Tillagan geirneglir ekki breytingar í Landmannalaugum Svavar Hávarðsson skrifar 7. febrúar 2015 07:00 Vísir/Getty Umhverfisstofnun hefur ekki tekið afstöðu til uppbyggingar í Landmannalaugum þrátt fyrir að hafa gefið vinningstillögu í hugmyndasamkeppni Rangárþings ytra um deiliskipulag og hönnun svæðisins grænt ljós. Grunnstefið í framtíðaruppbyggingu svæðisins er harðlega gagnrýnt af Ferðafélagi Íslands.80.000 gestir Landmannalaugar eru vinsælasti áningarstaður hálendisins en þangað sækja tugir þúsunda ferðamanna á hverju sumri. Landmannalaugar eru innan Friðlands að Fjallabaki sem var friðlýst árið 1979 og Umhverfisstofnun er umsjónaraðili þess. Af þeirri ástæðu óskaði Rangárþing ytra eftir því að stofnunin tæki þátt í dómnefnd um hugmyndasamkeppni um skipulag Landmannalaugasvæðisins. Hugmyndin er, samkvæmt rammaskipulagi fyrir suðurhálendið, að þjónustusvæðið sem hefur verið nýtt um árabil verði aflagt en færist norður á Sólvang við gatnamót Landmannalaugavegar og Fjallabaksleiðar nyrðri. Þar verði skálasvæði en áfram gert ráð fyrir svokölluðu fjallaseli í Landmannalaugum, sem í raun er gamli skáli Ferðafélags Íslands. Sveitarfélagið segir meginmarkmið vinningstillögunnar að endurheimta landgæði og styrkja ímynd svæðisins sem stórbrotinnar náttúruperlu „og þannig raska sem minnst náttúru og lífríki svæðisins. Við Laugar er lagt til að sem flest mannleg spor séu fjarlægð en haldið er í skála Ferðafélagsins sem er eitt af kennileitum svæðisins,“ eins og segir á heimasíðu sveitarfélagsins. Óskiljanleg rök Tómas Guðbjartsson, hjarta- og lungnaskurðlæknir, á sæti í stjórn Ferðafélags Íslands. Hann varar við hugmyndunum sem unnið er eftir og gagnrýnir að ekkert samráð var haft við Ferðafélagið þrátt fyrir augljósa tengingu félagsins við Landmannalaugar og áratuga starf þar. „Það virðist vera að þessi vinningstillaga verði keyrð áfram. Veittur hefur verið styrkur úr Framkvæmdasjóði ferðamannastaða til að vinna áfram með hana. Ég spyr mig af hverju ekkert hefur verið litið á tillögur Ferðafélagsins sem hafa legið fyrir í mörg ár,“ segir Tómas sem kemur ekki auga á haldbær rök því fylgjandi að færa aðstöðuna af manngerðu svæði á óraskað land í krafti náttúruverndarsjónarmiða.Mun raska ósnortnu landi Í tengslum við hugmyndasamkeppni Rangárþings ytra óskaði Ferðafélagið eftir því við Náttúrufræðistofnun Íslands að lagt yrði mat á náttúrufarslegt gildi þess svæðis sem samkeppnin náði til. Niðurstöður sínar birti NÍ í nóvember 2014, nokkru áður en vinningstillagan lá fyrir. Í samkeppninni var miðað við að nýtt land, Sólvangur, yrði tekið undir starfsaðstöðu ferðaþjónustu í Landmannalaugum, s.s. upplýsingamiðstöð, þjónustumiðstöð, gisti- og veitingaþjónustu, tjaldsvæði og bílastæði. Slíkri aðstöðu munu óhjákvæmilega fylgja nýir varnargarðar við Jökulgilskvísl auk nýrra aðveitu- og fráveitukerfa. Til þessara atriða tók NÍ tillit þótt vinningstillagan væri óbirt. Niðurstaðan er tekin saman af skýrsluhöfundum á eftirfarandi hátt: „Tillagan [samkvæmt rammaskipulagi] tekur ekki mið af náttúrufarsgildi eða verndargildi jarðminja. Torfajökulseldstöðin/Friðland að Fjallabaki hefur verið sett á undirbúningslista heimsminjaskrár UNESCO á þeim forsendum að þar sé að finna jarðminjar sem hafa verndargildi á heimsmælikvarða. Fyrirhugað athafnasvæði við Sólvang er nær óraskað og framkvæmdir þar munu raska fágætum jarðmyndunum sem hafa mikið verndargildi, bæði á landsvísu og heimsvísu. Áætlanir um uppbyggingu ferðaþjónustu á nýjum stað í Friðlandi að Fjallabaki samrýmast vart áformum íslenskra stjórnvalda um að tilnefna Torfajökulseldstöðina og friðlandið á heimsminjaskrá UNESCO.“ Völdu vinningstillöguna Umhverfisstofnun átti fullan þátt í mótun verkefnisins og tók þátt í að velja vinningstillöguna fyrir svæðið. Í skriflegu svari til Fréttablaðsins við spurningunni um hver nákvæmlega afstaða stofnunarinnar er í ljósi úttektar Náttúrufræðistofnunar og harðrar gagnrýni Ferðafélagsins segir að stofnunin hafi ekki tekið formlega afstöðu til valkosta „enda lítur stofnunin ekki svo á að búið sé að njörva málið niður enda enn á samráðs- og vinnslustigi. Stofnunin tók þátt í dómnefndarstörfum og telur að þær hugmyndir sem komu út úr þeirri vinnu hafi skilað okkur langt áleiðis til þess að hægt sé að taka upplýsta ákvörðun um starfsemi innan Friðlandsins,“ segir þar. Hins vegar tekur Umhverfisstofnun undir þá hugmyndafræði sem birtist í rammaskipulagi sveitarfélaganna á svæðinu að umfangsmikil starfsemi eigi ekki að vera í hjarta svæða og fremur byggja upp til framtíðar á jaðarsvæðum og nærri helstu umferðaræðum. „Nú liggur fyrir að vinna þarf deiliskipulag fyrir viðkomandi svæði þar sem gert er ráð fyrir að niðurstöður hugmyndasamkeppninnar verði nýttar. Stofnunin gerir ráð fyrir að sú vinna hefjist bráðlega og að hún muni hafa beina aðkomu að skipulaginu enda umsjónaraðili friðlandsins,“ segir jafnframt í svari Umhverfisstofnunar.Á rauðum lista Hér er rétt að hnykkja á því, sem hefur ítrekað komið fram í fjölmiðlum, að Landmannalaugasvæðið er í slæmu ásigkomulagi og komið að þolmörkum að mati Umhverfisstofnunar sem hefur svæðið á válista sínum yfir ástand friðlýstra svæða á Íslandi. Það er og hefur verið skoðun Umhverfisstofnunar að Landmannalaugar eigi á hættu að tapa verndargildi sínu verði ekki brugðist við hið fyrsta, og skipulag og hönnun svæðisins sé forsenda þess að ná tökum á því ástandi sem skapast hefur. Skortur á samráði Hugmynd Ferðafélagsins er sú að græða upp eyrarnar þar sem núverandi tjaldstæði er en færa það jafnframt á raskað svæði við Grænagil. Því leggur Ferðafélagið til að nýta svæði sem þegar hefur verið raskað. Þegar hafa verið lagðir varnargarðar í ána til að verja þjónustusvæðið, nokkuð sem þurfi að endurtaka neðar til að verja nýtt þjónustusvæði við Sólvang. „Þetta er grundvallarhugsun okkar hjá Ferðafélaginu; að græða upp svæði sem þegar hefur verið tekið til notkunar fyrir ferðamenn. Þegar hefur verið tekið efni úr hrauninu við Grænagil og því tilvalið að velja nýrri þjónustumiðstöð stað þar,“ segir Tómas og telur dapurt ástand á svæðinu að miklu leyti því að kenna að hagsmunaaðilar hafa ekki sest niður til að taka á vandanum sem öllum er ljós. „Enginn sem ég þekki og er umhugað um náttúruvernd vill flytja starfsemina úr Laugunum,“ segir Tómas og minnir á að þrátt fyrir að félagið hafi barist fyrir því árum saman að bæta ásýnd og aðstöðu á svæðinu hafi tillögum um þá vinnu ekki verið svarað af viðeigandi sveitarfélögum. Það sæti furðu í því ljósi að það hefur hvílt á félaginu að byggja upp Landmannalaugar og Laugaveginn sem einn af viðurkenndustu viðkomustöðum náttúruunnenda hér á landi.Heimsminjaskrá flækir skipulagsvinnu Hugmyndir um breytingar á suðurhálendinu hafa vakið athygli mennta- og menningarmálaráðuneytisins, eins og það er orðað í bréfi sem ráðuneytið sendi Rangárþingi ytra og eystra auk Skaftárhrepps þann 7. janúar síðastliðinn. Þar er mælst til þess að menn stígi varlega til jarðar í Landmannalaugum. Í bréfi ráðuneytisins segir: „Sem ábyrgðaraðili heimsminjasamnings UNESCO vill mennta- og menningarmálaráðuneytið undirstrika mikilvægi þess að Torfajökulssvæðið haldist ósnortið og verði sem minnst raskað svo umsóknarferli fyrir svæðið verði ekki sett í uppnám. Þess þyrfti því að gæta með hinu nýja skipulagi að ekki sé brotið land undir mannvirki og þjónustukjarna heldur unnið áfram með þau svæði sem þegar hefur verið raskað, s.s. Landmannalaugar.“ Þessu er fylgt eftir með hvatningu til sveitarfélaganna að taka tillit til fyrirhugaðrar umsóknar um skráningu Torfajökulssvæðisins í vinnu við skipulag á svæðinu „og að ekki verði spillt möguleikum Íslands á því að fá slíka umsókn samþykkta“. Ferðamennska á Íslandi Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík Innlent Kort af staðsetningu gossprungunnar Innlent Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Innlent Refsing Jaguars þyngd verulega Innlent Siðanefndin klofin í máli Gaetz en gögn farin að leka Erlent Fleiri fréttir Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Sjá meira
Umhverfisstofnun hefur ekki tekið afstöðu til uppbyggingar í Landmannalaugum þrátt fyrir að hafa gefið vinningstillögu í hugmyndasamkeppni Rangárþings ytra um deiliskipulag og hönnun svæðisins grænt ljós. Grunnstefið í framtíðaruppbyggingu svæðisins er harðlega gagnrýnt af Ferðafélagi Íslands.80.000 gestir Landmannalaugar eru vinsælasti áningarstaður hálendisins en þangað sækja tugir þúsunda ferðamanna á hverju sumri. Landmannalaugar eru innan Friðlands að Fjallabaki sem var friðlýst árið 1979 og Umhverfisstofnun er umsjónaraðili þess. Af þeirri ástæðu óskaði Rangárþing ytra eftir því að stofnunin tæki þátt í dómnefnd um hugmyndasamkeppni um skipulag Landmannalaugasvæðisins. Hugmyndin er, samkvæmt rammaskipulagi fyrir suðurhálendið, að þjónustusvæðið sem hefur verið nýtt um árabil verði aflagt en færist norður á Sólvang við gatnamót Landmannalaugavegar og Fjallabaksleiðar nyrðri. Þar verði skálasvæði en áfram gert ráð fyrir svokölluðu fjallaseli í Landmannalaugum, sem í raun er gamli skáli Ferðafélags Íslands. Sveitarfélagið segir meginmarkmið vinningstillögunnar að endurheimta landgæði og styrkja ímynd svæðisins sem stórbrotinnar náttúruperlu „og þannig raska sem minnst náttúru og lífríki svæðisins. Við Laugar er lagt til að sem flest mannleg spor séu fjarlægð en haldið er í skála Ferðafélagsins sem er eitt af kennileitum svæðisins,“ eins og segir á heimasíðu sveitarfélagsins. Óskiljanleg rök Tómas Guðbjartsson, hjarta- og lungnaskurðlæknir, á sæti í stjórn Ferðafélags Íslands. Hann varar við hugmyndunum sem unnið er eftir og gagnrýnir að ekkert samráð var haft við Ferðafélagið þrátt fyrir augljósa tengingu félagsins við Landmannalaugar og áratuga starf þar. „Það virðist vera að þessi vinningstillaga verði keyrð áfram. Veittur hefur verið styrkur úr Framkvæmdasjóði ferðamannastaða til að vinna áfram með hana. Ég spyr mig af hverju ekkert hefur verið litið á tillögur Ferðafélagsins sem hafa legið fyrir í mörg ár,“ segir Tómas sem kemur ekki auga á haldbær rök því fylgjandi að færa aðstöðuna af manngerðu svæði á óraskað land í krafti náttúruverndarsjónarmiða.Mun raska ósnortnu landi Í tengslum við hugmyndasamkeppni Rangárþings ytra óskaði Ferðafélagið eftir því við Náttúrufræðistofnun Íslands að lagt yrði mat á náttúrufarslegt gildi þess svæðis sem samkeppnin náði til. Niðurstöður sínar birti NÍ í nóvember 2014, nokkru áður en vinningstillagan lá fyrir. Í samkeppninni var miðað við að nýtt land, Sólvangur, yrði tekið undir starfsaðstöðu ferðaþjónustu í Landmannalaugum, s.s. upplýsingamiðstöð, þjónustumiðstöð, gisti- og veitingaþjónustu, tjaldsvæði og bílastæði. Slíkri aðstöðu munu óhjákvæmilega fylgja nýir varnargarðar við Jökulgilskvísl auk nýrra aðveitu- og fráveitukerfa. Til þessara atriða tók NÍ tillit þótt vinningstillagan væri óbirt. Niðurstaðan er tekin saman af skýrsluhöfundum á eftirfarandi hátt: „Tillagan [samkvæmt rammaskipulagi] tekur ekki mið af náttúrufarsgildi eða verndargildi jarðminja. Torfajökulseldstöðin/Friðland að Fjallabaki hefur verið sett á undirbúningslista heimsminjaskrár UNESCO á þeim forsendum að þar sé að finna jarðminjar sem hafa verndargildi á heimsmælikvarða. Fyrirhugað athafnasvæði við Sólvang er nær óraskað og framkvæmdir þar munu raska fágætum jarðmyndunum sem hafa mikið verndargildi, bæði á landsvísu og heimsvísu. Áætlanir um uppbyggingu ferðaþjónustu á nýjum stað í Friðlandi að Fjallabaki samrýmast vart áformum íslenskra stjórnvalda um að tilnefna Torfajökulseldstöðina og friðlandið á heimsminjaskrá UNESCO.“ Völdu vinningstillöguna Umhverfisstofnun átti fullan þátt í mótun verkefnisins og tók þátt í að velja vinningstillöguna fyrir svæðið. Í skriflegu svari til Fréttablaðsins við spurningunni um hver nákvæmlega afstaða stofnunarinnar er í ljósi úttektar Náttúrufræðistofnunar og harðrar gagnrýni Ferðafélagsins segir að stofnunin hafi ekki tekið formlega afstöðu til valkosta „enda lítur stofnunin ekki svo á að búið sé að njörva málið niður enda enn á samráðs- og vinnslustigi. Stofnunin tók þátt í dómnefndarstörfum og telur að þær hugmyndir sem komu út úr þeirri vinnu hafi skilað okkur langt áleiðis til þess að hægt sé að taka upplýsta ákvörðun um starfsemi innan Friðlandsins,“ segir þar. Hins vegar tekur Umhverfisstofnun undir þá hugmyndafræði sem birtist í rammaskipulagi sveitarfélaganna á svæðinu að umfangsmikil starfsemi eigi ekki að vera í hjarta svæða og fremur byggja upp til framtíðar á jaðarsvæðum og nærri helstu umferðaræðum. „Nú liggur fyrir að vinna þarf deiliskipulag fyrir viðkomandi svæði þar sem gert er ráð fyrir að niðurstöður hugmyndasamkeppninnar verði nýttar. Stofnunin gerir ráð fyrir að sú vinna hefjist bráðlega og að hún muni hafa beina aðkomu að skipulaginu enda umsjónaraðili friðlandsins,“ segir jafnframt í svari Umhverfisstofnunar.Á rauðum lista Hér er rétt að hnykkja á því, sem hefur ítrekað komið fram í fjölmiðlum, að Landmannalaugasvæðið er í slæmu ásigkomulagi og komið að þolmörkum að mati Umhverfisstofnunar sem hefur svæðið á válista sínum yfir ástand friðlýstra svæða á Íslandi. Það er og hefur verið skoðun Umhverfisstofnunar að Landmannalaugar eigi á hættu að tapa verndargildi sínu verði ekki brugðist við hið fyrsta, og skipulag og hönnun svæðisins sé forsenda þess að ná tökum á því ástandi sem skapast hefur. Skortur á samráði Hugmynd Ferðafélagsins er sú að græða upp eyrarnar þar sem núverandi tjaldstæði er en færa það jafnframt á raskað svæði við Grænagil. Því leggur Ferðafélagið til að nýta svæði sem þegar hefur verið raskað. Þegar hafa verið lagðir varnargarðar í ána til að verja þjónustusvæðið, nokkuð sem þurfi að endurtaka neðar til að verja nýtt þjónustusvæði við Sólvang. „Þetta er grundvallarhugsun okkar hjá Ferðafélaginu; að græða upp svæði sem þegar hefur verið tekið til notkunar fyrir ferðamenn. Þegar hefur verið tekið efni úr hrauninu við Grænagil og því tilvalið að velja nýrri þjónustumiðstöð stað þar,“ segir Tómas og telur dapurt ástand á svæðinu að miklu leyti því að kenna að hagsmunaaðilar hafa ekki sest niður til að taka á vandanum sem öllum er ljós. „Enginn sem ég þekki og er umhugað um náttúruvernd vill flytja starfsemina úr Laugunum,“ segir Tómas og minnir á að þrátt fyrir að félagið hafi barist fyrir því árum saman að bæta ásýnd og aðstöðu á svæðinu hafi tillögum um þá vinnu ekki verið svarað af viðeigandi sveitarfélögum. Það sæti furðu í því ljósi að það hefur hvílt á félaginu að byggja upp Landmannalaugar og Laugaveginn sem einn af viðurkenndustu viðkomustöðum náttúruunnenda hér á landi.Heimsminjaskrá flækir skipulagsvinnu Hugmyndir um breytingar á suðurhálendinu hafa vakið athygli mennta- og menningarmálaráðuneytisins, eins og það er orðað í bréfi sem ráðuneytið sendi Rangárþingi ytra og eystra auk Skaftárhrepps þann 7. janúar síðastliðinn. Þar er mælst til þess að menn stígi varlega til jarðar í Landmannalaugum. Í bréfi ráðuneytisins segir: „Sem ábyrgðaraðili heimsminjasamnings UNESCO vill mennta- og menningarmálaráðuneytið undirstrika mikilvægi þess að Torfajökulssvæðið haldist ósnortið og verði sem minnst raskað svo umsóknarferli fyrir svæðið verði ekki sett í uppnám. Þess þyrfti því að gæta með hinu nýja skipulagi að ekki sé brotið land undir mannvirki og þjónustukjarna heldur unnið áfram með þau svæði sem þegar hefur verið raskað, s.s. Landmannalaugar.“ Þessu er fylgt eftir með hvatningu til sveitarfélaganna að taka tillit til fyrirhugaðrar umsóknar um skráningu Torfajökulssvæðisins í vinnu við skipulag á svæðinu „og að ekki verði spillt möguleikum Íslands á því að fá slíka umsókn samþykkta“.
Ferðamennska á Íslandi Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík Innlent Kort af staðsetningu gossprungunnar Innlent Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Innlent Refsing Jaguars þyngd verulega Innlent Siðanefndin klofin í máli Gaetz en gögn farin að leka Erlent Fleiri fréttir Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Sjá meira