Tuttugu greindir með sárasótt síðasta árið Erla Björg Gunnarsdóttir skrifar 5. október 2015 07:00 Einn af hverjum sjö sem koma á húð- og kynsjúkdómadeild Landspítalans í skoðun greinist með klamydíu - eða um þúsund manns á ári. vísir/Pjetur Mikil sprenging varð í greiningu á sárasótt meðal íslenskra samkynhneigðra karlmanna síðastliðinn vetur. Tuttugu menn voru greindir með sjúkdóminn á innan við ári, sem annars hefur legið í dvala í áratugi á Íslandi. „Fyrir sex árum varð sárasóttarbylgja í Evrópu meðal samkynhneigðra karlmanna. Það er dæmigert að slík bylgja skelli á Íslandi nokkrum árum seinna,“ segir Baldur Tumi Baldursson, yfirlæknir húð- og kynsjúkdómadeildar Landspítalans. „Þetta er mjög mikill fjöldi enda hefur þessi sjúkdómur legið niðri hér á landi. Einstaka tilfelli hafa verið greind, og þá aðallega hjá útlendingum.“ Flestir sem hafa verið greindir með sárasótt hafa verið með sjúkdóminn á öðru stigi en á þriðja stigi er sárasótt lífshættuleg. „Ef kona fær sárasótt og er þunguð verður barnið verulega greindarskert og illa skaðað. Einnig getur sárasótt lagst á taugakerfið, heilann og hjartað – með alvarlegum afleiðingum. Aftur á móti er frekar einfalt að meðhöndla sjúkdóminn með sýklalyfjum í vöðva. En það þarf að greina hann í tæka tíð.“ Helmings líkur eru á að þeir sem stunda skyndikynni fái klamydíu Aðrir kynsjúkdómar hafa ekki aukist hér á landi en einn af hverjum sjö sem koma á húð- og kynsjúkdómadeild Landspítalans í skoðun greinist með klamydíu. Lengi hefur verið talað um að Ísland eigi Evrópumeistaramet í klamydíusmiti og það tengt við hve duglegir Íslendingar eru að fara í tékk. Baldur Tumi Baldursson segir málið ekki endilega svo einfalt. Baldur Tumi Baldursson, yfirlæknir húð- og kynsjúkdómadeildar, hvetur ömmur til að lesa yfir unga fólkinu.vísir/pjetur „Við viljum fá marga í tékk, það er jákvætt. En við fáum marga í tékk og greinum marga. Fjöldi greininga fer þó eftir hve vel mönnuð við erum á deildinni. Því fleiri starfsmenn, því fleiri skoðanir og því fleiri greiningar. Þessa dagana er tveggja vikna biðlisti en heimsóknum hefur líka fjölgað eftir að við breyttum rakningu hjá okkur. Nú rekjum við fjölda bólfélaga heilt ár aftur í tímann og fólk man betur eftir bólfélögum vegna Facebook, Tinder og annarra samfélagsmiðla. Við getum orðað það þannig að fólk eigi auðveldara með að vita eða muna nöfn bólfélaganna nú til dags.“ Baldur Tumi setur upp einfalt reikningsdæmi og tekur þar mið af erlendum rannsóknum. Stærsti hópur þeirra sem greinast með klamydíu á Íslandi er á aldrinum 17-27 ára. Ef tuttugu prósent þeirra, um það bil sex þúsund, stunda skyndikynni og það er borið saman við þá sem eru greindir á deildinni þá kemur út sú niðurstaða að ef tveir virkir í skyndikynnum stunda kynlíf eru um helmingslíkur á að klamydíusmit verði ef ekki er notaður smokkur. Og lítil smokkanotkun virðist vera vaxandi vandi. „Við erum að sjá það í greiningum að krakkar nota minna smokka. Aukið sárasóttarsmit meðal samkynhneigðra karlmanna gefur okkur sömu vísbendingu. Foreldrar og forráðamenn þurfa að skipta sér meira af þessu. Í hvert skipti sem félagarnir segja að það sé glatað að nota smokk þurfa ömmurnar að segja fimm sinnum að það verði að nota smokk. Við erum hreinlega að bregðast unga fólkinu með því að hvetja það ekki meira til að nota smokkinn.“ Baldur Tumi stingur upp á að eytt sé meiri fjárhæðum í forvarnir og smokkaherferðir enda séu klamydíupróf og -lyf rándýr fyrir samfélagið. Svo ekki sé talað um lyf gegn HIV og lifrarbólgu. Hann svarar því játandi að fólk sé mögulega hætt að vera eins hrætt við að smitast þar sem hægt er að meðhöndla flesta sjúkdóma ef maður fer nógu oft í tékk. „Það er kannski ekki dauðadómur að fá kynsjúkdóm en það getur haft alvarlegar afleiðingar. Það er varlega áætlað að fjórðungur kvenna sem eru ófrjóar séu það vegna klamydíu. Og þar sem við erum Evrópumeistarar þá er ég hræddur um að hlutfallið sé hærra hér.“ Hvað er sárasótt? Sárasótt eða sýfilis er sjúkdómur sem smitast eingöngu við kynmök. Ef ekkert er að gert gengur sjúkdómurinn í gegnum þrjú stig. Fyrstu einkennin koma 3-12 vikum eftir smit og eru rauðbrún sár á smitstaðnum. Frá einni viku og allt að 6 mánuðum eftir að sárið grær hefst annað stig sjúkdómsins með útbrotum víða um líkamann og einkennum sem líkjast flensu. Þessi einkenni hverfa einnig eftir mislangan tíma og þá er sjúkdómurinn einkennalaus, stundum árum saman. Á lokastigi veldur sjúkdómurinn skemmdum á heila og hjarta. Sárasótt hefur legið niðri á Íslandi í fjölda ára og því er um verulega aukningu á tilfellum að ræða. Mest lesið Tjaldstæðadólgur hótar að sverta staðinn á netinu Innlent Henti barnungum „óþekkum“ sonum sínum í gólfið Innlent Sagði hvorki unnustu sína né börn hennar verðskulda líf Innlent Ökumaðurinn á lífi en töluvert slasaður Innlent Hvetur fólk til að skipta sér meira af öðrum Innlent Tekið á símanotkun strætóbílstjóra með hörku Innlent Maðurinn fundinn en ekki hægt að segja til um ástand hans Innlent Fjöldi erlendra meintra gerenda nær tvöfaldaðist á tveimur árum Innlent Ekkert eldsneyti í Staðarskála Innlent Gámur fluttur án leyfis eiganda og öllu stolið úr honum Innlent Fleiri fréttir Glæsilegt Gullregn og Hlynur í Hveragerði Mikil og þétt umferð í dag Eldsneyti komið aftur í Staðarskála Aukið ofbeldi gegen heilbrigðisstarfsfólki og kosningar í Bretlandi Virðist ekki hafa dregið úr kvikuinnstreymi í Svartsengi Maðurinn fundinn en ekki hægt að segja til um ástand hans Henti barnungum „óþekkum“ sonum sínum í gólfið Ekkert eldsneyti í Staðarskála Ekki spurst til mannsins síðan snemma í gær Fjöldi erlendra meintra gerenda nær tvöfaldaðist á tveimur árum Kristrún fagnaði með Starmer: „Mikill innblástur fyrir okkur“ Segir Miðflokkinn vilja skreyta sig stolnum fjöðrum Taka fyrir nauðgun á táningsstúlku vegna vinnubragða Landsréttar Skjálfti suðvestur af Reykjanestá Vill gera smokkinn sexí aftur Tjaldstæðadólgur hótar að sverta staðinn á netinu Dæmdar tæplega fimmtíu milljónir fjórtán árum eftir handtökuna Ökumaðurinn á lífi en töluvert slasaður Meirihluti sem vill þjóðaratkvæðagreiðslu ekki svo mikill Hafa áhyggjur af göngumanni á Skálafellsjökli Tekið á símanotkun strætóbílstjóra með hörku Svindlsíður herja á landsmótsgesti Sagði hvorki unnustu sína né börn hennar verðskulda líf Hvetur fólk til að skipta sér meira af öðrum Skjálfta varð vart á höfuðborgarsvæðinu Allsgáður en ók niður ljósastaur Stöðug fjölgun tilfella þar sem eggvopnum er beitt Tvö þúsund skora á Guðrúnu að hætta við brottvísunina Skilur ekki hægagang dómsmálaráðuneytisins Gámur fluttur án leyfis eiganda og öllu stolið úr honum Sjá meira
Mikil sprenging varð í greiningu á sárasótt meðal íslenskra samkynhneigðra karlmanna síðastliðinn vetur. Tuttugu menn voru greindir með sjúkdóminn á innan við ári, sem annars hefur legið í dvala í áratugi á Íslandi. „Fyrir sex árum varð sárasóttarbylgja í Evrópu meðal samkynhneigðra karlmanna. Það er dæmigert að slík bylgja skelli á Íslandi nokkrum árum seinna,“ segir Baldur Tumi Baldursson, yfirlæknir húð- og kynsjúkdómadeildar Landspítalans. „Þetta er mjög mikill fjöldi enda hefur þessi sjúkdómur legið niðri hér á landi. Einstaka tilfelli hafa verið greind, og þá aðallega hjá útlendingum.“ Flestir sem hafa verið greindir með sárasótt hafa verið með sjúkdóminn á öðru stigi en á þriðja stigi er sárasótt lífshættuleg. „Ef kona fær sárasótt og er þunguð verður barnið verulega greindarskert og illa skaðað. Einnig getur sárasótt lagst á taugakerfið, heilann og hjartað – með alvarlegum afleiðingum. Aftur á móti er frekar einfalt að meðhöndla sjúkdóminn með sýklalyfjum í vöðva. En það þarf að greina hann í tæka tíð.“ Helmings líkur eru á að þeir sem stunda skyndikynni fái klamydíu Aðrir kynsjúkdómar hafa ekki aukist hér á landi en einn af hverjum sjö sem koma á húð- og kynsjúkdómadeild Landspítalans í skoðun greinist með klamydíu. Lengi hefur verið talað um að Ísland eigi Evrópumeistaramet í klamydíusmiti og það tengt við hve duglegir Íslendingar eru að fara í tékk. Baldur Tumi Baldursson segir málið ekki endilega svo einfalt. Baldur Tumi Baldursson, yfirlæknir húð- og kynsjúkdómadeildar, hvetur ömmur til að lesa yfir unga fólkinu.vísir/pjetur „Við viljum fá marga í tékk, það er jákvætt. En við fáum marga í tékk og greinum marga. Fjöldi greininga fer þó eftir hve vel mönnuð við erum á deildinni. Því fleiri starfsmenn, því fleiri skoðanir og því fleiri greiningar. Þessa dagana er tveggja vikna biðlisti en heimsóknum hefur líka fjölgað eftir að við breyttum rakningu hjá okkur. Nú rekjum við fjölda bólfélaga heilt ár aftur í tímann og fólk man betur eftir bólfélögum vegna Facebook, Tinder og annarra samfélagsmiðla. Við getum orðað það þannig að fólk eigi auðveldara með að vita eða muna nöfn bólfélaganna nú til dags.“ Baldur Tumi setur upp einfalt reikningsdæmi og tekur þar mið af erlendum rannsóknum. Stærsti hópur þeirra sem greinast með klamydíu á Íslandi er á aldrinum 17-27 ára. Ef tuttugu prósent þeirra, um það bil sex þúsund, stunda skyndikynni og það er borið saman við þá sem eru greindir á deildinni þá kemur út sú niðurstaða að ef tveir virkir í skyndikynnum stunda kynlíf eru um helmingslíkur á að klamydíusmit verði ef ekki er notaður smokkur. Og lítil smokkanotkun virðist vera vaxandi vandi. „Við erum að sjá það í greiningum að krakkar nota minna smokka. Aukið sárasóttarsmit meðal samkynhneigðra karlmanna gefur okkur sömu vísbendingu. Foreldrar og forráðamenn þurfa að skipta sér meira af þessu. Í hvert skipti sem félagarnir segja að það sé glatað að nota smokk þurfa ömmurnar að segja fimm sinnum að það verði að nota smokk. Við erum hreinlega að bregðast unga fólkinu með því að hvetja það ekki meira til að nota smokkinn.“ Baldur Tumi stingur upp á að eytt sé meiri fjárhæðum í forvarnir og smokkaherferðir enda séu klamydíupróf og -lyf rándýr fyrir samfélagið. Svo ekki sé talað um lyf gegn HIV og lifrarbólgu. Hann svarar því játandi að fólk sé mögulega hætt að vera eins hrætt við að smitast þar sem hægt er að meðhöndla flesta sjúkdóma ef maður fer nógu oft í tékk. „Það er kannski ekki dauðadómur að fá kynsjúkdóm en það getur haft alvarlegar afleiðingar. Það er varlega áætlað að fjórðungur kvenna sem eru ófrjóar séu það vegna klamydíu. Og þar sem við erum Evrópumeistarar þá er ég hræddur um að hlutfallið sé hærra hér.“ Hvað er sárasótt? Sárasótt eða sýfilis er sjúkdómur sem smitast eingöngu við kynmök. Ef ekkert er að gert gengur sjúkdómurinn í gegnum þrjú stig. Fyrstu einkennin koma 3-12 vikum eftir smit og eru rauðbrún sár á smitstaðnum. Frá einni viku og allt að 6 mánuðum eftir að sárið grær hefst annað stig sjúkdómsins með útbrotum víða um líkamann og einkennum sem líkjast flensu. Þessi einkenni hverfa einnig eftir mislangan tíma og þá er sjúkdómurinn einkennalaus, stundum árum saman. Á lokastigi veldur sjúkdómurinn skemmdum á heila og hjarta. Sárasótt hefur legið niðri á Íslandi í fjölda ára og því er um verulega aukningu á tilfellum að ræða.
Mest lesið Tjaldstæðadólgur hótar að sverta staðinn á netinu Innlent Henti barnungum „óþekkum“ sonum sínum í gólfið Innlent Sagði hvorki unnustu sína né börn hennar verðskulda líf Innlent Ökumaðurinn á lífi en töluvert slasaður Innlent Hvetur fólk til að skipta sér meira af öðrum Innlent Tekið á símanotkun strætóbílstjóra með hörku Innlent Maðurinn fundinn en ekki hægt að segja til um ástand hans Innlent Fjöldi erlendra meintra gerenda nær tvöfaldaðist á tveimur árum Innlent Ekkert eldsneyti í Staðarskála Innlent Gámur fluttur án leyfis eiganda og öllu stolið úr honum Innlent Fleiri fréttir Glæsilegt Gullregn og Hlynur í Hveragerði Mikil og þétt umferð í dag Eldsneyti komið aftur í Staðarskála Aukið ofbeldi gegen heilbrigðisstarfsfólki og kosningar í Bretlandi Virðist ekki hafa dregið úr kvikuinnstreymi í Svartsengi Maðurinn fundinn en ekki hægt að segja til um ástand hans Henti barnungum „óþekkum“ sonum sínum í gólfið Ekkert eldsneyti í Staðarskála Ekki spurst til mannsins síðan snemma í gær Fjöldi erlendra meintra gerenda nær tvöfaldaðist á tveimur árum Kristrún fagnaði með Starmer: „Mikill innblástur fyrir okkur“ Segir Miðflokkinn vilja skreyta sig stolnum fjöðrum Taka fyrir nauðgun á táningsstúlku vegna vinnubragða Landsréttar Skjálfti suðvestur af Reykjanestá Vill gera smokkinn sexí aftur Tjaldstæðadólgur hótar að sverta staðinn á netinu Dæmdar tæplega fimmtíu milljónir fjórtán árum eftir handtökuna Ökumaðurinn á lífi en töluvert slasaður Meirihluti sem vill þjóðaratkvæðagreiðslu ekki svo mikill Hafa áhyggjur af göngumanni á Skálafellsjökli Tekið á símanotkun strætóbílstjóra með hörku Svindlsíður herja á landsmótsgesti Sagði hvorki unnustu sína né börn hennar verðskulda líf Hvetur fólk til að skipta sér meira af öðrum Skjálfta varð vart á höfuðborgarsvæðinu Allsgáður en ók niður ljósastaur Stöðug fjölgun tilfella þar sem eggvopnum er beitt Tvö þúsund skora á Guðrúnu að hætta við brottvísunina Skilur ekki hægagang dómsmálaráðuneytisins Gámur fluttur án leyfis eiganda og öllu stolið úr honum Sjá meira