Hvenær lýkur "leiðréttingu launa“? Þorsteinn Víglundsson skrifar 23. júní 2015 00:00 Undangenginn vetur hefur einkennst af harðvítugri kjaradeilum en um áratugaskeið. Boðað var til verkfalla sem náð hefðu til tugþúsunda launamanna með tilheyrandi tjóni fyrir fyrirtæki og launafólk. Með nýgerðum kjarasamningum SA og VR, LÍV, Flóabandalags og SGS og frestun aðgerða hjá iðnaðarmönnum tókst að afstýra verkföllum á almennum vinnumarkaði en inngrip Alþingis þurfti til að stöðva verkfall BHM og hjúkrunarfræðinga. Þessar hörðu deilur komu í kjölfar þess að ekki tókst að ná samstöðu um niðurstöðu kjarasamninga á vinnumarkaði á síðasta ári. Þrátt fyrir að þorri vinnumarkaðar hefði samþykkt að feta nýjar slóðir þar sem samið væri um hófstilltar launahækkanir í takti við það sem tíðkast í nágrannalöndunum, töldu nokkrir hópar sig þarfnast sértækra leiðréttinga og sóttu umtalsvert meiri hækkanir með beitingu verkfallsvopnsins. Má þar helst nefna kennara og lækna. Í kjölfarið brustu allar flóðgáttir í kröfugerðum verkalýðsfélaga og hvarvetna var farið fram á tugprósenta launahækkanir á skömmum tíma. Oftar en ekki var vísað til þess að leiðrétta þyrfti kjör viðkomandi hópa vegna launahækkana annarra umfram eigin félagsmenn. Þetta nefnist í daglegu tali höfrungahlaup og hefur verið viðvarandi vandamál á íslenskum vinnumarkaði í áratugi. Í febrúar á þessu ári kom út sameiginleg skýrsla heildarsamtaka á vinnumarkaðnum um launaþróun undanfarinna átta ára og efnahagsforsendur kjarasamninga 2015. Hún sýnir svo ekki verður um villst að launaþróun á vinnumarkaði 2006-2014 var mjög jöfn og meira jafnvægi ríkir á milli launaþróunar einstakra hópa nú en verið hefur um langt skeið. Þótt hækkanir hópanna séu nokkuð svipaðar í heild, þegar litið er yfir tímabilið 2006-2014, er tímasetning þeirra mismunandi, eins og sjá má á meðfylgjandi mynd.Læknar sátu eftir Hjúkrunarfræðingar og aðildarfélög BHM hafa farið fram á „leiðréttingar“ eins og svo margir aðrir og hafa m.a. vísað til kjarasamninga lækna. Samanburður á launaþróun hjúkrunarfræðinga og lækna leiðir í ljós að læknar höfðu búið við mun lakari launaþróun en hjúkrunarfræðingar og aðrir hópar háskólamenntaðra starfsmanna ríkisins, á árunum 2006 til 2014. Með umsömdum hækkunum við lækna um síðustu áramót hafa laun þeirra hækkað um tæplega 60% frá nóvember 2006 sem er sambærileg launaþróun og aðrir hópar á vinnumarkaði hafa notið. Það á einnig við um laun hjúkrunarfræðinga sem hafa hækkað um tæplega 60% á þessu tímabili samkvæmt upplýsingum fjármálaráðuneytisins. Þessi þróun sést skýrt á meðfylgjandi mynd. Kjarasamningar lækna um síðustu áramót jöfnuðu launaþróun þeirra og hjúkrunarfræðinga og geta því kröfur annarra hópa ekki verið reistar á kjarasamningum lækna.Forsenda samninga Í nýgerðum kjarasamningum á almennum vinnumarkaði var samið um 17-20% launahækkanir til ársloka 2018. Það samsvarar liðlega 5% launahækkun að meðaltali á ári. Jafnframt eru forsenduákvæði í samningunum um að semji aðrir hópar á vinnumarkaði um markvert meiri launabreytingar á þessu tímabili veiti það samningsaðilum heimild til að segja þeim upp. Forsenduákvæðið var skilyrði þess að unnt væri að semja til lengri tíma. Fram hefur komið að Bandalag háskólamanna (BHM) krefjist að minnsta kosti 30% hækkunar á launum félagsmanna sinna og þótt lítið hafi verið gefið upp um kröfur stéttarfélags hjúkrunarfræðinga (Fíh) má þó lesa úr yfirlýsingum forsvarsmanna þeirra að gerð sé krafa um 10-15% hækkun umfram það sem BHM semji um, þ.e. að laun hjúkrunarfræðinga myndu hækka um 40-45% ef BHM hefði fengið sínum kröfum framgengt. Af ofangreindum samanburði sést að umtalsvert meiri launahækkanir til félagsmanna BHM og Fíh verða ekki rökstuddar með launaþróun annarra hópa. Hefðu kröfur þeirra náð fram að ganga hefðu forsendur allra kjarasamninga á almennum vinnumarkaði brostið strax á næsta ári og heimild skapast fyrir uppsögn þeirra. Umframhækkanir BHM og Fíh hefðu því orðið efniviður í næstu umferð í höfrungahlaupi á íslenskum vinnumarkaði. Launahækkanir sem þegar hefur verið samið um á vinnumarkaði munu reyna mjög á þanþol íslenska hagkerfisins og líkur eru á vaxandi verðbólgu og minni fjölgun starfa en ella vegna þeirra. Varnaðarorð Seðlabanka Íslands hafa verið mjög skýr hvað þetta varðar og þau ber að taka alvarlega. Frekari launahækkanir myndu aðeins auka enn frekar á vandann með gamalkunnum afleiðingum. Á endanum myndi samkeppnisstaða íslenskra útflutningsatvinnuvega stórskaðast og gengi krónunnar yrði að falla til að rétta hana af. Í þessari hringekju höfum við oft setið áður. Í efnahagslegu samhengi eru kröfugerðir BHM og Fíh ábyrgðarlausar. Að sama skapi veldur það vonbrigðum að stjórnmálaflokkar lýsa fyrirvaralausum stuðningi við kröfugerðir þeirra. Í því felst efnahagslegt ábyrgðarleysi. Sú staða sem skapaðist á vinnumarkaði í vetur áréttar enn nauðsyn þess að breyta vinnubrögðum við gerð kjarasamninga hér á landi. Ákvarðanir um laun í miðlægum kjarasamningum eru meðal mikilvægustu efnahagslegu ákvarðana á hverjum tíma. Efnahagslegur stöðugleiki verður aldrei tryggður hér á landi án ábyrgra kjarasamninga. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Víglundsson Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius Skoðun Skoðun Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hamingjan grundvallast á gæðum hugsananna Árni Már Jensson skrifar Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Undangenginn vetur hefur einkennst af harðvítugri kjaradeilum en um áratugaskeið. Boðað var til verkfalla sem náð hefðu til tugþúsunda launamanna með tilheyrandi tjóni fyrir fyrirtæki og launafólk. Með nýgerðum kjarasamningum SA og VR, LÍV, Flóabandalags og SGS og frestun aðgerða hjá iðnaðarmönnum tókst að afstýra verkföllum á almennum vinnumarkaði en inngrip Alþingis þurfti til að stöðva verkfall BHM og hjúkrunarfræðinga. Þessar hörðu deilur komu í kjölfar þess að ekki tókst að ná samstöðu um niðurstöðu kjarasamninga á vinnumarkaði á síðasta ári. Þrátt fyrir að þorri vinnumarkaðar hefði samþykkt að feta nýjar slóðir þar sem samið væri um hófstilltar launahækkanir í takti við það sem tíðkast í nágrannalöndunum, töldu nokkrir hópar sig þarfnast sértækra leiðréttinga og sóttu umtalsvert meiri hækkanir með beitingu verkfallsvopnsins. Má þar helst nefna kennara og lækna. Í kjölfarið brustu allar flóðgáttir í kröfugerðum verkalýðsfélaga og hvarvetna var farið fram á tugprósenta launahækkanir á skömmum tíma. Oftar en ekki var vísað til þess að leiðrétta þyrfti kjör viðkomandi hópa vegna launahækkana annarra umfram eigin félagsmenn. Þetta nefnist í daglegu tali höfrungahlaup og hefur verið viðvarandi vandamál á íslenskum vinnumarkaði í áratugi. Í febrúar á þessu ári kom út sameiginleg skýrsla heildarsamtaka á vinnumarkaðnum um launaþróun undanfarinna átta ára og efnahagsforsendur kjarasamninga 2015. Hún sýnir svo ekki verður um villst að launaþróun á vinnumarkaði 2006-2014 var mjög jöfn og meira jafnvægi ríkir á milli launaþróunar einstakra hópa nú en verið hefur um langt skeið. Þótt hækkanir hópanna séu nokkuð svipaðar í heild, þegar litið er yfir tímabilið 2006-2014, er tímasetning þeirra mismunandi, eins og sjá má á meðfylgjandi mynd.Læknar sátu eftir Hjúkrunarfræðingar og aðildarfélög BHM hafa farið fram á „leiðréttingar“ eins og svo margir aðrir og hafa m.a. vísað til kjarasamninga lækna. Samanburður á launaþróun hjúkrunarfræðinga og lækna leiðir í ljós að læknar höfðu búið við mun lakari launaþróun en hjúkrunarfræðingar og aðrir hópar háskólamenntaðra starfsmanna ríkisins, á árunum 2006 til 2014. Með umsömdum hækkunum við lækna um síðustu áramót hafa laun þeirra hækkað um tæplega 60% frá nóvember 2006 sem er sambærileg launaþróun og aðrir hópar á vinnumarkaði hafa notið. Það á einnig við um laun hjúkrunarfræðinga sem hafa hækkað um tæplega 60% á þessu tímabili samkvæmt upplýsingum fjármálaráðuneytisins. Þessi þróun sést skýrt á meðfylgjandi mynd. Kjarasamningar lækna um síðustu áramót jöfnuðu launaþróun þeirra og hjúkrunarfræðinga og geta því kröfur annarra hópa ekki verið reistar á kjarasamningum lækna.Forsenda samninga Í nýgerðum kjarasamningum á almennum vinnumarkaði var samið um 17-20% launahækkanir til ársloka 2018. Það samsvarar liðlega 5% launahækkun að meðaltali á ári. Jafnframt eru forsenduákvæði í samningunum um að semji aðrir hópar á vinnumarkaði um markvert meiri launabreytingar á þessu tímabili veiti það samningsaðilum heimild til að segja þeim upp. Forsenduákvæðið var skilyrði þess að unnt væri að semja til lengri tíma. Fram hefur komið að Bandalag háskólamanna (BHM) krefjist að minnsta kosti 30% hækkunar á launum félagsmanna sinna og þótt lítið hafi verið gefið upp um kröfur stéttarfélags hjúkrunarfræðinga (Fíh) má þó lesa úr yfirlýsingum forsvarsmanna þeirra að gerð sé krafa um 10-15% hækkun umfram það sem BHM semji um, þ.e. að laun hjúkrunarfræðinga myndu hækka um 40-45% ef BHM hefði fengið sínum kröfum framgengt. Af ofangreindum samanburði sést að umtalsvert meiri launahækkanir til félagsmanna BHM og Fíh verða ekki rökstuddar með launaþróun annarra hópa. Hefðu kröfur þeirra náð fram að ganga hefðu forsendur allra kjarasamninga á almennum vinnumarkaði brostið strax á næsta ári og heimild skapast fyrir uppsögn þeirra. Umframhækkanir BHM og Fíh hefðu því orðið efniviður í næstu umferð í höfrungahlaupi á íslenskum vinnumarkaði. Launahækkanir sem þegar hefur verið samið um á vinnumarkaði munu reyna mjög á þanþol íslenska hagkerfisins og líkur eru á vaxandi verðbólgu og minni fjölgun starfa en ella vegna þeirra. Varnaðarorð Seðlabanka Íslands hafa verið mjög skýr hvað þetta varðar og þau ber að taka alvarlega. Frekari launahækkanir myndu aðeins auka enn frekar á vandann með gamalkunnum afleiðingum. Á endanum myndi samkeppnisstaða íslenskra útflutningsatvinnuvega stórskaðast og gengi krónunnar yrði að falla til að rétta hana af. Í þessari hringekju höfum við oft setið áður. Í efnahagslegu samhengi eru kröfugerðir BHM og Fíh ábyrgðarlausar. Að sama skapi veldur það vonbrigðum að stjórnmálaflokkar lýsa fyrirvaralausum stuðningi við kröfugerðir þeirra. Í því felst efnahagslegt ábyrgðarleysi. Sú staða sem skapaðist á vinnumarkaði í vetur áréttar enn nauðsyn þess að breyta vinnubrögðum við gerð kjarasamninga hér á landi. Ákvarðanir um laun í miðlægum kjarasamningum eru meðal mikilvægustu efnahagslegu ákvarðana á hverjum tíma. Efnahagslegur stöðugleiki verður aldrei tryggður hér á landi án ábyrgra kjarasamninga.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun