Verður starfið þitt sjálfvirkni að bráð? Kjartan Hreinn Njálsson skrifar 20. september 2015 10:34 89.9% líkur eru á að vélar muni þjóna til borðs í framtíðinni, samkvæmt útreikningum vísindamanna við Oxford. MYND/GETTY Á fjórða áratug síðustu aldar setti breski hagfræðingurinn John Maynard Keynes fram hugmyndina um „tæknilegt atvinnuleysi“.Á fjórða áratug síðustu aldar setti breski hagfræðingurinn John Maynard Keynes fram hugmyndina um „tæknilegt atvinnuleysi“. Áhyggjur Keynes beindust að hættulegu og yfirvofandi umróti á vinnumarkaði sem orsakaðist af innreið véla á kostnað verkamanna. Í dag – 80 árum eftir að varnaðarorð Keynes féllu – óttast margir hagfræðingar stöðnun markaða. Að þróaðri markaðir séu staddir í langdregnu tímabili þar sem færri störf verða til, framleiðni minnkar og tekjur dragast saman hjá flestum. Á öndverðum meiði eru tveir prófessorar við tækniháskólann í Massachusetts (MIT). Annar er Andrew McAfee og hinn er hinn íslenskættaði Erik Brynjolfsson. Í bókinni The Second Machine Age sem var gefin út sumarið 2014 færa þeir rök fyrir því að efnahagur heimsins sé á barmi stórfelldra breytinga. Með tilkomu tækja sem byggja á gríðarlegum framförum í sjálfvirkni, gervigreind og hinni stafrænu byltingu internetsins sjá McAfee og Brynjolfsson tímabil vaxtar á sjóndeildarhringnum. Þetta verður þriðja iðnaðarbyltingin.Hinn íslenskættaði Erik Brynjolfsson er prófessor við MIT og með fremstu sérfræðingum veraldar á sviði sjálfvirkni og áhrifum hennar á vinnumarkaði.VÍSIR/MITVeldisaukning á öllum sviðumAð mati prófessoranna hverfist þessi bylting um veldisvöxt á ýmsum sviðum framleiðslu og þróunar. Veldisvöxtur hefur átt sér stað í vinnsluminni tölva, framleiðslu snjalltækja og gagnasöfnum netheima. Í þessu felst vöxtur á hraða sem er í beinu hlutfalli við stærðina sjálfa og þegar tölurnar tvöfaldast á hverju ári verður á endanum erfitt að átta sig á umfangi og áhrifum. Veldisaukning samhliða framförum í vísindum og verkfræði hefur fært okkur samfélag sem nú reiðir sig að mörgu leyti á gervigreind og sjálfvirkni. Að mati McAfee og Brynjolfsson er núverandi stöðnun í atvinnusköpun og framleiðslu vaxtarverkir þessa nýja, sjálfvirka samfélags. Í The Second Machine Age benda þeir á að það hafi tekið áratugi fyrir framleiðendur að átta sig á og læra á gufuvélina, sama á við um rafvæðingu verksmiðja, fjöldaframleiðslu og framleiðslulínuna.Vegleg gjöf nýsköpunarMcAfee og Brynjolfsson hafa engu að síður áhyggjur af því hvernig þessar breytingar verða innleiddar. Þeir taka Instagram og Kodak sem dæmi. Á þeim fimmtán mánuðum sem liðu frá stofnun Instagram til eins milljarðs Bandaríkjadala yfirtöku Facebook á fyrirtækinu höfðu 130 milljónir manna deilt 16 milljörðum mynda í gegnum þjónustuna. Örfáum mánuðum eftir yfirtökuna fór Kodak á hausinn. Brynjolfsson og McAfee benda á að markaðsvirði Facebook og Instagram er nú margfalt meira en Kodak þegar best lét og fámennur hópur innan Facebook hefur nú milljarða dala milli handanna. Þessi hópur hefur tæplega fimm þúsund manns á launaskrá. Þegar Kodak var á toppnum unnu tæplega 150 þúsund manns hjá fyrirtækinu.Í bók sinni hvetja prófessorarnir frumkvöðla, ríkisstjórnir og einstaklinga til að íhuga næstu skref. Nauðsynlegt sé að búa svo um hnútana að sem flestir hagnist á sjálfvirknivæðingunni miklu sem nú knýr á dyr.Samúðin heldur velliAnnað tvíeyki fræðimanna hefur nú reiknað líkur tölvuvæðingar rúmlega 700 mismunandi starfa. Þetta eru dr. Carl Benedikt Frey og dr. Michael A. Osborne en þeir eru báðir prófessorar við Oxford-háskóla. Rannsókn þeirra er sú fyrsta sinnar tegundar. Þeir reiknuðu út hversu móttækileg ákveðin störf eru fyrir sjálfvirkni og tölvuvæðingu út frá nokkrum lykilþáttum. Líklegasta starfið til að falla í hendur tölvunnar er símasölumennska (99%), þar á eftir kemur vélritari (98,5%) og í því þriðja er löglærður aðstoðarmaður (97,6%). Þessi þrjú störf eru þegar orðin sjálfvirk að einhverju leyti og vélvæðing þeirra mun seint hafa mikil áhrif. Neðar á listanum flækjast málin. Ráðskonan er í 35. sæti (94,4%), þjónninn er númer 52 (89,9%) og byggingaverkamaðurinn í 95. sæti (80%). Frey og Osborne benda á að störf símasölumanneskjunnar og gjaldkerans krefjist ákveðinnar víxlverkunar. Þrátt fyrir það þarfnist þessi störf ekki félagslegrar hæfni á háu stigi og séu þar með í hættu á sjálfvirknivæðingu. Vélarnar eru jafnframt líklegar til að erfa störf sem krefjast fimi og krafta enda hafa miklar framfarir átt sér stað í þróun vélmenna. Þangað til að tilfinningarík gervigreind lítur dagsins ljós eru störf félagsráðgjafa, sálfræðinga og hjúkrunarfræðinga óhult. Samkvæmt Frey og Osborne eru starfssvið sem krefjast hluttekningar afar ólíkleg til að falla í vélrænar hendur. Sama á við um listamenn, hönnuði, rithöfunda og fleiri sem reiða sig á sköpunargáfu í starfi sínu. Þannig eru líkur á að vélaverkfræðingurinn haldi velli en hann er í 268. sæti (13,1%), ásamt sjúkraliðanum (4,9%) og tónlistarmanninum (4,5%). Frey og Osborne gera síðan ráð fyrir að starfssvið hótelstjórans verði óhult um ókomna tíð en þeir eru neðstir á lista (0,4%).Ný störf fyrir nýja tímaÞað eru skiptar skoðanir á því hvað sjálfvirknivæðing starfa þýðir í raun og veru. Þýðir það að störfum fækkar? McAfee og Brynjolfsson segja svo ekki vera. Ómögulegt sé að áætla um þróun vinnumarkaða þegar róttækar nýjungar eru annars vegar. Ný störf verða til á grunni nýrra aðstæðna. „Ef þú horfir aðeins á aðstæður eins og þær voru þegar innleiðing sjálfvirkni átti sér stað þá munt þú sjá fækkun starfa,“ ritaði framtíðarfræðingurinn Ray Kurzweil í bók sinni How to Create a Mind. „Þetta er það sem verkamenn í textílverksmiðjum sögðu snemma á 20. öldinni. Nýju störfin urðu til vegna aukinnar velmegunar og nýrra atvinnugreina sem áður fyrr voru duldar.“ Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Formaður Kyndils lést í slysinu við Tungufljót Innlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Verkfallið hafi mikil áhrif á fáar fjölskyldur og lítil áhrif á samfélagið Innlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Innlent Banaslys við Tungufljót Innlent Selur íbúð sem hann gerði upp og flytur í ódýrari íbúð Innlent Yfirbuguðu konu með lítið barn og hníf í hendi Innlent Fleiri fréttir Íslenskir Trumpistar fylgjast spenntir með skammt frá Trump sjálfum Grátbiðja deiluaðila að finna lausn Rekstur borgarinnar allur að braggast segir borgarstjóri Fleiri tilkynningar um týnd ungmenni en allt árið í fyrra Eitt barn enn á gjörgæslu og líðan þess stöðug Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Sögulegt spennustig týnd börn og bugaðir foreldrar Leggja til að stofna þjóðgarð í Dalabyggð Ástand skapaðist vegna skorts á armböndum Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Sjá meira
Á fjórða áratug síðustu aldar setti breski hagfræðingurinn John Maynard Keynes fram hugmyndina um „tæknilegt atvinnuleysi“.Á fjórða áratug síðustu aldar setti breski hagfræðingurinn John Maynard Keynes fram hugmyndina um „tæknilegt atvinnuleysi“. Áhyggjur Keynes beindust að hættulegu og yfirvofandi umróti á vinnumarkaði sem orsakaðist af innreið véla á kostnað verkamanna. Í dag – 80 árum eftir að varnaðarorð Keynes féllu – óttast margir hagfræðingar stöðnun markaða. Að þróaðri markaðir séu staddir í langdregnu tímabili þar sem færri störf verða til, framleiðni minnkar og tekjur dragast saman hjá flestum. Á öndverðum meiði eru tveir prófessorar við tækniháskólann í Massachusetts (MIT). Annar er Andrew McAfee og hinn er hinn íslenskættaði Erik Brynjolfsson. Í bókinni The Second Machine Age sem var gefin út sumarið 2014 færa þeir rök fyrir því að efnahagur heimsins sé á barmi stórfelldra breytinga. Með tilkomu tækja sem byggja á gríðarlegum framförum í sjálfvirkni, gervigreind og hinni stafrænu byltingu internetsins sjá McAfee og Brynjolfsson tímabil vaxtar á sjóndeildarhringnum. Þetta verður þriðja iðnaðarbyltingin.Hinn íslenskættaði Erik Brynjolfsson er prófessor við MIT og með fremstu sérfræðingum veraldar á sviði sjálfvirkni og áhrifum hennar á vinnumarkaði.VÍSIR/MITVeldisaukning á öllum sviðumAð mati prófessoranna hverfist þessi bylting um veldisvöxt á ýmsum sviðum framleiðslu og þróunar. Veldisvöxtur hefur átt sér stað í vinnsluminni tölva, framleiðslu snjalltækja og gagnasöfnum netheima. Í þessu felst vöxtur á hraða sem er í beinu hlutfalli við stærðina sjálfa og þegar tölurnar tvöfaldast á hverju ári verður á endanum erfitt að átta sig á umfangi og áhrifum. Veldisaukning samhliða framförum í vísindum og verkfræði hefur fært okkur samfélag sem nú reiðir sig að mörgu leyti á gervigreind og sjálfvirkni. Að mati McAfee og Brynjolfsson er núverandi stöðnun í atvinnusköpun og framleiðslu vaxtarverkir þessa nýja, sjálfvirka samfélags. Í The Second Machine Age benda þeir á að það hafi tekið áratugi fyrir framleiðendur að átta sig á og læra á gufuvélina, sama á við um rafvæðingu verksmiðja, fjöldaframleiðslu og framleiðslulínuna.Vegleg gjöf nýsköpunarMcAfee og Brynjolfsson hafa engu að síður áhyggjur af því hvernig þessar breytingar verða innleiddar. Þeir taka Instagram og Kodak sem dæmi. Á þeim fimmtán mánuðum sem liðu frá stofnun Instagram til eins milljarðs Bandaríkjadala yfirtöku Facebook á fyrirtækinu höfðu 130 milljónir manna deilt 16 milljörðum mynda í gegnum þjónustuna. Örfáum mánuðum eftir yfirtökuna fór Kodak á hausinn. Brynjolfsson og McAfee benda á að markaðsvirði Facebook og Instagram er nú margfalt meira en Kodak þegar best lét og fámennur hópur innan Facebook hefur nú milljarða dala milli handanna. Þessi hópur hefur tæplega fimm þúsund manns á launaskrá. Þegar Kodak var á toppnum unnu tæplega 150 þúsund manns hjá fyrirtækinu.Í bók sinni hvetja prófessorarnir frumkvöðla, ríkisstjórnir og einstaklinga til að íhuga næstu skref. Nauðsynlegt sé að búa svo um hnútana að sem flestir hagnist á sjálfvirknivæðingunni miklu sem nú knýr á dyr.Samúðin heldur velliAnnað tvíeyki fræðimanna hefur nú reiknað líkur tölvuvæðingar rúmlega 700 mismunandi starfa. Þetta eru dr. Carl Benedikt Frey og dr. Michael A. Osborne en þeir eru báðir prófessorar við Oxford-háskóla. Rannsókn þeirra er sú fyrsta sinnar tegundar. Þeir reiknuðu út hversu móttækileg ákveðin störf eru fyrir sjálfvirkni og tölvuvæðingu út frá nokkrum lykilþáttum. Líklegasta starfið til að falla í hendur tölvunnar er símasölumennska (99%), þar á eftir kemur vélritari (98,5%) og í því þriðja er löglærður aðstoðarmaður (97,6%). Þessi þrjú störf eru þegar orðin sjálfvirk að einhverju leyti og vélvæðing þeirra mun seint hafa mikil áhrif. Neðar á listanum flækjast málin. Ráðskonan er í 35. sæti (94,4%), þjónninn er númer 52 (89,9%) og byggingaverkamaðurinn í 95. sæti (80%). Frey og Osborne benda á að störf símasölumanneskjunnar og gjaldkerans krefjist ákveðinnar víxlverkunar. Þrátt fyrir það þarfnist þessi störf ekki félagslegrar hæfni á háu stigi og séu þar með í hættu á sjálfvirknivæðingu. Vélarnar eru jafnframt líklegar til að erfa störf sem krefjast fimi og krafta enda hafa miklar framfarir átt sér stað í þróun vélmenna. Þangað til að tilfinningarík gervigreind lítur dagsins ljós eru störf félagsráðgjafa, sálfræðinga og hjúkrunarfræðinga óhult. Samkvæmt Frey og Osborne eru starfssvið sem krefjast hluttekningar afar ólíkleg til að falla í vélrænar hendur. Sama á við um listamenn, hönnuði, rithöfunda og fleiri sem reiða sig á sköpunargáfu í starfi sínu. Þannig eru líkur á að vélaverkfræðingurinn haldi velli en hann er í 268. sæti (13,1%), ásamt sjúkraliðanum (4,9%) og tónlistarmanninum (4,5%). Frey og Osborne gera síðan ráð fyrir að starfssvið hótelstjórans verði óhult um ókomna tíð en þeir eru neðstir á lista (0,4%).Ný störf fyrir nýja tímaÞað eru skiptar skoðanir á því hvað sjálfvirknivæðing starfa þýðir í raun og veru. Þýðir það að störfum fækkar? McAfee og Brynjolfsson segja svo ekki vera. Ómögulegt sé að áætla um þróun vinnumarkaða þegar róttækar nýjungar eru annars vegar. Ný störf verða til á grunni nýrra aðstæðna. „Ef þú horfir aðeins á aðstæður eins og þær voru þegar innleiðing sjálfvirkni átti sér stað þá munt þú sjá fækkun starfa,“ ritaði framtíðarfræðingurinn Ray Kurzweil í bók sinni How to Create a Mind. „Þetta er það sem verkamenn í textílverksmiðjum sögðu snemma á 20. öldinni. Nýju störfin urðu til vegna aukinnar velmegunar og nýrra atvinnugreina sem áður fyrr voru duldar.“
Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Formaður Kyndils lést í slysinu við Tungufljót Innlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Verkfallið hafi mikil áhrif á fáar fjölskyldur og lítil áhrif á samfélagið Innlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Innlent Banaslys við Tungufljót Innlent Selur íbúð sem hann gerði upp og flytur í ódýrari íbúð Innlent Yfirbuguðu konu með lítið barn og hníf í hendi Innlent Fleiri fréttir Íslenskir Trumpistar fylgjast spenntir með skammt frá Trump sjálfum Grátbiðja deiluaðila að finna lausn Rekstur borgarinnar allur að braggast segir borgarstjóri Fleiri tilkynningar um týnd ungmenni en allt árið í fyrra Eitt barn enn á gjörgæslu og líðan þess stöðug Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Sögulegt spennustig týnd börn og bugaðir foreldrar Leggja til að stofna þjóðgarð í Dalabyggð Ástand skapaðist vegna skorts á armböndum Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Sjá meira