Borgaraleg óhlýðni nördanna

„Það eru ekki uppreisnarmennirnir sem orsaka neyð heimsins, það er neyðin sem orsakar uppreisnarmennina.“ Á sjöunda áratug síðustu aldar hvatti bandaríski kennarinn og aðgerðasinninn Carl Oglesby unga mótmælendur áfram með þessum orðum, þegar Víetnamstríðið stóð sem hæst og nemendur lýstu víða vanþóknun sinni á framferði Bandaríkjanna með mótmælasetum og öðrum friðsömum aðgerðum, sem stundum framkölluðu ofbeldisfull svör ríkjandi valda. Frasinn er grafskrift Oglesby en vitnisburður nýrrar tegundar borgaralegrar óhlýðni. Stafrænn söngur Anonymous er bergmál orða Ogblesby: „Við erum Anonymous. Við erum Mergðin. Við fyrirgefum ekki. Við gleymum ekki. Búist við okkur.“

Gereyðingarstefna hinna nafnlausu

Anonymous virðist aldrei hafa verið formlega stofnað, hópurinn varð einfaldlega til. Rætur Anonymous má rekja til vafasamra spjallborða þar sem notendur tjáðu sig í máli og myndum undir nafnleynd og án sjálfsritskoðunar. Hver einasta færsla bar höfundarnafnið Anonymous. Það var sem ein manneskja stæði að baki færslunum. Árið 2006 fór þessi nafnlausi hópur að skipuleggja einföld öt, eða trolling. Erfiðlega hefur gengið að finna íslenskt orð yfir þetta en bein þýðing segir allt sem segja þarf: línuveiðar.

Eftir að Anonymous hafði gert nokkur sýndarveruleikjasamfélög tryllt af bræði og pantað ófáar óumbeðnar pitsur á nokkur óheppin skotmörk fóru meðlimir Anonymous að hugsa stærra. Að virkja þennan kraft til góðs og fjarlægjast níhilíska hugmyndafræði sína. Upprunalegir meðlimir sáu margir ekki gamanið í því, aðrir sáu hnattræna hreyfingu í mótun. Í dag er Anonymous ekki aðeins skipað tölvunördum, heldur textasmiðum, skipuleggjendum, grafískum hönnuðum o.fl.

Sjálfskipaðir lögverðir internetsins 

Það sem tók við á næstu árum voru aðgerðir gegn þeim sem höfðu brotið gegn internetinu, brotið gegn sjálfsvirðingu fólks, brotið gildi Anonymous. Þessi gildi eru jafn mikið á reiki og sjálfir meðlimir hópsins. Skilgreining Anonymous hefur aldrei verið á reiðu. Enginn valdastigi er innan hópsins. Út á við er Anonymous fyrst og fremst hugmynd. Hvar er OFF-takkinn á slíku fyrirbæri? 

Þannig hefur hópurinn barist gegn Vísindakirkjunni, sem er sértrúarsöfnuður sem hefur milljónir Bandaríkjadala af sóknarbörnum sínum árlega, fyrir tilburði til ritskoðunar á internetinu. Kirkjan freistaði þess að fjarlægja myndband af Tom Cruise af internetinu þar sem hann lýsir heimssýn Vísindakirkjunnar. Enginn má stjórna internetinu að mati Anonymous og hópurinn dreifði myndbandinu vítt og breitt. Eitt mikilvægasta gereyðingarvopn Anonymous var notað gegn kirkjunni af miklum krafti eða DDoS-árásir, sem eru tölvuárásir frá mörgum tækjum sem valda rofi á þjónustu. Í raun stafræn mótmælaseta. Þá fékk Vísindakirkjan gífurlegt magn af heimsendum pitsum og tugþúsundir faxa af biksvörtum blaðsíðum. 

Frjálst internet er höfuðáhersla Anonymous. Hópurinn lék nokkuð stórt hlutverk í Arabíska vorinu og hjálpaði aðgerðasinnum í Egyptalandi og víðar og tengjast internetinu eftir að einræðisherrar lokuðu því. Aðgerðir Anonymoues síðustu 8 til 9 ár skipta hundruðum og eru gríðarlega fjölbreyttar. Á meðal skotmarka eru haturshóparnir Westboro Baptist Church og Ku Klux Klan ásamt Sony og hringir barnaníðinga á hulduvefnum. 

Þegar lögin virka ekki

Aðgerðir Anonymous hafa haft slæmar afleiðingar. Persónuupplýsingum óviðkomandi einstaklinga hefur verið lekið, alríkislög hafa verið brotin margoft o.fl. Birgitta Jónsdóttir pírati segir ólöglegar aðgerðir Anonymous oft svar við siðferðilegu óréttlæti sem annars væri erfitt að svara. 

„Alveg eins og þeir sem kunna að misnota lögin og eru sífellt á gráu svæði þess sem er löglegt en siðlaust, eins og við þekkjum vel hérna heima, þá get ég ekki verið 100% neikvæð gagnvart því að það sé farið á skjön við lög sem virðast ekki virka fyrir almenna borgara,“ segir Birgitta. 

Það sem af er þessu ári hefur Anonymous staðið fyrir nokkrum umfangsmiklum aðgerðum. Á meðal skotmarka eru ISIS og Ísland. Anonymous lokaði nokkrum íslenskum vefsíðum vegna stuðnings landsins við hvalveiðar. Anonymous hefur einnig lokað vefsíðum ISIS og Al Kaída og reikningum þeirra á samfélagsmiðlum. Í kjölfar árása á ritstjórnarskrifstofur Charlie Hebdo og hryðjuverkanna í París lokaði Anonymous um 5.000 reikningum á Twitter sem hliðhollir voru hryðjuverkahópunum og birtu persónuupplýsingar þeirra sem skrá nýliða hjá samtökunum. 

Harðar mótaðgerðir 

Fjölmargir meðlimir Anonymous og systurhópa samtakanna hafa verið handteknir. Sumir hafa hlotið þunga dóma og dúsa nú bak við lás og slá og munu gera næstu árin. Flestir hlutu dóm fyrir að standa að DDoS-árásum. Á sama tíma hafa yfirvöld víða beitt nákvæmlega sömu aðferðum í leynilegum árásum. 

„Í gamla daga var oft farið í svipaðar aðgerðir. Margir hringdu inn í ákveðna stofnun svo aðrir gætu ekki náð inn. Þetta er nákvæmlega það sama og enginn var á þeim tíma settur í margra ára fangelsi. Viðbrögð yfirvalda við þessum aðgerðum nú eru allt of harðar og í engu samræmi við það sem fólk hefur gert,“ segir Birgitta. „Í staðinn fyrir að vera hvati til þeirra sem fara með lögin að laga lögin þá er oft farið með mjög harðri hendi gegn þessu fólki.“ 

Anonymous hefur jafnframt lagt til atlögu gegn þeim sem eru ósnertanlegir, þeim sem sitja við stjórnvölinn. Í krafti tækninnar hefur hópnum tekist að jafna leikvöllinn. „Í skjóli nafnleysis hefur þessi ólíki hópur fólks snert við hinum ósnertanlegu,“ segir Birgitta. 

Að brjóta internetið

Hakktivismi af þeim meiði sem Anonymous stundar – með misjöfnum árangri – á undir högg að sækja. Á allra síðustu mánuðum hefur umræða blossað upp í Bretlandi um að dulkóðun ætti að vera ólögleg, það ættu að vera bakdyr í kóðuninni. Verði það að veruleika boðar það endalok internetsins að mati Birgittu. 

„Þetta er stórhættuleg þróun. Ég óttast þessa orðræðu og hún er byrjuð að síast inn hér á landi.“ „Það þarf að kenna fólki að nota þetta verkfæri sem internetið er,“ segir Birgitta. „Þetta er bæði stórkostlega jákvætt verkfæri og stórkostlega neikvætt. En það breytir því ekki að það eru alltaf manneskjur á bak við það. Við breytum ekki verkfærinu, heldur því hvernig við umgöngumst það.“