Hvert verður næsta skrefið á Íslandi? Delia Popescu skrifar 19. maí 2016 00:00 Íslendingar brugðust við efnhagshruninu 2008 með þeim hætti sem fáar aðrar þjóðir hafa látið sér detta í hug: þeir tóku eigið gildismat til endurskoðunar. Þá fór fram einstaklega raunsæislegt mat á því hvernig starfshættirnir í stjórnkerfi brugðust, þannig að stjórnmálaöfl leiddu Ísland nánast til glötunar. Íslendingar ákváðu að nú væri tímabært að festa gildismat sitt í nýrri stjórnarskrá, sem yrði leiðarljós stjórnkerfis þeirra. Þó neitar Alþingi að taka þessa stjórnarskrá grasrótarinnar til greina. Alþingi stendur frammi fyrir lýðræðislegum viðburði, sem á sér ekki hliðstæðu í stjórnarskrársögu, en sinnir þó ekki ákalli þjóðarinnar. Hér er sjálft frumefni lýðræðis í húfi, að því er varðar gildismat og aðferðarfræði. Í raun snýst lýðræðislegt gildismat um víðtæka þátttöku, sem öllum er opin, hagsmunaaðilum jafnt sem öðrum. Ísland hefur staðist prófið að því er varðar þátttöku almennings: átak grasrótarinnar leiddi til slembiúrtaks 1000 ríkisborgara, sem voru beðnir um að skilgreina gildismat sitt. Ríflega 500 manns vildu taka þátt í starfi 25 manna stjórnlagaráðs. Svo opið ferli er áður óþekkt í sögu stjórnarskrárbreytinga. Drögin voru verk fulltrúa mjög breiðs fjölda, og þau styrktust af ríflega 3600 athugasemdum, enda nutu þau stuðnings tveggja kjósenda af hverjum þremur í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu. Íslenska þjóðin stóðst lýðræðisprófið með sóma og getur nú státað af einstaklega nútímalegu og lýðræðislegu stjórnarskrárferli, þar sem almenningur lagði hönd á plóginn, og er þetta öðrum þjóðum til eftirbreytni. Íslendingar stóðust einnig lögmætisprófið: Alþingi ákvarðaði sjálft aðferðina við að velja þátttakendur í gerð stjórnarskrárdraga. Þó fór svo, að þegar vinnu við það skjal var loks lokið fagnaði Alþingi ekki sögulegum viðburði, heldur kaus þess í stað að leggja stjórnarskrárdrögin í salt, þar sem þau hafa legið um þriggja ára skeið. Hvað tekur nú við á Íslandi? Einn valkosturinn væri að bíða enn um hríð. Einn talsmanna nýju stjórnarskrárinnar benti á að annað Alþingi tæki við af því sem nú situr. Lýðræðið snýst einnig um neitunarvald og starfsreglur, og hægt er að hætta að kjósa tiltekna stjórnmálamenn. Þessi nálgun krefst þess að beðið sé næstu kosninga og áfram verði barist, jafnframt sem litið yrði hjá því að almenningur hefur þegar tjáð sig með mótmælum. Stundum er ekki lýðræðislegt að bíða eftir því sem við fyrstu sýn virðist lýðræðislegt, sérstaklega þegar rödd þjóðarinnar er sniðgengin. Kannski er biðin réttur valkostur út frá stjórnsýslulegum sjónarhóli, en hún leysir upp lýðræðislega forgangsröðun, þar sem þjóðin á að vera í fyrsta sæti, en ekki næst á eftir elítunni og hagsmunahópunum. Íslendingar eiga ekki að leggja lýðræðið í salt. Ég er frá Austur-Evrópu og mótaðist af anda Vaclav Havels sem vildi færa valdið til valdalausra, og ég get ekki varist þeirri hugsun að nú sé tími til þess að staðfesta andspyrnuna enn frekar og efna til mótmæla án ofbeldis. Ofbeldisleysi virkar og er sérstaklega lýðræðislegt. Rödd lýðræðislegs þrýstings getur tekið á sig margar myndir, og hef ég orðið vitni að mörgum þeirra: samræður, fundir, bréfaskriftir, svör, og enn má gera betur til þess að leggja undir sig vettvang stjórnmála á táknrænan hátt. Andspyrna á opinberum stöðum, göngur um allt land, þrásetur í kringum opinberar byggingar, opinber tónlistarflutningur, leiksýningar og ljóðalestur, fyrir þessu öllu er löng hefð í heilbrigðum, pólitískum mótmælum. Reglubundin og skapandi mótmæli geta lokið ferli búsáhaldabyltingarinnar með því að sviðsetja valdabaráttuna á táknrænan hátt og án ofbeldis. Eins og Havel sagði er það valdumhverfið sem þarf að breytast, og það er upplausn þess umhverfis sem getur breytt hugarfari stjórnmálamanna.Ólöf Pétursdóttir þýddi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Mest lesið Halldór 28.09.2024 Halldór Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith Skoðun Skynsemishyggja Miðflokksins hvarf hratt Kristófer Már Maronsson Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Af hverju þetta tímabundna álag á útsvarið? Bragi Bjarnason Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson Skoðun „Með Guði vinkonu okkar“ Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Skoðun Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Evrópusambandið er í vanda Þórður Birgisson skrifar Skoðun Skynsemishyggja Miðflokksins hvarf hratt Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Þetta gengur ekki lengur! Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun „Með Guði vinkonu okkar“ Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir skrifar Skoðun Af hverju þetta tímabundna álag á útsvarið? Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar Skoðun Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson skrifar Skoðun Laxalús og varnir gegn henni Jón Sveinsson skrifar Skoðun En hér er ég ekkert... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Við getum ekki beðið í 131 ár Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Nýtt upphaf hjá Vinstri grænum Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslensk kjör á íslenskum vinnumarkaði Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Viðbrögð við vanlíðan ungmenna Sandra Björk Birgisdóttir skrifar Skoðun Valdatafl Skák og Mát! Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun FO: Hvernig getur þú skipt sköpum fyrir konur í Súdan? Áslaug Eva Björnsdóttir skrifar Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir skrifar Skoðun Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Sjá meira
Íslendingar brugðust við efnhagshruninu 2008 með þeim hætti sem fáar aðrar þjóðir hafa látið sér detta í hug: þeir tóku eigið gildismat til endurskoðunar. Þá fór fram einstaklega raunsæislegt mat á því hvernig starfshættirnir í stjórnkerfi brugðust, þannig að stjórnmálaöfl leiddu Ísland nánast til glötunar. Íslendingar ákváðu að nú væri tímabært að festa gildismat sitt í nýrri stjórnarskrá, sem yrði leiðarljós stjórnkerfis þeirra. Þó neitar Alþingi að taka þessa stjórnarskrá grasrótarinnar til greina. Alþingi stendur frammi fyrir lýðræðislegum viðburði, sem á sér ekki hliðstæðu í stjórnarskrársögu, en sinnir þó ekki ákalli þjóðarinnar. Hér er sjálft frumefni lýðræðis í húfi, að því er varðar gildismat og aðferðarfræði. Í raun snýst lýðræðislegt gildismat um víðtæka þátttöku, sem öllum er opin, hagsmunaaðilum jafnt sem öðrum. Ísland hefur staðist prófið að því er varðar þátttöku almennings: átak grasrótarinnar leiddi til slembiúrtaks 1000 ríkisborgara, sem voru beðnir um að skilgreina gildismat sitt. Ríflega 500 manns vildu taka þátt í starfi 25 manna stjórnlagaráðs. Svo opið ferli er áður óþekkt í sögu stjórnarskrárbreytinga. Drögin voru verk fulltrúa mjög breiðs fjölda, og þau styrktust af ríflega 3600 athugasemdum, enda nutu þau stuðnings tveggja kjósenda af hverjum þremur í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu. Íslenska þjóðin stóðst lýðræðisprófið með sóma og getur nú státað af einstaklega nútímalegu og lýðræðislegu stjórnarskrárferli, þar sem almenningur lagði hönd á plóginn, og er þetta öðrum þjóðum til eftirbreytni. Íslendingar stóðust einnig lögmætisprófið: Alþingi ákvarðaði sjálft aðferðina við að velja þátttakendur í gerð stjórnarskrárdraga. Þó fór svo, að þegar vinnu við það skjal var loks lokið fagnaði Alþingi ekki sögulegum viðburði, heldur kaus þess í stað að leggja stjórnarskrárdrögin í salt, þar sem þau hafa legið um þriggja ára skeið. Hvað tekur nú við á Íslandi? Einn valkosturinn væri að bíða enn um hríð. Einn talsmanna nýju stjórnarskrárinnar benti á að annað Alþingi tæki við af því sem nú situr. Lýðræðið snýst einnig um neitunarvald og starfsreglur, og hægt er að hætta að kjósa tiltekna stjórnmálamenn. Þessi nálgun krefst þess að beðið sé næstu kosninga og áfram verði barist, jafnframt sem litið yrði hjá því að almenningur hefur þegar tjáð sig með mótmælum. Stundum er ekki lýðræðislegt að bíða eftir því sem við fyrstu sýn virðist lýðræðislegt, sérstaklega þegar rödd þjóðarinnar er sniðgengin. Kannski er biðin réttur valkostur út frá stjórnsýslulegum sjónarhóli, en hún leysir upp lýðræðislega forgangsröðun, þar sem þjóðin á að vera í fyrsta sæti, en ekki næst á eftir elítunni og hagsmunahópunum. Íslendingar eiga ekki að leggja lýðræðið í salt. Ég er frá Austur-Evrópu og mótaðist af anda Vaclav Havels sem vildi færa valdið til valdalausra, og ég get ekki varist þeirri hugsun að nú sé tími til þess að staðfesta andspyrnuna enn frekar og efna til mótmæla án ofbeldis. Ofbeldisleysi virkar og er sérstaklega lýðræðislegt. Rödd lýðræðislegs þrýstings getur tekið á sig margar myndir, og hef ég orðið vitni að mörgum þeirra: samræður, fundir, bréfaskriftir, svör, og enn má gera betur til þess að leggja undir sig vettvang stjórnmála á táknrænan hátt. Andspyrna á opinberum stöðum, göngur um allt land, þrásetur í kringum opinberar byggingar, opinber tónlistarflutningur, leiksýningar og ljóðalestur, fyrir þessu öllu er löng hefð í heilbrigðum, pólitískum mótmælum. Reglubundin og skapandi mótmæli geta lokið ferli búsáhaldabyltingarinnar með því að sviðsetja valdabaráttuna á táknrænan hátt og án ofbeldis. Eins og Havel sagði er það valdumhverfið sem þarf að breytast, og það er upplausn þess umhverfis sem getur breytt hugarfari stjórnmálamanna.Ólöf Pétursdóttir þýddi.
Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith Skoðun
Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson Skoðun
Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar
Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar
Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar
Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith Skoðun
Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson Skoðun