Hvert verður næsta skrefið á Íslandi? Delia Popescu skrifar 19. maí 2016 00:00 Íslendingar brugðust við efnhagshruninu 2008 með þeim hætti sem fáar aðrar þjóðir hafa látið sér detta í hug: þeir tóku eigið gildismat til endurskoðunar. Þá fór fram einstaklega raunsæislegt mat á því hvernig starfshættirnir í stjórnkerfi brugðust, þannig að stjórnmálaöfl leiddu Ísland nánast til glötunar. Íslendingar ákváðu að nú væri tímabært að festa gildismat sitt í nýrri stjórnarskrá, sem yrði leiðarljós stjórnkerfis þeirra. Þó neitar Alþingi að taka þessa stjórnarskrá grasrótarinnar til greina. Alþingi stendur frammi fyrir lýðræðislegum viðburði, sem á sér ekki hliðstæðu í stjórnarskrársögu, en sinnir þó ekki ákalli þjóðarinnar. Hér er sjálft frumefni lýðræðis í húfi, að því er varðar gildismat og aðferðarfræði. Í raun snýst lýðræðislegt gildismat um víðtæka þátttöku, sem öllum er opin, hagsmunaaðilum jafnt sem öðrum. Ísland hefur staðist prófið að því er varðar þátttöku almennings: átak grasrótarinnar leiddi til slembiúrtaks 1000 ríkisborgara, sem voru beðnir um að skilgreina gildismat sitt. Ríflega 500 manns vildu taka þátt í starfi 25 manna stjórnlagaráðs. Svo opið ferli er áður óþekkt í sögu stjórnarskrárbreytinga. Drögin voru verk fulltrúa mjög breiðs fjölda, og þau styrktust af ríflega 3600 athugasemdum, enda nutu þau stuðnings tveggja kjósenda af hverjum þremur í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu. Íslenska þjóðin stóðst lýðræðisprófið með sóma og getur nú státað af einstaklega nútímalegu og lýðræðislegu stjórnarskrárferli, þar sem almenningur lagði hönd á plóginn, og er þetta öðrum þjóðum til eftirbreytni. Íslendingar stóðust einnig lögmætisprófið: Alþingi ákvarðaði sjálft aðferðina við að velja þátttakendur í gerð stjórnarskrárdraga. Þó fór svo, að þegar vinnu við það skjal var loks lokið fagnaði Alþingi ekki sögulegum viðburði, heldur kaus þess í stað að leggja stjórnarskrárdrögin í salt, þar sem þau hafa legið um þriggja ára skeið. Hvað tekur nú við á Íslandi? Einn valkosturinn væri að bíða enn um hríð. Einn talsmanna nýju stjórnarskrárinnar benti á að annað Alþingi tæki við af því sem nú situr. Lýðræðið snýst einnig um neitunarvald og starfsreglur, og hægt er að hætta að kjósa tiltekna stjórnmálamenn. Þessi nálgun krefst þess að beðið sé næstu kosninga og áfram verði barist, jafnframt sem litið yrði hjá því að almenningur hefur þegar tjáð sig með mótmælum. Stundum er ekki lýðræðislegt að bíða eftir því sem við fyrstu sýn virðist lýðræðislegt, sérstaklega þegar rödd þjóðarinnar er sniðgengin. Kannski er biðin réttur valkostur út frá stjórnsýslulegum sjónarhóli, en hún leysir upp lýðræðislega forgangsröðun, þar sem þjóðin á að vera í fyrsta sæti, en ekki næst á eftir elítunni og hagsmunahópunum. Íslendingar eiga ekki að leggja lýðræðið í salt. Ég er frá Austur-Evrópu og mótaðist af anda Vaclav Havels sem vildi færa valdið til valdalausra, og ég get ekki varist þeirri hugsun að nú sé tími til þess að staðfesta andspyrnuna enn frekar og efna til mótmæla án ofbeldis. Ofbeldisleysi virkar og er sérstaklega lýðræðislegt. Rödd lýðræðislegs þrýstings getur tekið á sig margar myndir, og hef ég orðið vitni að mörgum þeirra: samræður, fundir, bréfaskriftir, svör, og enn má gera betur til þess að leggja undir sig vettvang stjórnmála á táknrænan hátt. Andspyrna á opinberum stöðum, göngur um allt land, þrásetur í kringum opinberar byggingar, opinber tónlistarflutningur, leiksýningar og ljóðalestur, fyrir þessu öllu er löng hefð í heilbrigðum, pólitískum mótmælum. Reglubundin og skapandi mótmæli geta lokið ferli búsáhaldabyltingarinnar með því að sviðsetja valdabaráttuna á táknrænan hátt og án ofbeldis. Eins og Havel sagði er það valdumhverfið sem þarf að breytast, og það er upplausn þess umhverfis sem getur breytt hugarfari stjórnmálamanna.Ólöf Pétursdóttir þýddi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Mest lesið Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Íslendingar brugðust við efnhagshruninu 2008 með þeim hætti sem fáar aðrar þjóðir hafa látið sér detta í hug: þeir tóku eigið gildismat til endurskoðunar. Þá fór fram einstaklega raunsæislegt mat á því hvernig starfshættirnir í stjórnkerfi brugðust, þannig að stjórnmálaöfl leiddu Ísland nánast til glötunar. Íslendingar ákváðu að nú væri tímabært að festa gildismat sitt í nýrri stjórnarskrá, sem yrði leiðarljós stjórnkerfis þeirra. Þó neitar Alþingi að taka þessa stjórnarskrá grasrótarinnar til greina. Alþingi stendur frammi fyrir lýðræðislegum viðburði, sem á sér ekki hliðstæðu í stjórnarskrársögu, en sinnir þó ekki ákalli þjóðarinnar. Hér er sjálft frumefni lýðræðis í húfi, að því er varðar gildismat og aðferðarfræði. Í raun snýst lýðræðislegt gildismat um víðtæka þátttöku, sem öllum er opin, hagsmunaaðilum jafnt sem öðrum. Ísland hefur staðist prófið að því er varðar þátttöku almennings: átak grasrótarinnar leiddi til slembiúrtaks 1000 ríkisborgara, sem voru beðnir um að skilgreina gildismat sitt. Ríflega 500 manns vildu taka þátt í starfi 25 manna stjórnlagaráðs. Svo opið ferli er áður óþekkt í sögu stjórnarskrárbreytinga. Drögin voru verk fulltrúa mjög breiðs fjölda, og þau styrktust af ríflega 3600 athugasemdum, enda nutu þau stuðnings tveggja kjósenda af hverjum þremur í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu. Íslenska þjóðin stóðst lýðræðisprófið með sóma og getur nú státað af einstaklega nútímalegu og lýðræðislegu stjórnarskrárferli, þar sem almenningur lagði hönd á plóginn, og er þetta öðrum þjóðum til eftirbreytni. Íslendingar stóðust einnig lögmætisprófið: Alþingi ákvarðaði sjálft aðferðina við að velja þátttakendur í gerð stjórnarskrárdraga. Þó fór svo, að þegar vinnu við það skjal var loks lokið fagnaði Alþingi ekki sögulegum viðburði, heldur kaus þess í stað að leggja stjórnarskrárdrögin í salt, þar sem þau hafa legið um þriggja ára skeið. Hvað tekur nú við á Íslandi? Einn valkosturinn væri að bíða enn um hríð. Einn talsmanna nýju stjórnarskrárinnar benti á að annað Alþingi tæki við af því sem nú situr. Lýðræðið snýst einnig um neitunarvald og starfsreglur, og hægt er að hætta að kjósa tiltekna stjórnmálamenn. Þessi nálgun krefst þess að beðið sé næstu kosninga og áfram verði barist, jafnframt sem litið yrði hjá því að almenningur hefur þegar tjáð sig með mótmælum. Stundum er ekki lýðræðislegt að bíða eftir því sem við fyrstu sýn virðist lýðræðislegt, sérstaklega þegar rödd þjóðarinnar er sniðgengin. Kannski er biðin réttur valkostur út frá stjórnsýslulegum sjónarhóli, en hún leysir upp lýðræðislega forgangsröðun, þar sem þjóðin á að vera í fyrsta sæti, en ekki næst á eftir elítunni og hagsmunahópunum. Íslendingar eiga ekki að leggja lýðræðið í salt. Ég er frá Austur-Evrópu og mótaðist af anda Vaclav Havels sem vildi færa valdið til valdalausra, og ég get ekki varist þeirri hugsun að nú sé tími til þess að staðfesta andspyrnuna enn frekar og efna til mótmæla án ofbeldis. Ofbeldisleysi virkar og er sérstaklega lýðræðislegt. Rödd lýðræðislegs þrýstings getur tekið á sig margar myndir, og hef ég orðið vitni að mörgum þeirra: samræður, fundir, bréfaskriftir, svör, og enn má gera betur til þess að leggja undir sig vettvang stjórnmála á táknrænan hátt. Andspyrna á opinberum stöðum, göngur um allt land, þrásetur í kringum opinberar byggingar, opinber tónlistarflutningur, leiksýningar og ljóðalestur, fyrir þessu öllu er löng hefð í heilbrigðum, pólitískum mótmælum. Reglubundin og skapandi mótmæli geta lokið ferli búsáhaldabyltingarinnar með því að sviðsetja valdabaráttuna á táknrænan hátt og án ofbeldis. Eins og Havel sagði er það valdumhverfið sem þarf að breytast, og það er upplausn þess umhverfis sem getur breytt hugarfari stjórnmálamanna.Ólöf Pétursdóttir þýddi.
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun