Sigríður Björk: Það er mjög erfitt að fá karlmenn til að upplifa sig þolendur

Sigríður Björk Guðjónsdóttir var gestur Ólafar Skaftadóttur og Viktoríu Hermannsdóttur í Föstudagsviðtalinu, en hægt er að hlusta á viðtalið í heild sinni hér að ofan.

Það vakti athygli þegar Sigríður Björk og lögreglan fóru að fjalla um mansalsmál. Þá var það eitthvað sem fólk hafði aldrei heyrt um og margir trúðu ekki að það væri til á Íslandi?

„Þetta byrjaði eiginlega þannig að þegar ég var á Ísafirði fór ég á ráðstefnu hjá öryggis og samvinnustofnun Evrópu. Þá opnuðust fyrir mér nýjar víddir. Ég sá hvað nágrannaþjóðir okkar voru að glíma við og það hlyti að vera hjá okkur líka.”

Þegar Sigríður vann hjá ríkislögreglustjóra þá vildi hún auka vitund um mansal innan embættisins.

„Við fengum til okkar erlenda sérfræðinga, héldum fundi með lögreglumönnum og þess háttar. Það reyndi kannski ekkert mikið á þetta, þetta eru svona mál, eins og fíkniefnamálin – þú þarft að fara að sækja þau, þau koma ekki til lögreglu. Þú þarft að hafa ákveðna grunnþekkingu, það þarf að þjálfa fólk og það þarf að sækja málin,” segir hún og heldur áfram.

„Það er auðvelt að afgreiða svona mál sem eitthvað annað. Um leið og ég kem á Suðurnes er það dálítið skemmtilegt embætti að því leytinu til að það er tvíþætt, það er annars vegar þjónusta við íbúana, en alþjóðaflugvöllurinn er alveg helmingurinn af starfseminni og vaxandi þáttur. Þar tengist maður þessari alþjóðlegu glæpastarfsemi.”

Það fyrsta sem hún gerði þegar hún kom á Suðurnes var að byrja að mennta fólk.

„Ég sá að mansal var eitthvað sem við þyrftum að þekkja og sendi meðal annars Öldu Hrönn Jóhannsdóttur, aðstoðarlögreglustjóra á höfuðborgarsvæðinu, á námskeið. Hún var nýkomin heim þegar mansalsmálið 2009 byrjaði hjá okkur. Ég er ekkert viss um að þetta hefði farið í þennan farveg hjá okkur ef við hefðum ekki verið búin að mennta fólkið okkar. Málið hefði sennilega ekki komið til minnar vitundar, ef fólki veit ekki af hverju er verið að leita þá er ekki líklegt að árangur náist,” segir hún. 

„Þetta eru gríðarlega flókin mál og erfið allstaðar. Sönnunin er svo erfið. Þu ert með þolanda sem er í undirmálsstöðu, getur sætt hótunum eða jafnvel er þetta eina vonin um betra líf, að eftir einhvern vinnutíma hafa þolendur trú á að komi betri tíð. Það getur verið ein skýringin,” útskýrir Sigríður. 

Skilgreiningin er sú að það er verið að hagnýta einstaklinginn. „Þetta krefst þess yfirleitt að þú vinnir traust þolandans, getir tryggt honum nægilega vernd og þjónustu.”

Svo stundum upplifir þolandinn sig ekki sjálfur sem þolanda? 

„Já við lendum í því til dæmis með karlmenn. Það er mjög erfitt að fá þá til að upplifa sig þolendur. En vinnumansal er mjög algengt. Við horfum oft meira á kynlífsmansalið, en það er líka vinnumansal  í gangi.“

Það er að gerast núna í auknu mæli?

„Já, við höfum fengið nokkur mál en ekki enn náð sakfellingu. Við höfum farið í heimsóknir á vinnustaði með verkalýðsfélögunum, en ekki fundið mál þar. Engar vísbendingar um að sé mansal. Við verðum líka að hafa það í huga að við erum einn liður í stórri keðju, glæpir ferðast á milli landamæra og landa og samstarf er lykill að allri þróun.”