Nýjar áherslur í utanríkisstefnu Íslands Össur Skarphéðinsson skrifar 8. júní 2011 08:00 Varðstaða um hagsmuni Íslands í breiðum skilningi og barátta fyrir auknum mannréttindum eru hin sígildu stef í utanríkisstefnu Íslands. Þrátt fyrir niðurskurð hefur ráðuneytið af fullum krafti sinnt fyrri klassískum verkefnum, s.s. pólitískum samskiptum við önnur ríki, þjónustu við atvinnulífið, gerð viðskiptasamninga, loftslagsáherslum Íslands, stuðningi við mannréttindi að ógleymdu Palestínuverkefninu sem nú er í deiglu. Á síðustu tveimur árum hefur líka verið hrundið í framkvæmd breyttum áherslum og nýjum verkefnum. Þetta hefur gengið mjög vel, þrátt fyrir stífan niðurskurð, einkum vegna hnitmiðaðrar mannauðsstjórnar, skapandi hreyfanleika á mannskap, skarpari forgangsröðun en mest þó líklega vegna vinnuanda í ráðuneytinu sem minnir á aflahrotur í sjómennskunni í gamla daga. Áhersla á samkynhneigðaSíðustu tvö ár hefur utanríkisráðuneytið sérstaklega tekið upp réttindi samkynhneigðra sem áhersluþátt um mannréttindi. Ég tók þau, einn utanríkisráðherra, upp með skýrum hætti í ræðu minni á síðasta Allsherjarþingi SÞ. Sú áhersla hefur síðan birst skýrt í starfi ráðuneytisins. Ísland tók þátt í hörðum mótmælum við stjórnvöld landa sem beitt hafa harðræði við samkynhneigða, s.s. Malaví og Úganda, krafðist náðunar þar sem dæmt var á grunni kynhneigðar, beitti sér gegn handtöku forvígismanns samkynhneigðra í einu Evrópulandanna, og gegn opinberum tálmum á Gay Pride-göngu í öðru. Ég er stoltur af því að í skýrslu utanríkisráðherra til Alþingis var í fyrsta skipti kafli: „Réttindi samkynhneigðra, tvíkynhneigðra og transgender-einstaklinga." Ný stefna um norðurslóðirNorðurslóðir eru nú skilgreindur forgangsþáttur í utanríkisstefnunni. Hörðum höndum er nú unnið að framkvæmd ítarlegrar stefnu sem Alþingi samþykkti einróma á grundvelli tillögu minnar. Varnir gegn olíuslysum, strandríkisréttur Íslands, alþjóðleg björgunarmiðstöð, lausn deilumála gegnum Hafréttarsáttmálann, traustar reglur um hafskipatúrisma í norðurhöfum, íslensk þjónusta við norðursiglingar, og sjálfbær nýting lifandi auðlinda eru þar í forgangi. Eitt af markmiðum stefnunnar er að efla þá fræðakjarna sem vinna við rannsóknir um norðrið. Þau verða markvisst styrkt með tvíhliða samningum sem ég hef þegar rætt við utanríkisráðherra Bandaríkjanna og Noregs og eru á dagskrá fundar sem utanríkisráðherra Rússa hefur boðið til, og sömuleiðis í viðræðum við kanadíska ráðherra í þessari viku og í kjölfarið fyrirhugaðri heimsókn til Kanada. Ég tel að Íslendingar verði að eignast Norðurskautsstofnun, og tvíhliða samningar við þjóðir norðurhvelsins leggja í það púkk. Langtímastefna um þróunaraðstoðÍ fyrsta sinn var í vetur lagt fram af utanríkisráðherra Íslands þingmál um þróunarsamvinnu með tímasettum áföngum um að ná árið 2020 markmiði Sameinuðu þjóðanna um að veita 0,7% af vergri þjóðarframleiðslu til þróunaraðstoðar. Við erum meðal ríkustu þjóða heims og höfum skyldur til að taka þátt í að draga úr hungri og barnadauða og hjálpa hinum fátækustu til að hjálpa sér sjálfir. Það gildir ekki síst á sviðum þar sem Ísland hefur einstaka reynslu og þekkingu að bjóða, s.s. í sjávarútvegi og endurnýjanlegri orku. Fyrsta þjóðaröryggisstefnanÍ framhaldi af niðurlagningu Varnarmálastofnunar er fyrsta þjóðaröryggisstefna Íslands nú í undirbúningi. Ég hef lagt fyrir Alþingi tillögu um þverpólitíska mótun hennar með aðkomu allra flokka. Hún tekur mið af gjörbreyttum aðstæðum í okkar heimshluta, herleysi Íslands, og að öryggi Íslendinga verði tryggt á grunni borgaralegra gilda og borgaralegra stofnana í virkri samvinnu við önnur ríki. Hernaðarógn fyrri tíma er ekki lengur til staðar og það gefur okkur færi á að brjóta endanlega af okkur klakabönd kalda stríðsins. Ég efast ekki um að Alþingi getur náð breiðri sátt um grundvallaráherslur nýrrar þjóðaröryggisstefnu. Sögulegir EvrópusamningarSögulegasta nýmælið sem ég hef flutt á 20 ára ferli er þó tillagan sem Alþingi samþykkti um að gjörbreyta utanríkisstefnunni með því að sækja um aðild að Evrópusambandinu og leggja niðurstöður samninganna undir dóm þjóðarinnar. Það snýst um að bæta lífskjör og tryggja fullveldi og öryggi þjóðarinnar. Þetta er stærsta verkefni utanríkisráðuneytisins fyrr og síðar. Alþingi lagði niður rauðu strikin, og við, þjónar almennings í ráðuneytinu, höfum í hvívetna gætt þess að vinna málið í fullu samræmi við ítarlegan vegvísi Alþingis, og þar með hagsmuni Íslendinga. Virk og breið þátttaka fjölmargra hagsmunasamtaka hefur tryggt aðkomu ólíkra sjónarmiða. Ég hef gætt þess að hafa ferlið eins gagnsætt og unnt er. Hvert skref hefur verið kynnt og útskýrt fyrir utanríkismálanefnd, eða starfshópi hennar um Evrópumál. Óskum fagnefnda þingsins og þingflokka um yfirferðir um tiltekna málaflokka er jafnóðum sinnt. Öll gögn eru lögð út á Netið um leið og íslenskir hagsmunir leyfa. Nú er að ljúka svokallaðri rýnivinnu þar sem skilgreindir eru þeir þættir sem um þarf að semja. Samningarnir sjálfir hefjast síðar í þessum mánuði. Þá verða söguleg kaflaskipti í umsóknarferlinu. Athyglisvert er hversu sterkur meirihluti þjóðarinnar hefur ítrekað lýst í könnunum að hún vill ljúka samningunum og fá sjálf að taka endanlega afstöðu í þjóðaratkvæði. Sá réttur verður ekki frá þjóðinni tekinn, enda núorðið fáir sem fyrir því mæla ef undan eru skildir nokkrir af glæstustu fulltrúum gamla Íslands. PalestínuverkefniðÉg hef lýst skýrum stuðningi við sjálfstæði Palestínu miðað við landamærin frá 1967, andstöðu við ofbeldi, og nauðsyn á samkomulagi sem byggir á tveggja ríkja lausninni. Kaflaskipti urðu í síðasta mánuði þegar Palestína reif sig úr læstri stöðu og Hamas og Fatah ákváðu að styðja sameiginlega embættismannastjórn. Ég hef sjálfur átt í viðræðum við utanríkisráðherra Palestínu, Riad Al-Malki, um hvernig Ísland geti best stutt við sjálfstæðisbaráttu Palestínumanna. Ýmsir möguleikar eru á því. Við höfum frá upphafi þessarar stjórnar unnið þétt að Palestínumálinu. Til að mynda sendi ég mína fulltrúa í síðustu viku til Ramallah sem ræddu við utanríkisráðherrann þar, leiðtoga samningateymisins, aðra fulltrúa palestínsku heimastjórnarinnar og alþjóðaliðið um mögulegan framgang. Engar ákvarðanir verða teknar fyrr en eftir lögbundið samráð við utanríkismálanefnd Alþingis sem hefur sýnt málinu verðskuldaðan áhuga. Hitt er ljóst, að íslensku ríkisstjórnina þarf ekki að lemja til ásta í því máli. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Össur Skarphéðinsson Mest lesið Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson Skoðun Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun Af hverju kýs ég Samfylkinguna? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Annarra manna peningar eru peningar okkar allra Davíð Þór Jónsson Skoðun Hver er munurinn á Viðreisn og Samfylkingu? Soffía Svanhvít Árnadóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Foreldrar, ömmur og afar þessa lands - áskorun til ykkar! Ragnheiður Stephensen Skoðun Skoðun Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir skrifar Skoðun Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju kýs ég Samfylkinguna? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Uppeldi, færni til framtíðar - fór í skúffu stjórnvalda! Una María Óskarsdóttir skrifar Skoðun Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson skrifar Skoðun Hvar eru málefni barna og ungs fólks? Gunnar E. Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Þetta með verðgildin Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með trans börnum og foreldrum þeirra! Birna Guðmundsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir,Ynda Eldborg skrifar Skoðun Ég á ‘etta, ég má ‘etta Jón Ármann Steinsson skrifar Skoðun Dómsmálið sem gæti kippt grunninum undan Heidelberg-verksmiðjunni Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar Skoðun Viljum við sósíalisma? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Rjúfum kyrrstöðu í vegaframkvæmdum um allt land G.Svana Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bænda Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Hvenær á að skattleggja lífeyri? Inn eða út? Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Glasið er hálffullt Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Skilvirkari og einfaldari stjórnsýsla í þágu almennings Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Gervilíf Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun Málsvari hinsegin samfélagsins og mannréttinda Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Framtíð til sölu Júlíus Kristjánsson skrifar Skoðun Kona, vertu ekki fyrir! Elín Björg Jónsdóttir,Halldóra Sigríður Sveinsdóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir Evrópu í orkumálum stangast á við okkar hagsmuni Magnús Gehringer skrifar Skoðun Eitt lag enn með Lilju Hópur óperusöngvara skrifar Skoðun Skaðsemi vindtúrbínuvera á íslenska náttúru Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hver er munurinn á Viðreisn og Samfylkingu? Soffía Svanhvít Árnadóttir skrifar Skoðun Kennarinn sem hvarf Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Hamborgarhryggur - minnst viðeigandi jólamaturinn Óskar H. Valtýsson skrifar Skoðun Annarra manna peningar eru peningar okkar allra Davíð Þór Jónsson skrifar Skoðun Fasismi er að trenda – erum við að sofna á verðinum? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Varðstaða um hagsmuni Íslands í breiðum skilningi og barátta fyrir auknum mannréttindum eru hin sígildu stef í utanríkisstefnu Íslands. Þrátt fyrir niðurskurð hefur ráðuneytið af fullum krafti sinnt fyrri klassískum verkefnum, s.s. pólitískum samskiptum við önnur ríki, þjónustu við atvinnulífið, gerð viðskiptasamninga, loftslagsáherslum Íslands, stuðningi við mannréttindi að ógleymdu Palestínuverkefninu sem nú er í deiglu. Á síðustu tveimur árum hefur líka verið hrundið í framkvæmd breyttum áherslum og nýjum verkefnum. Þetta hefur gengið mjög vel, þrátt fyrir stífan niðurskurð, einkum vegna hnitmiðaðrar mannauðsstjórnar, skapandi hreyfanleika á mannskap, skarpari forgangsröðun en mest þó líklega vegna vinnuanda í ráðuneytinu sem minnir á aflahrotur í sjómennskunni í gamla daga. Áhersla á samkynhneigðaSíðustu tvö ár hefur utanríkisráðuneytið sérstaklega tekið upp réttindi samkynhneigðra sem áhersluþátt um mannréttindi. Ég tók þau, einn utanríkisráðherra, upp með skýrum hætti í ræðu minni á síðasta Allsherjarþingi SÞ. Sú áhersla hefur síðan birst skýrt í starfi ráðuneytisins. Ísland tók þátt í hörðum mótmælum við stjórnvöld landa sem beitt hafa harðræði við samkynhneigða, s.s. Malaví og Úganda, krafðist náðunar þar sem dæmt var á grunni kynhneigðar, beitti sér gegn handtöku forvígismanns samkynhneigðra í einu Evrópulandanna, og gegn opinberum tálmum á Gay Pride-göngu í öðru. Ég er stoltur af því að í skýrslu utanríkisráðherra til Alþingis var í fyrsta skipti kafli: „Réttindi samkynhneigðra, tvíkynhneigðra og transgender-einstaklinga." Ný stefna um norðurslóðirNorðurslóðir eru nú skilgreindur forgangsþáttur í utanríkisstefnunni. Hörðum höndum er nú unnið að framkvæmd ítarlegrar stefnu sem Alþingi samþykkti einróma á grundvelli tillögu minnar. Varnir gegn olíuslysum, strandríkisréttur Íslands, alþjóðleg björgunarmiðstöð, lausn deilumála gegnum Hafréttarsáttmálann, traustar reglur um hafskipatúrisma í norðurhöfum, íslensk þjónusta við norðursiglingar, og sjálfbær nýting lifandi auðlinda eru þar í forgangi. Eitt af markmiðum stefnunnar er að efla þá fræðakjarna sem vinna við rannsóknir um norðrið. Þau verða markvisst styrkt með tvíhliða samningum sem ég hef þegar rætt við utanríkisráðherra Bandaríkjanna og Noregs og eru á dagskrá fundar sem utanríkisráðherra Rússa hefur boðið til, og sömuleiðis í viðræðum við kanadíska ráðherra í þessari viku og í kjölfarið fyrirhugaðri heimsókn til Kanada. Ég tel að Íslendingar verði að eignast Norðurskautsstofnun, og tvíhliða samningar við þjóðir norðurhvelsins leggja í það púkk. Langtímastefna um þróunaraðstoðÍ fyrsta sinn var í vetur lagt fram af utanríkisráðherra Íslands þingmál um þróunarsamvinnu með tímasettum áföngum um að ná árið 2020 markmiði Sameinuðu þjóðanna um að veita 0,7% af vergri þjóðarframleiðslu til þróunaraðstoðar. Við erum meðal ríkustu þjóða heims og höfum skyldur til að taka þátt í að draga úr hungri og barnadauða og hjálpa hinum fátækustu til að hjálpa sér sjálfir. Það gildir ekki síst á sviðum þar sem Ísland hefur einstaka reynslu og þekkingu að bjóða, s.s. í sjávarútvegi og endurnýjanlegri orku. Fyrsta þjóðaröryggisstefnanÍ framhaldi af niðurlagningu Varnarmálastofnunar er fyrsta þjóðaröryggisstefna Íslands nú í undirbúningi. Ég hef lagt fyrir Alþingi tillögu um þverpólitíska mótun hennar með aðkomu allra flokka. Hún tekur mið af gjörbreyttum aðstæðum í okkar heimshluta, herleysi Íslands, og að öryggi Íslendinga verði tryggt á grunni borgaralegra gilda og borgaralegra stofnana í virkri samvinnu við önnur ríki. Hernaðarógn fyrri tíma er ekki lengur til staðar og það gefur okkur færi á að brjóta endanlega af okkur klakabönd kalda stríðsins. Ég efast ekki um að Alþingi getur náð breiðri sátt um grundvallaráherslur nýrrar þjóðaröryggisstefnu. Sögulegir EvrópusamningarSögulegasta nýmælið sem ég hef flutt á 20 ára ferli er þó tillagan sem Alþingi samþykkti um að gjörbreyta utanríkisstefnunni með því að sækja um aðild að Evrópusambandinu og leggja niðurstöður samninganna undir dóm þjóðarinnar. Það snýst um að bæta lífskjör og tryggja fullveldi og öryggi þjóðarinnar. Þetta er stærsta verkefni utanríkisráðuneytisins fyrr og síðar. Alþingi lagði niður rauðu strikin, og við, þjónar almennings í ráðuneytinu, höfum í hvívetna gætt þess að vinna málið í fullu samræmi við ítarlegan vegvísi Alþingis, og þar með hagsmuni Íslendinga. Virk og breið þátttaka fjölmargra hagsmunasamtaka hefur tryggt aðkomu ólíkra sjónarmiða. Ég hef gætt þess að hafa ferlið eins gagnsætt og unnt er. Hvert skref hefur verið kynnt og útskýrt fyrir utanríkismálanefnd, eða starfshópi hennar um Evrópumál. Óskum fagnefnda þingsins og þingflokka um yfirferðir um tiltekna málaflokka er jafnóðum sinnt. Öll gögn eru lögð út á Netið um leið og íslenskir hagsmunir leyfa. Nú er að ljúka svokallaðri rýnivinnu þar sem skilgreindir eru þeir þættir sem um þarf að semja. Samningarnir sjálfir hefjast síðar í þessum mánuði. Þá verða söguleg kaflaskipti í umsóknarferlinu. Athyglisvert er hversu sterkur meirihluti þjóðarinnar hefur ítrekað lýst í könnunum að hún vill ljúka samningunum og fá sjálf að taka endanlega afstöðu í þjóðaratkvæði. Sá réttur verður ekki frá þjóðinni tekinn, enda núorðið fáir sem fyrir því mæla ef undan eru skildir nokkrir af glæstustu fulltrúum gamla Íslands. PalestínuverkefniðÉg hef lýst skýrum stuðningi við sjálfstæði Palestínu miðað við landamærin frá 1967, andstöðu við ofbeldi, og nauðsyn á samkomulagi sem byggir á tveggja ríkja lausninni. Kaflaskipti urðu í síðasta mánuði þegar Palestína reif sig úr læstri stöðu og Hamas og Fatah ákváðu að styðja sameiginlega embættismannastjórn. Ég hef sjálfur átt í viðræðum við utanríkisráðherra Palestínu, Riad Al-Malki, um hvernig Ísland geti best stutt við sjálfstæðisbaráttu Palestínumanna. Ýmsir möguleikar eru á því. Við höfum frá upphafi þessarar stjórnar unnið þétt að Palestínumálinu. Til að mynda sendi ég mína fulltrúa í síðustu viku til Ramallah sem ræddu við utanríkisráðherrann þar, leiðtoga samningateymisins, aðra fulltrúa palestínsku heimastjórnarinnar og alþjóðaliðið um mögulegan framgang. Engar ákvarðanir verða teknar fyrr en eftir lögbundið samráð við utanríkismálanefnd Alþingis sem hefur sýnt málinu verðskuldaðan áhuga. Hitt er ljóst, að íslensku ríkisstjórnina þarf ekki að lemja til ásta í því máli.
Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir Skoðun
Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir skrifar
Skoðun Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson skrifar
Skoðun Stöndum með trans börnum og foreldrum þeirra! Birna Guðmundsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir,Ynda Eldborg skrifar
Skoðun Dómsmálið sem gæti kippt grunninum undan Heidelberg-verksmiðjunni Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar
Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Kona, vertu ekki fyrir! Elín Björg Jónsdóttir,Halldóra Sigríður Sveinsdóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir skrifar
Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir Skoðun
Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun