Viðskiptabann og skemmdarverk Gylfi Páll Hersir skrifar 19. apríl 2012 06:00 Um fimmtíu ár eru síðan John F. Kennedy Bandaríkjaforseti setti allsherjar viðskiptabann á nýstofnað byltingarríkið á Kúbu, 3. febrúar 1962. Bannið var þáttur í stigvaxandi efnahagslegum refsiaðgerðum, en innrás árið áður hafði mistekist. Allar götur síðan hefur efnahagsstríð verið lykilatriði í tilraunum Bandaríkjastjórnar til að endurreisa kapítalisma á Kúbu. Fjandsamleg afstaða Bandaríkjastjórnar og annarra heimsvaldaríkja gagnvart Kúbu, þ.ám. Íslands, stafar hvorki af óskynsemi né skammtímahagsmunum, né af áhrifum hægrisinna í Miami. Hún stafar af heildarhagsmunum ríkjandi afla. Ráðastéttin í Bandaríkjunum er enn að refsa alþýðufólki á Kúbu fyrir það að taka völdin í janúarbyrjun árið 1959 og halda þeim; fyrir að stökkva spilltri ráðastétt á flótta og endurheimta eigur sínar frá bandarískum auðmönnum sem drottnuðu yfir landinu. Ófyrirgefanlegt, ekki síst af því að í Mið- og Suður-Ameríku, ef ekki víðar, gæti verið á dagskrá að rísa upp og taka málin í sínar hendur; skipuleggja samfélagið á annan hátt. Aðalsynd byltingarleiðtoganna á Kúbu var að standa við það sem þeir sögðust ætla að gera. Á fyrstu mánuðum byltingarinnar voru vextir skornir niður og bannað að mismuna fólki á grundvelli kynþátta. Jarðnæði stærstu jarðeigendanna var tekið eignarnámi og úthlutað til jarðnæðislausra smábænda til ræktar. Stór hluti jarðnæðis, framleiðslutæki, verksmiðjur og innri gerð samfélagsins – allt frá sykurekrum til olíuhreinsunarstöðva, spilavíta og símafyrirtækja – var í höndum bandarískra aðila líkt og gildir um nýlendur. Þegar bandarískum valdhöfum varð ljóst að ekki var hægt að múta nýju byltingarforystunni, neituðu eigendur olíuhreinsunarstöðva á Kúbu að hreinsa olíu sem keypt hafði verið í Sovétríkjunum. Það var um mitt ár 1960. Í kjölfarið tók verkafólk stöðvarnar yfir og hélt vinnslunni áfram. Svar Eisenhowers, þáverandi forseta, var að ógilda samning um aðalútflutningsvöru Kúbu, sykur. Á eftir fylgdi efnahagsleg hryðjuverkastarfsemi. Kúbustjórn brást við með því að yfirtaka næstum allan stærri iðnað sem kúbanskir aðilar áttu og öll bandarísk fyrirtæki. Um miðjan október var búið að þjóðnýta alla banka, að kanadískum bönkum undanskildum. Settar voru skorður við húsaleigu og miðað við hámark 10% tekna fjölskyldunnar. Um þær mundir bannaði Eisenhower allan útflutning til Kúbu, að undanskildum matvælum og lyfjum. Í apríl 1961 gersigruðu Kúbanir á innan við þremur dögum innrásarlið málaliða við Svínaflóa, sem bandarísk stjórnvöld skipulögðu. Daginn eftir að Kennedy tilkynnti um viðskiptabannið 3. febrúar 1962 mætti milljón Kúbana á byltingartorgið í Havana, en þaðan kemur „Önnur Havanayfirlýsingin“ sem var flutt af forsætisráðherra landsins, Fídel Castró. Árásarstefna Bandaríkjastjórnar helgast af ótta, segir þar: „Ekki ótta við kúbönsku byltinguna, heldur af ótta við byltingu í Rómönsku Ameríku; ótta við að undirokaðir íbúar álfunnar vinni sigur á kúgurum sínum og geri eins og Kúba, lýsi sig frjálsa menn í Ameríku“. Næstu mánuði greip ríkisstjórn Kennedy til ýmissa ráðstafana sem gerðu þjóðum í Evrópu og Rómönsku Ameríku erfitt fyrir með að stunda viðskipti við Kúbu. Í október 1962 lá við að Bandaríkin hæfu kjarnorkustyrjöld í svokallaðri Kúbudeilu, en forsetinn dró í land þar sem ljóst var hve stórt gjaldið yrði andspænis þeirri staðfestu Kúbana að verja land sitt og byltinguna. „Það er á hreinu hjá okkur að ráðist þeir á okkur verður árásarliðinu tortímt,“ sagði Castró í fjöldafundi í aðdraganda atburðanna. Áætlun hernaðaryfirvalda í Pentagon var að 18.500 Bandaríkjamenn myndu falla á fyrstu 10 dögum fyrirhugaðrar innrásar, pólitískt verð sem heimsvaldasinnar voru ekki reiðubúnir til þess að greiða. Í júlí 1963 bannaði Kennedy bandarískum borgurum að ferðast til Kúbu eða eiga viðskipti við landið. Í fimm áratugi hefur efnahags- og viðskiptabannið kostað þjóðina 975 þúsund milljónir dollara að mati kúbanskra stjórnvalda. Á síðasta áratug síðustu aldar herti Bandaríkjastjórn bannið á sama tíma og djúp efnahagskreppa ríkti á Kúbu vegna hruns viðskipta við Sovétríkin. Það varð ólöglegt fyrir erlend dótturfyrirtæki bandarískra fyrirtækja að stunda viðskipti við Kúbu. Sex mánaða hafnbann var sett á skip sem landað höfðu á Kúbu. Nýlega varð að flytja fund Kúbu og Caricom (viðskiptabandalag Karíbahafslanda) frá Hilton hótelinu á Trinidad og Tobago, þótt hótelið sé í eigu þarlendra stjórnvalda, en því er stjórnað af Hilton Worldwide. Bandaríkjastjórn hefur tekið nýja tækni í þjónustu sína með því að trufla samskipti, nota internetið og aðra miðla fyrir áróðursstarfsemi og afskipti af innanríkismálum á Kúbu. Síðastliðið haust tók fyrirtækið Washington Software í Maryland að sér að setja upp kerfi fyrir ríkisfé, sem getur sent 24.000 smáskilaboð Bandaríkjastjórnar á viku hverri í alla farsíma á Kúbu. Á síðasta ári samþykkti Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna í tuttugasta sinn að fordæma viðskiptabann Bandaríkjanna á Kúbu. Þrjú smáríki sátu hjá (Micronesia, Palau og Marshalleyjar) en aðeins Ísrael greiddi atkvæði gegn tillögunni auk Bandaríkjanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gylfi Páll Hersir Mest lesið Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson Skoðun Jólaheimsóknir á aðventunni Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Andrésdóttir Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Vondar hugmyndir í verðbólgu Hildur Sverrisdóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Þegar Skagamenn glöddu lítið hjarta María Rut Kristinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kerfisbreytingar á Réttindagæslu fatlaðra – óvissa og áhyggjur Aileen Soffia Svensdóttir skrifar Skoðun Þegar Skagamenn glöddu lítið hjarta María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Betra veður fyrir íþróttakrakkana okkar! Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Grjótið í eggjakörfunni Gunnsteinn R. Ómarsson skrifar Skoðun Vondar hugmyndir í verðbólgu Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Jólaheimsóknir á aðventunni Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson skrifar Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Andrésdóttir skrifar Skoðun Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir skrifar Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Sjá meira
Um fimmtíu ár eru síðan John F. Kennedy Bandaríkjaforseti setti allsherjar viðskiptabann á nýstofnað byltingarríkið á Kúbu, 3. febrúar 1962. Bannið var þáttur í stigvaxandi efnahagslegum refsiaðgerðum, en innrás árið áður hafði mistekist. Allar götur síðan hefur efnahagsstríð verið lykilatriði í tilraunum Bandaríkjastjórnar til að endurreisa kapítalisma á Kúbu. Fjandsamleg afstaða Bandaríkjastjórnar og annarra heimsvaldaríkja gagnvart Kúbu, þ.ám. Íslands, stafar hvorki af óskynsemi né skammtímahagsmunum, né af áhrifum hægrisinna í Miami. Hún stafar af heildarhagsmunum ríkjandi afla. Ráðastéttin í Bandaríkjunum er enn að refsa alþýðufólki á Kúbu fyrir það að taka völdin í janúarbyrjun árið 1959 og halda þeim; fyrir að stökkva spilltri ráðastétt á flótta og endurheimta eigur sínar frá bandarískum auðmönnum sem drottnuðu yfir landinu. Ófyrirgefanlegt, ekki síst af því að í Mið- og Suður-Ameríku, ef ekki víðar, gæti verið á dagskrá að rísa upp og taka málin í sínar hendur; skipuleggja samfélagið á annan hátt. Aðalsynd byltingarleiðtoganna á Kúbu var að standa við það sem þeir sögðust ætla að gera. Á fyrstu mánuðum byltingarinnar voru vextir skornir niður og bannað að mismuna fólki á grundvelli kynþátta. Jarðnæði stærstu jarðeigendanna var tekið eignarnámi og úthlutað til jarðnæðislausra smábænda til ræktar. Stór hluti jarðnæðis, framleiðslutæki, verksmiðjur og innri gerð samfélagsins – allt frá sykurekrum til olíuhreinsunarstöðva, spilavíta og símafyrirtækja – var í höndum bandarískra aðila líkt og gildir um nýlendur. Þegar bandarískum valdhöfum varð ljóst að ekki var hægt að múta nýju byltingarforystunni, neituðu eigendur olíuhreinsunarstöðva á Kúbu að hreinsa olíu sem keypt hafði verið í Sovétríkjunum. Það var um mitt ár 1960. Í kjölfarið tók verkafólk stöðvarnar yfir og hélt vinnslunni áfram. Svar Eisenhowers, þáverandi forseta, var að ógilda samning um aðalútflutningsvöru Kúbu, sykur. Á eftir fylgdi efnahagsleg hryðjuverkastarfsemi. Kúbustjórn brást við með því að yfirtaka næstum allan stærri iðnað sem kúbanskir aðilar áttu og öll bandarísk fyrirtæki. Um miðjan október var búið að þjóðnýta alla banka, að kanadískum bönkum undanskildum. Settar voru skorður við húsaleigu og miðað við hámark 10% tekna fjölskyldunnar. Um þær mundir bannaði Eisenhower allan útflutning til Kúbu, að undanskildum matvælum og lyfjum. Í apríl 1961 gersigruðu Kúbanir á innan við þremur dögum innrásarlið málaliða við Svínaflóa, sem bandarísk stjórnvöld skipulögðu. Daginn eftir að Kennedy tilkynnti um viðskiptabannið 3. febrúar 1962 mætti milljón Kúbana á byltingartorgið í Havana, en þaðan kemur „Önnur Havanayfirlýsingin“ sem var flutt af forsætisráðherra landsins, Fídel Castró. Árásarstefna Bandaríkjastjórnar helgast af ótta, segir þar: „Ekki ótta við kúbönsku byltinguna, heldur af ótta við byltingu í Rómönsku Ameríku; ótta við að undirokaðir íbúar álfunnar vinni sigur á kúgurum sínum og geri eins og Kúba, lýsi sig frjálsa menn í Ameríku“. Næstu mánuði greip ríkisstjórn Kennedy til ýmissa ráðstafana sem gerðu þjóðum í Evrópu og Rómönsku Ameríku erfitt fyrir með að stunda viðskipti við Kúbu. Í október 1962 lá við að Bandaríkin hæfu kjarnorkustyrjöld í svokallaðri Kúbudeilu, en forsetinn dró í land þar sem ljóst var hve stórt gjaldið yrði andspænis þeirri staðfestu Kúbana að verja land sitt og byltinguna. „Það er á hreinu hjá okkur að ráðist þeir á okkur verður árásarliðinu tortímt,“ sagði Castró í fjöldafundi í aðdraganda atburðanna. Áætlun hernaðaryfirvalda í Pentagon var að 18.500 Bandaríkjamenn myndu falla á fyrstu 10 dögum fyrirhugaðrar innrásar, pólitískt verð sem heimsvaldasinnar voru ekki reiðubúnir til þess að greiða. Í júlí 1963 bannaði Kennedy bandarískum borgurum að ferðast til Kúbu eða eiga viðskipti við landið. Í fimm áratugi hefur efnahags- og viðskiptabannið kostað þjóðina 975 þúsund milljónir dollara að mati kúbanskra stjórnvalda. Á síðasta áratug síðustu aldar herti Bandaríkjastjórn bannið á sama tíma og djúp efnahagskreppa ríkti á Kúbu vegna hruns viðskipta við Sovétríkin. Það varð ólöglegt fyrir erlend dótturfyrirtæki bandarískra fyrirtækja að stunda viðskipti við Kúbu. Sex mánaða hafnbann var sett á skip sem landað höfðu á Kúbu. Nýlega varð að flytja fund Kúbu og Caricom (viðskiptabandalag Karíbahafslanda) frá Hilton hótelinu á Trinidad og Tobago, þótt hótelið sé í eigu þarlendra stjórnvalda, en því er stjórnað af Hilton Worldwide. Bandaríkjastjórn hefur tekið nýja tækni í þjónustu sína með því að trufla samskipti, nota internetið og aðra miðla fyrir áróðursstarfsemi og afskipti af innanríkismálum á Kúbu. Síðastliðið haust tók fyrirtækið Washington Software í Maryland að sér að setja upp kerfi fyrir ríkisfé, sem getur sent 24.000 smáskilaboð Bandaríkjastjórnar á viku hverri í alla farsíma á Kúbu. Á síðasta ári samþykkti Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna í tuttugasta sinn að fordæma viðskiptabann Bandaríkjanna á Kúbu. Þrjú smáríki sátu hjá (Micronesia, Palau og Marshalleyjar) en aðeins Ísrael greiddi atkvæði gegn tillögunni auk Bandaríkjanna.
Skoðun Kerfisbreytingar á Réttindagæslu fatlaðra – óvissa og áhyggjur Aileen Soffia Svensdóttir skrifar
Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson skrifar
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar