Þórólfur: Ofnýting ferðamannaauðlindarinnar verði Íslendingum að falli Sunna Karen Sigurþórsdóttir skrifar 15. desember 2016 08:31 Nýtt hrun gæti verið í uppsiglingu en auðvelt er að koma í veg fyrir það, segir Þórólfur Matthíasson. vísir/gva Nýtt hrun gæti verið í uppsiglingu ef fram fer sem horfir og því er mikilvægt að líta aftur til sögunnar og rifja upp ófarir fyrri ára þegar Íslendingar fóru fram úr sér á góðæristímum með ofnýtingu auðlinda. Sú dapra sviðsmynd þarf hins vegar ekki að verða aftur að veruleika. Þetta segir Þórólfur Matthíasson, hagfræðiprófessor við Háskóla Íslands, í pistli sem hann ritar í Fréttablaðið í dag. Þar segir hann að ef haldið verði áfram að ofnýta ferðamannaauðlindina bendi flest til annars efnahagshruns. „Þeir sem muna ófarir fyrri ára eru þegar farnir að tala um að nýtt hrun sé í uppsiglingu. Að flugfélögin munu ofnýta ferðamannauðlindina með sama hætti og útgerðin ofnýtti síldina og þorskinn og fjármálavíkingarnir trúgirni erlendra sparifjáreigenda,“ segir Þórólfur. „Að gengi krónunnar muni hækka uns ferðamenn finni sér aðra afþreyingu en að láta okra á sér á Íslandi. Að gengi krónunnar muni hækka uns hátækifyrirtæki og tölvuleikaframleiðendur flytja starfsemi úr landi. Að gengi krónunnar muni þrengja að útflutningsstarfsemi. Að gengi krónunnar verði svo hátt að útflutningsfyrirtækin pakki saman og hverfi til annarra landa eða leggi upp laupana,“ bætir hann við.Ofsókn alltaf orðið Íslendingum að falli Þórólfur byrjar á að rifja upp góðærið árið 1960 þegar miklar framfarir urðu í veiðum og vinnslu síldar. Þá hafi hafist gríðarleg sókn í norsku sumargotssíldina og gjaldeyrir byrjað að streyma inn til landsins og gengi krónunnar styrkst. „En síldarstofninn stóð ekki af sér ofsókn Íslendinga, Norðmanna og Rússa og hrundi árið 1968. Íslensk stjórnvöld brugðust við með tveimur 50 prósenta gengisfellingum og stórfelldum millifærslum og niðurskurði. Raungengi og lífskjör hröpuðu.“ Næsta góðæri hafi komið í kjölfar útfærslu fiskveiðilögsögunnar í 50 og 200 sjómílur árið 1972 og 1975 en því fylgdi mikil fjárfesting í skuttogurum og hafnarmannvirkjum. „En að því kom að þorskstofninn þoldi ekki ofsóknina og var að hruni kominn upp úr 1982-3. Eftir raungengisris komu timburmennirnir með tilheyrandi lífskjaraskerðingu og atvinnuleysi,“ segir Þórólfur. Þessu hafi fylgt lífskjaraskerðing og atvinnuleysi. Þórólfur segir óþarfa að rekja þá sögu þegar útrás fjármálavíkinganna með stuðningi forsetaembættis og annarra stjórnvalda hafi hafist árið 2000. „Það ferðalag einkenndist af ofrisi krónunnar og harkalegu falli.“Einfaldast að hækka gistinátta- og komugjald Þessi upprifjun sýni okkur það að þessi dapra sviðsmynd geti orðið að veruleika, en að hún þurfi þess ekki. „Ef það á að koma í veg fyrir ofris og fall krónunnar verður að hækka kostnað þeirra fyrirtækja sem stunda ferðamannarányrkju án þess að hækka um leið kostnað allra annarra fyrirtækja. Það er hægt, en ekki með því að láta gengið hækka og hækka,“ segir hann. Þórólfur segir einföldustu og nærtækustu aðferðina að hækka komugjöld til landsins, hækka gistináttagjald og setja virðisaukaskatt á gistiþjónustu og veitingaþjónustu í hærra þrep þess skatts. „Séu þessar aðgerðir útfærðar með réttum hætti ætti að vera möguleiki að reka sjálfbæra ferðaþjónustu og fjölbreytta útflutningsvöruframleiðslu hér á landi án þess að ferðaþjónustan eyðileggi rekstrargrundvöll annarra útflutningsgreina. Sé ekkert að gert er hætt við nýrri sveiflu raungengis og lífskjara.“Pistil Þórólfs má sjá í heild sinni hér. Ferðamennska á Íslandi Mest lesið Lágvöruverðsverslunin Prís opnar í dag Neytendur Reiknar með því að Bónus sjái Prís sem áskorun Neytendur Enginn byggi upp fyrirtæki til að standa í veg fyrir endurreisn þess Viðskipti innlent Temu kaupin getu hæglega orðið að fíkn Neytendur Verðstríð að hefjast á matvörumarkaði Neytendur Ósáttur við að fyrrum eigandi Skagans 3X standi í vegi endurreisnar Viðskipti innlent Susan Wojcicki er látin Viðskipti erlent Litlu fyrirtækin: Upplifa sjálfbærni sem aukavinnu og vesen Atvinnulíf Upplifunin verði eins og að fara í búð í útlöndum Viðskipti innlent Google leiðin: Fjögur atvinnuviðtöl yfirdrifið nóg Atvinnulíf Fleiri fréttir Enginn byggi upp fyrirtæki til að standa í veg fyrir endurreisn þess Telja minni líkur á samdrætti í ferðaþjónustu með aukinni kortaveltu Ósáttur við að fyrrum eigandi Skagans 3X standi í vegi endurreisnar Staðreyndum snúið á hvolf til að eigna ríkisstjórninni verðbólguna Seðlabankinn hafi ekki önnur úrræði en að lækka vexti Tónleikastöðum fækkar: „Þetta er bara sorgleg þróun“ Spá áframhaldandi óbreyttum stýrivöxtum í næstu viku Tryggja sér 650 milljóna króna fjármögnun „Allt að því galið“ að taka ekki þátt í séreignarsparnaði Þórhallur ráðinn fjármálastjóri SORPU Ætla að lækka verð með ungverskum tannlæknum Hefja sölu áfengis á næstu tveimur vikum Atvinnuleysi mest á Suðurnesjum og minnst á Norðurlandi vestra Afnám tolla myndi gera út af við íslenskan landbúnað Bjóða upp á langlægsta verðið en samkeppnisaðilar óttast ekkert Upplifunin verði eins og að fara í búð í útlöndum Kominn tími til að Hopp og Zolo fái samkeppni Evrópska rafhlaupahjólaleigan Bolt opnar á Íslandi í dag Stórt skref stigið í yfirtöku JBT á Marel Klara nýr forstöðumaður hjá RSV „Komin í hóp fullorðnu félaganna“ Play mætt á aðalmarkað Kauphallar Meiri harka í framkvæmdum en áður og fleiri mál fyrir dóm Stefnir í helmingshækkun fasteignaskatta á atvinnuhúsnæði Allt að 43 prósent lægra matvöruverð án tolla Ein og hálf milljón í sekt vegna leyfislausrar Airbnb útleigu Gjaldþrotið nam 780 milljónum króna Stefna að því að opna Starbucks á fyrri hluta næsta árs Frá Bjarna Benediktssyni til Bestseller Play í Kauphöllina Sjá meira
Nýtt hrun gæti verið í uppsiglingu ef fram fer sem horfir og því er mikilvægt að líta aftur til sögunnar og rifja upp ófarir fyrri ára þegar Íslendingar fóru fram úr sér á góðæristímum með ofnýtingu auðlinda. Sú dapra sviðsmynd þarf hins vegar ekki að verða aftur að veruleika. Þetta segir Þórólfur Matthíasson, hagfræðiprófessor við Háskóla Íslands, í pistli sem hann ritar í Fréttablaðið í dag. Þar segir hann að ef haldið verði áfram að ofnýta ferðamannaauðlindina bendi flest til annars efnahagshruns. „Þeir sem muna ófarir fyrri ára eru þegar farnir að tala um að nýtt hrun sé í uppsiglingu. Að flugfélögin munu ofnýta ferðamannauðlindina með sama hætti og útgerðin ofnýtti síldina og þorskinn og fjármálavíkingarnir trúgirni erlendra sparifjáreigenda,“ segir Þórólfur. „Að gengi krónunnar muni hækka uns ferðamenn finni sér aðra afþreyingu en að láta okra á sér á Íslandi. Að gengi krónunnar muni hækka uns hátækifyrirtæki og tölvuleikaframleiðendur flytja starfsemi úr landi. Að gengi krónunnar muni þrengja að útflutningsstarfsemi. Að gengi krónunnar verði svo hátt að útflutningsfyrirtækin pakki saman og hverfi til annarra landa eða leggi upp laupana,“ bætir hann við.Ofsókn alltaf orðið Íslendingum að falli Þórólfur byrjar á að rifja upp góðærið árið 1960 þegar miklar framfarir urðu í veiðum og vinnslu síldar. Þá hafi hafist gríðarleg sókn í norsku sumargotssíldina og gjaldeyrir byrjað að streyma inn til landsins og gengi krónunnar styrkst. „En síldarstofninn stóð ekki af sér ofsókn Íslendinga, Norðmanna og Rússa og hrundi árið 1968. Íslensk stjórnvöld brugðust við með tveimur 50 prósenta gengisfellingum og stórfelldum millifærslum og niðurskurði. Raungengi og lífskjör hröpuðu.“ Næsta góðæri hafi komið í kjölfar útfærslu fiskveiðilögsögunnar í 50 og 200 sjómílur árið 1972 og 1975 en því fylgdi mikil fjárfesting í skuttogurum og hafnarmannvirkjum. „En að því kom að þorskstofninn þoldi ekki ofsóknina og var að hruni kominn upp úr 1982-3. Eftir raungengisris komu timburmennirnir með tilheyrandi lífskjaraskerðingu og atvinnuleysi,“ segir Þórólfur. Þessu hafi fylgt lífskjaraskerðing og atvinnuleysi. Þórólfur segir óþarfa að rekja þá sögu þegar útrás fjármálavíkinganna með stuðningi forsetaembættis og annarra stjórnvalda hafi hafist árið 2000. „Það ferðalag einkenndist af ofrisi krónunnar og harkalegu falli.“Einfaldast að hækka gistinátta- og komugjald Þessi upprifjun sýni okkur það að þessi dapra sviðsmynd geti orðið að veruleika, en að hún þurfi þess ekki. „Ef það á að koma í veg fyrir ofris og fall krónunnar verður að hækka kostnað þeirra fyrirtækja sem stunda ferðamannarányrkju án þess að hækka um leið kostnað allra annarra fyrirtækja. Það er hægt, en ekki með því að láta gengið hækka og hækka,“ segir hann. Þórólfur segir einföldustu og nærtækustu aðferðina að hækka komugjöld til landsins, hækka gistináttagjald og setja virðisaukaskatt á gistiþjónustu og veitingaþjónustu í hærra þrep þess skatts. „Séu þessar aðgerðir útfærðar með réttum hætti ætti að vera möguleiki að reka sjálfbæra ferðaþjónustu og fjölbreytta útflutningsvöruframleiðslu hér á landi án þess að ferðaþjónustan eyðileggi rekstrargrundvöll annarra útflutningsgreina. Sé ekkert að gert er hætt við nýrri sveiflu raungengis og lífskjara.“Pistil Þórólfs má sjá í heild sinni hér.
Ferðamennska á Íslandi Mest lesið Lágvöruverðsverslunin Prís opnar í dag Neytendur Reiknar með því að Bónus sjái Prís sem áskorun Neytendur Enginn byggi upp fyrirtæki til að standa í veg fyrir endurreisn þess Viðskipti innlent Temu kaupin getu hæglega orðið að fíkn Neytendur Verðstríð að hefjast á matvörumarkaði Neytendur Ósáttur við að fyrrum eigandi Skagans 3X standi í vegi endurreisnar Viðskipti innlent Susan Wojcicki er látin Viðskipti erlent Litlu fyrirtækin: Upplifa sjálfbærni sem aukavinnu og vesen Atvinnulíf Upplifunin verði eins og að fara í búð í útlöndum Viðskipti innlent Google leiðin: Fjögur atvinnuviðtöl yfirdrifið nóg Atvinnulíf Fleiri fréttir Enginn byggi upp fyrirtæki til að standa í veg fyrir endurreisn þess Telja minni líkur á samdrætti í ferðaþjónustu með aukinni kortaveltu Ósáttur við að fyrrum eigandi Skagans 3X standi í vegi endurreisnar Staðreyndum snúið á hvolf til að eigna ríkisstjórninni verðbólguna Seðlabankinn hafi ekki önnur úrræði en að lækka vexti Tónleikastöðum fækkar: „Þetta er bara sorgleg þróun“ Spá áframhaldandi óbreyttum stýrivöxtum í næstu viku Tryggja sér 650 milljóna króna fjármögnun „Allt að því galið“ að taka ekki þátt í séreignarsparnaði Þórhallur ráðinn fjármálastjóri SORPU Ætla að lækka verð með ungverskum tannlæknum Hefja sölu áfengis á næstu tveimur vikum Atvinnuleysi mest á Suðurnesjum og minnst á Norðurlandi vestra Afnám tolla myndi gera út af við íslenskan landbúnað Bjóða upp á langlægsta verðið en samkeppnisaðilar óttast ekkert Upplifunin verði eins og að fara í búð í útlöndum Kominn tími til að Hopp og Zolo fái samkeppni Evrópska rafhlaupahjólaleigan Bolt opnar á Íslandi í dag Stórt skref stigið í yfirtöku JBT á Marel Klara nýr forstöðumaður hjá RSV „Komin í hóp fullorðnu félaganna“ Play mætt á aðalmarkað Kauphallar Meiri harka í framkvæmdum en áður og fleiri mál fyrir dóm Stefnir í helmingshækkun fasteignaskatta á atvinnuhúsnæði Allt að 43 prósent lægra matvöruverð án tolla Ein og hálf milljón í sekt vegna leyfislausrar Airbnb útleigu Gjaldþrotið nam 780 milljónum króna Stefna að því að opna Starbucks á fyrri hluta næsta árs Frá Bjarna Benediktssyni til Bestseller Play í Kauphöllina Sjá meira