera upp skuldir ÍL-sjóðs Alvogen lýkur endurfjármögnun allra langtímalána Stjörnukokkar að elda á Food & fun í ár Konur oft einangraðar í karllægu umhverfi eldhúsanna Halla og Linda Dröfn á lista Harvard um merkilegar konur Sjá meira