Mannúð og samvinna á tímum sögulegra þjáninga Sólrún María Ólafsdóttir skrifar 4. apríl 2025 11:31 Þessa dagana verðum við vitni að þjáningum á áður óþekktum skala vegna átaka og hamfara víðs vegar um heiminn. Á sama tíma dragast saman á heimsvísu framlög til neyðaraðstoðar og þróunarsamvinnu. Vopnuð átök hafa aldrei verið fleiri í heiminum og við horfum upp á alþjóðleg mannúðarlög þverbrotin. Í þessum aðstæðum eru það almennir borgarar sem þjást mest. Eitt af hverjum fimm börnum er á átakasvæðum eða að flýja átakasvæði en fjöldi fólks á flótta eykst ár frá ári. Á síðasta ári voru tæpar 123 milljónir einstaklinga á vergangi, stærstur hluti þeirra í lág- og miðtekjuríkjum. Á sama tíma upplifum við hitnandi heim. Loftslagsbreytingar stórauka líkur á miklum náttúruhamförum sem samfélög eru misvel í stakk búin að takast á við. Þau ríki sem minnst hafa lagt til af gróðurhúsalofttegundum eru oft þau sem eru hvað varnarlausust gagnvart afleiðingum þeirra; flóðum, þurrkum, hitabylgjum og aftakaveðrum. Hátt í 167 milljónir einstaklinga í heiminum lifa við alvarlegt fæðuóöryggi. Ójöfnuður, til dæmis hvað varðar aðgengi að heilbrigðisþjónustu, og efnahagslegar þrengingar gera stöðuna enn erfiðari. Ef litið er á jafnrétti kynjanna eigum við enn langt í land og kynferðislegt og kynbundið ofbeldi er útbreitt. Ein af hverjum þremur konum verður fyrir líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi og ein af hverjum fimm ungum konum er gift fyrir 18 ára aldur. Mannúðarkrísur eru nú á dögum stærri, lengri og flóknari en áður, þar sem margir þættir tvinnast saman. Því er nú sem aldrei fyrr nauðsynlegt að standa vörð um jafnrétti, mannréttindi og umhverfið og efla bæði þróunarsamvinnu og mannúðarstarf. Í stað þess að draga úr framlögum til þróunarsamvinnu eins og við sjáum ríki gera, væri nær að auka þau. Ríki, stofnanir og samtök þurfa líka að gera enn betur í að auka skilvirkni og árangur og tryggja að takmörkuð framlög til þróunarsamvinnu og mannúðarstarfs nýtist sem best þeim sem þurfa mest á aðstoð að halda. Lykilþáttur í því er að heimafólk á hverjum stað leiði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, að hlutverk okkar hér heima á Íslandi sé að efla það og styðja. Við munum ekki ná markmiðum okkar um sanngjarnan og sjálfbæran heim án þess að heimafólk leiði starfið. Þau þekkja aðstæður best og eru fyrst á vettvang þegar hamfarir ríða yfir. Landsfélög Rauða krossins og Rauða hálfmánans eru hluti af samfélaginu, hvert í sínu landi. Þau eru á vettvangi, á meðan og eftir að neyðarástand skapast. Að þau séu vel undirbúin, geti brugðist hratt við neyð og séu til staðar til lengri tíma er lykill að árangursríku mannúðar- og uppbyggingarstarfi. Að heimamenn leiði starfið, jafnrétti, mannréttindi og sjálfbærni umhverfis eru áhersluatriði í samvinnu utanríkisráðuneytisins og Rauða krossins á Íslandi en áðurnefnd undirrituðu nýverið rammasamning um verkefni á sviði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoðar. Samningurinn á að auka árangur og skilvirkni Íslands á þessum sviðum með því að gera fjármögnun þróunarsamvinnuverkefna og mannúðaraðstoðar fyrirsjáanlegri og auðvelda og einfalda skipulagningu verkefna og viðbragða. Fyrri rammasamningar hafa uppfyllt sett markmið. Þeir gerðu Rauða krossinum á Íslandi m.a. kleift að styðja sómalska Rauða hálfmánann til að ná til samfélaga með fræðslu um skaðsemi umskurðar kvenna og annars kynbundins ofbeldis. Yfir 18 þúsund íbúar afskekktra svæða nutu góðs af þeirri fræðslu. Malavíski Rauði krossinn veitti 103 þúsund einstaklingum heilbrigðisfræðslu, þ.m.t. fræðslu um kyn og frjósemisheilbrigði og á verkefnasvæðum hefur aðgengi að hreinu vatni og salernum stóraukist. Rauði krossinn í Síerra Leóne hefur aðstoðað afskekkt samfélög við að rækta græðlinga og gróðursetja yfir tvær miljónir trjáa til að vinna gegn fátækt og valdefla konur sem virka þátttakendur, auk þess að endurheimta skóglendi og binda jarðveg. Palestínski Rauði hálfmáninn í Líbanon hefur styrkt getu sína til þess að veita þjónustu í palestínskum flóttamannabúðum. Ofangreint er aðeins lítið brot af þeim árangri sem náðst hefur með stuðningi Rauða krossins á Íslandi og utanríkisráðuneytisins auk annarra bakjarla, á við Mannvini Rauða krossins. Undanfarin ár hafa hundruð þúsunda víðsvegar um heim notið góðs af þessu samstarfi. Undanfarna áratugi hefur ýmislegt unnist á heimsvísu, til að mynda hefur tíðni barnadauða lækkað, nýjum HIV-smitum fækkað og aðgengi að öruggu drykkjarvatni og hreinlæti aukist. Þeim árangri er nú stefnt í voða er krísur vaxa og framlög til mannúðaraðstoðar og þróunarsamvinnu dragast saman. Vaxandi neyð kallar ekki einungis á aukna þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, heldur einnig á að sú aðstoð og samvinna sé betri, að við beinum henni á sem áhrifaríkastan hátt og til þeirra sem þurfa hana mest, í fátækustu ríkjunum. Höfundur er teymisstjóri alþjóðaverkefna hjá Rauða krossinum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þróunarsamvinna Félagasamtök Mest lesið Halldór 26.04.2025 Halldór Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Sjá meira
Þessa dagana verðum við vitni að þjáningum á áður óþekktum skala vegna átaka og hamfara víðs vegar um heiminn. Á sama tíma dragast saman á heimsvísu framlög til neyðaraðstoðar og þróunarsamvinnu. Vopnuð átök hafa aldrei verið fleiri í heiminum og við horfum upp á alþjóðleg mannúðarlög þverbrotin. Í þessum aðstæðum eru það almennir borgarar sem þjást mest. Eitt af hverjum fimm börnum er á átakasvæðum eða að flýja átakasvæði en fjöldi fólks á flótta eykst ár frá ári. Á síðasta ári voru tæpar 123 milljónir einstaklinga á vergangi, stærstur hluti þeirra í lág- og miðtekjuríkjum. Á sama tíma upplifum við hitnandi heim. Loftslagsbreytingar stórauka líkur á miklum náttúruhamförum sem samfélög eru misvel í stakk búin að takast á við. Þau ríki sem minnst hafa lagt til af gróðurhúsalofttegundum eru oft þau sem eru hvað varnarlausust gagnvart afleiðingum þeirra; flóðum, þurrkum, hitabylgjum og aftakaveðrum. Hátt í 167 milljónir einstaklinga í heiminum lifa við alvarlegt fæðuóöryggi. Ójöfnuður, til dæmis hvað varðar aðgengi að heilbrigðisþjónustu, og efnahagslegar þrengingar gera stöðuna enn erfiðari. Ef litið er á jafnrétti kynjanna eigum við enn langt í land og kynferðislegt og kynbundið ofbeldi er útbreitt. Ein af hverjum þremur konum verður fyrir líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi og ein af hverjum fimm ungum konum er gift fyrir 18 ára aldur. Mannúðarkrísur eru nú á dögum stærri, lengri og flóknari en áður, þar sem margir þættir tvinnast saman. Því er nú sem aldrei fyrr nauðsynlegt að standa vörð um jafnrétti, mannréttindi og umhverfið og efla bæði þróunarsamvinnu og mannúðarstarf. Í stað þess að draga úr framlögum til þróunarsamvinnu eins og við sjáum ríki gera, væri nær að auka þau. Ríki, stofnanir og samtök þurfa líka að gera enn betur í að auka skilvirkni og árangur og tryggja að takmörkuð framlög til þróunarsamvinnu og mannúðarstarfs nýtist sem best þeim sem þurfa mest á aðstoð að halda. Lykilþáttur í því er að heimafólk á hverjum stað leiði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, að hlutverk okkar hér heima á Íslandi sé að efla það og styðja. Við munum ekki ná markmiðum okkar um sanngjarnan og sjálfbæran heim án þess að heimafólk leiði starfið. Þau þekkja aðstæður best og eru fyrst á vettvang þegar hamfarir ríða yfir. Landsfélög Rauða krossins og Rauða hálfmánans eru hluti af samfélaginu, hvert í sínu landi. Þau eru á vettvangi, á meðan og eftir að neyðarástand skapast. Að þau séu vel undirbúin, geti brugðist hratt við neyð og séu til staðar til lengri tíma er lykill að árangursríku mannúðar- og uppbyggingarstarfi. Að heimamenn leiði starfið, jafnrétti, mannréttindi og sjálfbærni umhverfis eru áhersluatriði í samvinnu utanríkisráðuneytisins og Rauða krossins á Íslandi en áðurnefnd undirrituðu nýverið rammasamning um verkefni á sviði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoðar. Samningurinn á að auka árangur og skilvirkni Íslands á þessum sviðum með því að gera fjármögnun þróunarsamvinnuverkefna og mannúðaraðstoðar fyrirsjáanlegri og auðvelda og einfalda skipulagningu verkefna og viðbragða. Fyrri rammasamningar hafa uppfyllt sett markmið. Þeir gerðu Rauða krossinum á Íslandi m.a. kleift að styðja sómalska Rauða hálfmánann til að ná til samfélaga með fræðslu um skaðsemi umskurðar kvenna og annars kynbundins ofbeldis. Yfir 18 þúsund íbúar afskekktra svæða nutu góðs af þeirri fræðslu. Malavíski Rauði krossinn veitti 103 þúsund einstaklingum heilbrigðisfræðslu, þ.m.t. fræðslu um kyn og frjósemisheilbrigði og á verkefnasvæðum hefur aðgengi að hreinu vatni og salernum stóraukist. Rauði krossinn í Síerra Leóne hefur aðstoðað afskekkt samfélög við að rækta græðlinga og gróðursetja yfir tvær miljónir trjáa til að vinna gegn fátækt og valdefla konur sem virka þátttakendur, auk þess að endurheimta skóglendi og binda jarðveg. Palestínski Rauði hálfmáninn í Líbanon hefur styrkt getu sína til þess að veita þjónustu í palestínskum flóttamannabúðum. Ofangreint er aðeins lítið brot af þeim árangri sem náðst hefur með stuðningi Rauða krossins á Íslandi og utanríkisráðuneytisins auk annarra bakjarla, á við Mannvini Rauða krossins. Undanfarin ár hafa hundruð þúsunda víðsvegar um heim notið góðs af þessu samstarfi. Undanfarna áratugi hefur ýmislegt unnist á heimsvísu, til að mynda hefur tíðni barnadauða lækkað, nýjum HIV-smitum fækkað og aðgengi að öruggu drykkjarvatni og hreinlæti aukist. Þeim árangri er nú stefnt í voða er krísur vaxa og framlög til mannúðaraðstoðar og þróunarsamvinnu dragast saman. Vaxandi neyð kallar ekki einungis á aukna þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, heldur einnig á að sú aðstoð og samvinna sé betri, að við beinum henni á sem áhrifaríkastan hátt og til þeirra sem þurfa hana mest, í fátækustu ríkjunum. Höfundur er teymisstjóri alþjóðaverkefna hjá Rauða krossinum.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar